«ثبت ملی» آخرین سنگر است/ ارگ و مسجد کبود هرگز «ثبت جهانی» نمی‌شوند
«ثبت ملی» آخرین سنگر است/ ارگ و مسجد کبود هرگز «ثبت جهانی» نمی‌شوند
«۱۵ دی ۱۳۱۰» روزی برای یادکرد آثار تاریخی تبریز، روزی به یاد شبستان مسجد کبود، غربت ارگ علیشاه و گلدسته‌های مسجد جامع؛ از روزی سخن می‌گوییم که نخستین بناهای تاریخی تبریز در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند.
پیشینه حفاظت قانونی از #آثار_تاریخی به سال‌های نخست قرن گذشته باز می‌گردد. از محمدعلی فروغی ذکاءالملک به عنوان بانی تاسیس انجمن #آثار_ملی نام برده می‌شود. او در ۱۳۰۴ خورشیدی انجمن آثار ملی را تاسیس کرد و تا سال‌ها ریاست آن را بر عهده داشت.
فروغی در گام نخست، #قانون نگهداری از #عتیقه‌جات را از تصویب #مجلس گذارند و به قوانین #موزه‌داری اعتبار بخشید. او به همراه باستان‌شناسان و تاریخ‌نگاران از مهم‌ترین بناهای باستانی کشور از جمله آثار تاریخی تبریز بازدید کرد. به این ترتیب اولویت‌های نخست ثبت آثار تاریخی کشور احصا شد.
بازدید فروغی و برخی از اعضای انجمن آثار ملی از مسجد کبود تبریز / ۱۳۰۹ شمسی
تلاش‌های فروغی تا به آنجا رسید که اوایل سال ۱۳۰۹ مجلس شورای ملی، حفظ و صیانت از آثار تاریخی را به عنوان یک قانون رسمی و الزام‌آور به رسمیت شناخت و قانونی را به تصویب رساند که طبق آن ابنیه‌ای که قدمت‌شان به دوره زندیه ختم می‌شد، در فهرست آثار رسمی کشور ثبت شده و در چتر حفاظت و نظارت دولت قرار می‌گرفت. «قانون حفظ آثار ملی» در سال ۱۳۳۴ کمی تغییر کرد، به‌طوریکه ابنیه دوره قاجار نیز در شمار آثار تاریخی قرار گرفت.
«ثبت ملی» چطور به تبریز رسید؟
ثبت ملی آثار تاریخی، از شهریور ۱۳۱۰ با ثبت «سلیمان‌تپه» (در حوالی مرز ایران و عراق) مربوط به تمدن ایلامی آغاز شد. آثار تاریخی کشور یکی پس از دیگری شناسنامه‌دار شدند تا اینکه مسیر ثبت ملی به آثار تاریخی تبریز رسید و در چنین روزی (۱۵ دی ۱۳۱۰) سه‌گانه تاریخی تبریز در فهرست آثار تاریخی کشور ثبت شد: مسجد کبود تبریز با شماره ۱۶۹ مربوط به دوره تیموری، ارگ علیشاه با شماره ۱۷۰ متعلق به دوره ایلخانی و مسجد جامع تبریز با شماره ۱۷۱ مربوط به ادوار مختلف تاریخی (سلجوقی تا قاجار)، آثاری هستند که در چنین روزی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیدند.
اما ببینیم سه‌گانه تاریخی تبریز در سال ۱۳۱۰ چه حال و روزی داشتند:
زلزله‌های پیاپی و سهمگین از «مسجد کبود» چیزی جز سردر و چند جداره، باقی نگذاشته بود. گنبد مسجد فروریخته بود و آب برف و باران تا سال‌ها در شبستان مسجد جمع می‌شد.
