اصلاح قانون انتخابات مجلس؛ گلوگاه انتخاب نمایندگان
نشست تخصصی «اصلاح قانون انتخابات مجلس؛ گلوگاه انتخاب نمایندگان » در چهارمین کنفرانس حکمرانی و سیاستگذاری عمومی عصر به همت موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، پژوهشکده سیاستگذاری و اندیشکده حکمرانی دانشگاه صنعتی شریف که در ماه جاری به صورت مجازی برگزار شد. در این نشست، «احمد علیرضا بیگی » عضو کمیسیون شوراها و امور داخلی مجلس شورای اسلامی، «جعفر قادری» نماینده سه دوره از ادوار مجلس شورای اسلامی و محمد بهادری» حقوقدان و عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس حضور داشتند. همچنین در این نشست مهدی زینالو، مدیر مرکز مطالعات پارلمان دبیر نشست بود.
در این نشست ضمن اشاره به اهمیت انتخاب افراد شایسته برای ورود به مجلس به بحث در خصوص نظام‌های انتخاباتی در کشور توجه شد و عنوان شد نظام انتخاباتی که تا کنون در کشور حاکم بوده از نوع اکثریتی بوده است وبا خود مسائل و آسیب‌هایی به همراه داشته است که لازم است تغییراتی در آن ایجاد شود.
در ادامه مشروحی از این نشست را می‌خوانید:
مهمترین آسیب در قانون انتخابات موجود شنیده نشدن صدای اقلیت‌ها است
بیگی در خصوص مهمترین مسائل و آسیب‌های موجود در قانون انتخابات مجلس گفت: هر نظامی تلاش دارد برای اینکه شاهد مشارکت بیشتر مردم در حوزه قانونگذاری باشد به نحوی فرایند را تنظیم کند که آحاد مردم احساس کنند که کسانی که در این سیستم قانونگذاری حضور دارند صدای رسای مردم هستند و نیازهای آنها را مطرح می‌کنند.
وی گفت: در طی سال‌های متمادی در خصوص آسیب‌هایی که متوجه نوع انتخابات بود، بحث‌های بسیاری صورت گرفت که عمده این آسیب این است که معمولا اقلیت نادیده گرفته می‌شوند.
وی افزود: مساله دیگر این است که در فقدان کارکرد احزاب شاهد این هستیم که عوامل دیگری جایگزین آنها می‌شوند. همانطور که همه می‌دانیم هزینه‌هایی برای انتخابات مترتب است و هر چند سعی می‌شود هزینه‌ها و نحوه تامین آنها کنترل شود، اما با این حال در شرایط فقدان احزاب، افرادی به عنوان پشتوانه حمایتی از نمایندگان ظاهر می‌شوند. از این رو افرادی که از این طریق وارد کار می‌شوند احساس می‌کنند که باید منافع این این گروه را تامین کنند و این امر خود باعث بروز مسائل و مشکلاتی می‌شود. لذا در طی ادوار گذشته این بحث وجود داشت که صدای اقلیت شنیده نمی‌شود.
وی در ادامه سخنان خود در خصوص «طرح انتخابات اکثریتی» و «طرح انتخابات تناسبی» گفت: در طی یک روند تدریجی می‌توان تغییراتی در قانون انتخابات اکثریتی ایجاد کرد. اما در مورد حوزه‌های تک نماینده همچنان بهتر است از همان قانون انتخابات اکثریتی استفاده شود و در صورتی که تعداد نمایندگان از یک نفر بیشتر باشد می‌توان از قانون انتخابات تناسبی استفاده کرد تا از این طریق بتوان مشارکت گروه‌های مختلف مردم را فراهم کرد.
شورای نگهبان نقش مشورتی در خصوص قانون انتخابات مجلس نقشی ندارد
بهادری در خصوص نقش شورای نگهبان در قانون انتخابات مجلس گفت: با توجه به اینکه عده‌ای معتقد هستند شورای نگهبان طرح‌هایی در خصوص قانون انتخابات می‌دهد باید بگویم شورای نگهبان هیچ گاه طرحی به مجلس نمی‌دهد زیرا همواره نقش منفعل دارد و نه فعال. هر چند شورای نگهبان نظرات مشورتی در خصوص طرح‌ها و لوایحی می‌دهد ولی در نهایت این مجلس است که تصمیم می‌گیرد.
وی افزود: با این حال یکی از پر اصلاح ترین یا پر تغییرترین طرح‌ها، طرح قنون انتخابات مجلس است که هر چند سال یکبار اتفاق می افتد. شورای نگهبان چون خود درگیر کار و اجرایی کردن طرح‌ها است بنابراین در تعیین معیارها نقشی ندارد و تنها طرح‌ها و معیارها را با قانون اساسی و اسناد بالادستی چک می‌کند و در نهایت نظرات مشورتی برای پیشبرد بهتر امور می‌دهد و در صورتیکه شورا تشخیص دهد قوانین انتخاباتی مجلس، مشارکت را تحت تاثیر قرار می دهند، تذکر می‌دهد. لذا این نکته که قانون انتخابات ما اشکالاتی دارد باید آسیب شناسی شود و شورای نگهبان در آن نقشی ندارد.
وی در ادامه در خصوص طرح انتخاباتی نمایندگان گفت: به نظر من به جای نظام انتخابات اکثریتی می‌توانیم راهکارهای دیگری داشته باشیم که حوزه‌های چند کرسی را به حوزه‌های فرعی تک کرسی تبدیل کنیم. به جای اینکه مردم درتهران به ۳۰ نفر رای دهند که در آینده اصولگرا یا اصلاح طلب باشند، برای مثال می‌توانیم تهران را به ۳۰ منطقه تبدیل کنیم و در هر منطقه، چند نامزد با یکدیگر رقابت کنند و در نهایت یکی رای بیاورد. همچنین می‌توانیم حوزه های تک کرسی را با حوزه‌های دیگر تجمیع کنیم و همه حوزه‌ها را چند کرسی کنیم. این تبعیض یکی از ایرادات پر تکراری است که شورای نگهبان در این ۴۰ سال فعالیت به مصوبات مجلس ایراد گرفته است. بنابراین باید سعی کنیم یا در طرحمان تبعیضی نباشد یا اگر هست بتوان آن را توجیه کرد.
وی گفت: اگر سازوکاری بیندیشیم که بتواند حوزه‌های انتخاباتی را وسیع کند و به عبارتی چند کرسی کند و مردم به طریقی بتوانند به نمایندگان دسترسی داشته باشند، بتواند ایده مطلوبی باشد هر چند این ایده نیازمند کار و تحقیق و بررسی علمی است.
بهادری در پایان گفت: من فکر می‌کنم بهتر است ،در این تلاش‌ها و کنفرانس‌ها جدا از نظام انتخاباتی به آسیب‌های متعددی که در قانون انتخابات وجود دارد اشاره کنیم. برای مثال بحث منابع انتخاباتی، جرایم، شفافیت و ممنوعیت استفاده از اشخاص ناصالح، نظارت و شایسته گزینی می‌تواند بحث‌های مناسبی باشد.
مسائل و آسیب هایی که حول قانون انتخابات اکثریتی وجود دارد
قادری در خصوص طرح انتخابات اکثریتی و مسائل آن گفت: در نظام انتخابات اکثریتی هر کسی که وارد مجلس می‌شود به معنای کارا بودن او نیست. این افراد معمولا حداقل شرایط را ندارند بلکه به صورت پدرسالاری حزبی وارد لیست می‌شوند و در نهایت رای می‌آورند.
وی گفت: بحث دیگری که در نظام انتخابات اکثریتی مطرح می‌شود بحث کارا نبودن نمایندگانی است که در لیست هستند. بطوریکه فرایند انتخاب به جای اینکه از پایین به بالا باشد به صورت تمایلات فردی جلوه گر می‌شوند. در واقع در نظام‌های اکثریتی مجلس تک صدایی می‌شود. در مقابل در نظام انتخاب تناسبی افراد مستقل هم وارد می‌شوند و در فهرست مطرح می‌شوند و شانسی برای انتخاب شدن دارند. در این نوع نظام همبستگی ملی تقویت و رقابت‌های درون جریانی پر رنگ می‌شود. در نظام اکثریتی ممکن است انتخابات به مرحله دوم برسد در حالیکه در نظام انتخاب تناسبی انتخابات تک مرحله‌ای می‌شود و به همین ترتیب به نظر می رسد نوع انتخابات تناسبی نسبت به طرح انتخابات اکثریتی مناسب‌تر باشد.
وی گفت: طرحی که هم تکلیف حوزه‌های تک نماینده و هم حوزه‌های چند نماینده را مشخص کند، کار سختی در تصویب در مجلس دارد. شاید بحث تعارض منافع به این امر اجازه ندهد. ولی اگر طبق طرح انتخابات تناسبی حوزه‌های چند نماینده جدا شوند، بتوان به افراد مستقل هم امکانی برای انتخاب شدن داد.
قادری در خاتمه گفت: من فکر می‌کنم این طرح به افراد معقول و شایسته شانس انتخاب شدن می‌دهد. اما در ابتدا بهتر است این طرح را از حوزه‌های چند نماینده شروع کنیم و سپس برای حوزه‌های تک نماینده هم فکری کنیم.
///ایرنا
