ویروس جدید کرونا؛ ابهامات و چالش ها

یک اپیدمیولوژیست با اشاره به اینکه نگرانی درباره ویروس جدید انگلیسی در چند مورد است، گفت: نخست بحث کشندگی است. آیا این گونه جدید نسبت به ویروس قبلی کشندگی بیشتری دارد و آیا ابتلا به ویروس قبلی باعث ایجاد ایمنی در مقابل ویروس جدید می شود یا خیر؟

دکتر”حمیدرضا توحیدی نیک” در گفت و گو با ایسنا درباره جهش به وجود آمده در کووید 19 و نگرانی های ایجاد شده بابت ویروس جدید اظهار کرد: جهش، مسئله عجیب و غریبی نیست چراکه جهش به طور مرتب و دوره ای در ویروس ها اتفاق می افتد و آنها از طریق انتخاب طبیعی باقی می مانند و در واقع بحث سازگاری بیشتر ویروس با شرایط زندگی است. چنین جهش هایی در ویروس آنفلوآنزا نیز مشاهده می شود و این یکی از دلایلی است که هر سال نیاز است واکسن مربوط به گونه های آنفلوآنزا همان سال تزریق شود.

وی با اشاره به اینکه قابلیت سرایت و انتشار بیشتر در کنار کشندگی کمتر در میزبان راز بقای ویروس و نسل های بعدی آن است، افزود: مرگ میزبان مطلوب ویروس نیست زیرا اگر میزبان زود از بین برود، خود ویروس نیز از بین می رود. حتی ایجاد فرم های شدید باعث بستری شدن بیمار و محدود شدن تماس وی با دیگران و کاهش انتقال می شود که این هم مطلوب ویروس نیست. بنابراین جهش هایی مفید محسوب می شوند که ویروس را به سمت سرایت بیشتر و کشندگی کمتر ببرند.

توحیدی تصریح کرد: نگرانی درباره ویروس جدید انگلیسی در چند مورد است، نخست بحث کشندگی است. آیا این گونه جدید نسبت به ویروس قبلی کشندگی بیشتری دارد؟ خوشبختانه تا امروز بررسی ها نشان می دهد این ویروس از نظر شدت بیماری خیلی تفاوتی با ویروس قبلی نداشته و کشندگی بیشتری ندارد.

این اپیدمیولوژیست اظهار کرد: نگرانی دیگر از قابلیت سرایت پذیری و گسترش است که متاسفانه ویروس در این زمینه تغییرات اساسی داشته به طوری که ویروس جدید تا 70 درصد بالاتر از ویروس قبلی قابلیت سرایت دارد و یکی از علت های آن افزایش قابلیت اتصال ویروس به سلول های بدن است. می توان گفت که تنها تفاوت مهم شناسایی شده ویروس جدید با قبلی در افزایش قدرت سرایت پذیری آن است.

وی افزود: نگرانی این است که با توجه به قابلیت سرایت بیشتر ویروس، ممکن است به یک باره افزایش ناگهانی بیماران را داشته باشیم و سیستم درمانی نتواند شرایط را مدیریت کند. اگر این اتفاق بیفتد، علی رغم اینکه کشندگی شبیه ویروس قبلی است، در مراقبت از بیماران دچار مشکل می شویم و ممکن است مرگ و میر نیز افزایش یابد.

توحیدی تصریح کرد: مسئله دیگر ایمنی متقاطع ویروس جدید با قبلی است؛ اینکه آیا ابتلا به ویروس قبلی باعث ایجاد ایمنی در مقابل ویروس جدید می شود یا خیر؟ به هر حال تعدادی از افراد جامعه قبلا به اشکال مختلف کرونا مبتلا شده و احتمالا ایمنی دسته جمعی نسبی هرچند به روش نامطلوب آن یعنی ابتلا به بیماری در حال شکل گرفتن است و همین موضوع یکی از دلایل اصلی روند کاهشی موجود است. حال اگر افرادی که قبلا مبتلا شده اند، نسبت به ویروس جدید ایمن باشند، روند طبیعی اپیدمی را طی خواهیم کرد. در غیر این صورت همانند این است که یک ویروس جدید منتشر شده و متاسفانه همه چیز از صفر شروع خواهد شد. البته بسیار امیدوارم که سناریوی دوم اتفاق نیفتد ولی برای دانستن پاسخ دقیق این سوال باید منتظر نتایج پژوهش های آینده باشیم.

وی گفت: چالش دیگر مرتبط با ایمنی، بحث واکسیناسیون است. با توجه به اینکه بعد از مدتها تلاش در دنیا واکسن هایی تولید شده، آیا این واکسن ها نسبت به ویروس جدید نیز ایمنی می دهند؟ اگر اینگونه نباشد، اثربخشی واکسیناسیون در کنترل اپیدمی پایین می آید ولی خبر امیدوارکننده لااقل درمورد واکسن فایزر و مدرنا این است که براساس نتایج بررسی های اولیه واکسیناسیون باعث ایمنی به ویروس جدید نیز می شود.

وی بیان کرد: نگرانی دیگر بابت تست های تشخیصی است و سوال این است که آیا تست های سریع و PCR که برای شناسائی بیماران مبتلا به عفونت استفاده می شود، ویروس جدید را نیز تشخیص می دهند و این یکی از چالش هاست چراکه انجام تست و شناسایی سریع بیماران و به دنبال آن جداسازی آنها و ردیابی تماس های ایشان یکی از استراتژی های اصلی کنترل بیماری است و اگر این تست ها قابلیت تشخیص ویروس جدید را نداشته باشند، عملا بسیاری از افراد مبتلا را شناسایی و مراقبت نخواهیم کرد و همین امر می تواند باعث گسترش اپیدمی شود. از سوی دیگر دوباره مجبور خواهیم بود به دنبال تولید یا خرید تست های جدید باشیم.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان گفت: نگرانی اصلی ما بابت کم اطلاعی درباره ویروس جدید است و ممکن است در آینده یکسری خصوصیات جدید از آن ببینیم؛ در حال حاضر فقط سرایت پذیری را می دانیم بنابراین باید خیلی احتیاط کنیم و تلاش کنیم که این ویروس گسترش پیدا نکند.

وی در ادامه افزود: هیچ تصمینی وجود ندارد که ویروس جدید از قبل در سایر کشورهای دنیا وجود نداشته. این نوع جدید با نام ویروس کووید انگلیسی شناخته می شود در حالی که شاید انگلیس نخستین کشوری بوده که ویروس جدید را شناسائی کرده است و نه لزوما کشوری که ویروس در آنجا جهش یافته. ضمن اینکه اکنون بیش از 45 کشور دنیا این ویروس را گزارش کرده اند و شاید بسیاری از کشورها از ماه ها قبل مبتلا بوده و نتوانسته اند آن را شناسائی کنند.

توحیدی اظهار کرد: اکنون درباره دو گونه ویروس جدید انگلیسی و آفریقای جنوبی صحبت می شود و ممکن است گونه های دیگری نیز وجود داشته باشد و تشخیص داده نشده چراکه امکانات تشخیصی در شناسایی آنها خیلی مهم است.

این پژوهشگر دانشگاه با اشاره به اینکه مردم باید همچنان پروتکل های بهداشتی را به طور جدی رعایت کنند، گفت: متاسفانه مشاهده می شود میزان استفاده از ماسک و رعایت پروتکل ها در جامعه در حال کاهش است. نگرانی اینجاست همینکه مقداری آمار کاهشی می شود، مردم و برخی از مسئولان بحرانی بودن شرایط را فراموش می کنند و این بسیار خطرناک است و می تواند دوباره آتش اپیدمی را شعله ور کند.

وی دوگانگی در دادن مجوز به گردهمایی ها را نکته نگران کننده دانست و اشاره کرد: همین امر باعث دلسردی و بی اعتمادی مردم نسبت به توصیه های بهداشتی می شود. وقتی بحث سلامت عمومی مطرح است هیچ گونه استثنایی قابل قبول نیست مخصوصا در مورد یک بیماری مسری که ابتلای هر فرد عملا تهدیدی برای سایر افراد جامعه است. این احساس مسئولیت باید در تک تک افراد جامعه و مسئولان وجود داشته باشد.

توحیدی افزود: خیلی با برداشتن محدودیت ها در شرایط فعلی موافق نیستم. علی الخصوص با توجه به شیوع احتمالی ویروس جدید و قابلیت انتقال سریع آن، هرگونه کاهش محدودیت بدون برنامه می تواند ریسک زیادی داشته باشد. اگر اصرار بر این است باید کارشناسی شده، گام به گام و با در نظر گرفتن همه شرایط باشد. ضمن اینکه معتقدم منع رفت و آمد شبانه اقدام مهم، کم هزینه و تاثیر گذاری است و باید حداقل تا نوروز حفظ شود.

این اپیدمیولوژیست تصریح کرد: احتمالا ویروس جدید در اکثر کشورها شایع شده لذا نباید مراقبت های مربوط به مسافران را منحصر به پروازهای انگلستان کنیم. مسافران ورودی از همه کشورها باید مراقبت شده و اقدامات بهداشتی موردنیاز برای آنها سختگیرانه انجام شود. ضمن اینکه شفافیت، اطلاع رسانی و اقدام سریع توسط مسئولان خیلی مهم است.

وی با اشاره به اینکه همیشه کنترل و درمان بیماری های ویروسی سخت است، اظهار کرد: شرایط کاهشی فعلی نباید ما را گول بزند و محدودیت های اعمال شده باید حفظ شود تا زنجیره انتقال نه تنها در کشور بلکه در تمام دنیا قطع شود. خطر همچنان همه ما را تهدید می کند.

توحیدی بیان کرد: با قدرت انتشار ویروس جدید در صورت سهل انگاری ممکن است وضعیتی بدتر از انگلستان اتفاق بیفتد و با افزایش ناگهانی بیماران شرایط از کنترل خارج شود. لذا مردم و مسئولان نباید به هیچ عنوان شرایط را دست کم بگیرند، غفلت مساوی است با یک فاجعه انسانی دیگر.

عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی کرمان در پایان یکی از دلایل اصلی روند کاهشی بیماری در ماه گذشته را خاصیت اپیدمی های پیشرونده و تاثیر ایمنی دسته جمعی نسبی در آن دانست و اظهار کرد: وقتی تعداد بالایی از جمعیت مبتلا و متعاقب آن ایمن می شوند، افزایش افراد ایمن در جامعه باعث کاهش موارد انتقال می شود و روند کاهشی آغاز میشود. در واقع افراد ایمن یک دیوار محافظتی بین فرد مبتلا و حساس ایجاد می کنند و همین امر باعث کاهش موارد ابتلا می شود. هر چند در این مسیر کاهشی معمولا امواجی از بیماری وجود خواهد داشت و روند نزولی لزوما به صورت یک خط صاف نخواهد بود. اکنون شاهد کاهش موارد بعد از یک قله بسیار بزرگ هستیم. پیش بینی بنده این است اواسط یا اواخر زمستان شاهد یک موج دیگر باشیم ولی انتظار دارم این موج کوچک تر از قبل باشد. در این میان، انتشار گونه جدید در کشور می تواند شرایط را تا حدودی تغییر دهد. از سوی دیگر انجام واکسیناسیون در مقیاس وسیع می تواند با افزایش سریع ایمنی جمعی، با حداقل تلفات، کاهش موارد و خاموش شدن اپیدمی را تضمین کند.

ایسنا