شبنشینی بعدی با این کیفیت، سال ۱۴۵۸
در حالی دو غول گازی منظومه خورشیدی یعنی سیارات “برجیس” و “کیوان” پس از غروب خورشید در شامگاه دوشنبه اول دی ماه امسال به یکدیگر نزدیک دیده می‌شوند که در جنوب غرب آسمان پس از غروب خورشید با چشم غیرمسلح این دو سیاره به صورت یک جرم ستاره مانند قابل مشاهده خواهند بود، اما قبل از آن در شامگاه ۲۷ آذرماه این دو سیاره با ماه ملاقات خواهند کرد.
مهندس مسعود عتیقی مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران در گفت‌وگو یا ایسنا با تاکید بر اینکه هفته پایانی آذر، با رویدادهای نجومی مختلف همراه شده است، گفت: به جز خورشید گرفتگی و بارش شهابی دوپیکری که اولی در کشور دیده نمی‌شد اما امسال شرایط بسیار مطلوبی برای رصد بارش شهابی دوپیکری پیش رو داشتیم و همچنین برخی از رویدادها همچون رویت هلال‌های صبحگاهی و شامگاهی ماه و دیگر اتفاقات نجومی این هفته؛ گویا پایانی برای رخدادهای نجومی هفته پایانی آذرماه نمی توان متصور بود!
وی اضافه کرد: این بار پدیده جذاب دیگری در عرصه آسمان نه تنها دوستداران دانش کهن ستاره شناسی، بلکه همه علاقه مندان شیفته فرصت‌های نادر و اتفاقات نجومی جذاب را برای مشاهده دعوت می‌کند.
عتیقی خاطر نشان کرد: شاید همین رخدادهای نجومی است که می‌تواند گاهی اوقات توجه و نگاه ما انسان‌ها را از زمین و اتفاقات خوب و بد آن دور کرده و با توجه کافی به آسمان پر رمز و راز بتوانیم از آن انرژی لازم را برای استمرار حیات دریافت کنیم، به همین دلیل توصیه می‌شود که از امروز چهارشنبه ۲۶ آذرماه تا شامگاه ۵ دی ماه ۹۹ چشم از آسمان برندارید و همواره دو سیاره غول گازی سامانه خورشیدی یعنی “برجیس” و “کیوان” (مشتری و زحل) را که به یکدیگر نزدیک می‌شوند، مشاهده کنید.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با تاکید بر اینکه برخی از رخدادهای نجومی خاص هستند، دلیل آن را گاهی فاصله زمانی زیاد بین تکرار یک رخداد مانند گذرهای سیاره “ناهید” از مقابل خورشید که حتی توسط افراد غیر نجومی نیز مورد توجه واقع می‌شود، دانست.
وی ادامه داد: نوع دیگری از رویدادهای نجومی مانند ماه و خورشید گرفتگی حتی در صورت تکرار هر ساله برای آماتورهای اخترشناسی از جذابیت‌های بالایی برخوردارند.
ملاقات غول‌های گازی
وی با اشاره به پدیده نجومی مقارنه سیاره‌های برجیس و کیوان، گفت: این رویداد بسیار ویژه است و هرچند که هر ۱۹.۶ سال همنشینی این دو سیاره رخ می‌دهد ولی امسال با وجود اینکه این دو جرم با چشم قابل مشاهده هستند ولی با همنشینی به شدت نزدیک (مقارنه بزرگ) آنها، شرایط به گونه‌ای است که با چشم غیرمسلح این دو سیاره از هم قابل تفکیک نیستند و امسال چنین شرایطی را پیش رو داریم.
عتیقی با تاکید بر اینکه هر چند که این همنشینی زیبا در شب یلدا ۹۹ قابل مشاهده است ولی کمترین فاصله این دو جرم در ساعت ۱۶ و ۵۲ دقیقه شامگاه دوشنبه اول دی ۹۹ خواهد بود.
تصویری از این اجرام به تفکیک از درون تلسکوپ در شامگاه دوشنبه اول دی۹۹
به گفته وی از لحظه غروب مهرتابان (ساعت ۱۶ و ۵۵ دقیقه در تهران) در این روز حدود ۲ ساعت رصدگران برای مشاهده این همنشینی فرصت خواهند داشت.
آسمان شامگاه دوشنبه اول دی
این محقق حوزه نجوم آماتوری تاکید کرد: سیاره برجیس هر ۱۱.۹ سال و سیاره کیوان هر ۲۹.۵ سال زمینی یک بار به گرد خورشید میچرخند و شرایطی ایجاد می‌شود که حدود هر ۲۰ سال یک بار این دو سیاره که در فضا چند صد میلیون کیلومتر با یکدیگر فاصله دارند، از دید ناظر زمینی به هم نزدیک دیده می‌شوند.
عتیقی افزود: سیاره برجیس با قطر ۱۴۳ هزار کیلومتر، دارای ۷۹ قمر تایید شده از جمله اقمار گالیله‌ای است که برای اولین بار توسط آقای گالیله ایتالیایی از درون تلسکوپ کوچکش مشاهده شد و امروزه به این عنوان مشهور شده‌اند و به نام‌های “آیو”، “اروپا”، “گانیمد” و “کالیستو” شناخته می شوند.
به گفته وی بزرگترین قمر سیستم خورشیدی ما، گانیمد با قطر ۵ هزار و ۲۶۰ کیلومتر است، حتی از سیاره تیر (عطارد) بزرگتر بوده و کوچکترین قمر منظومه ما با قطر ۱۰ کیلومتر “لدا” نام دارد که به گرد این سیاره غول پیکر در گردش می باشد.
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران میانگین فاصله برجیس از زمین را ۶۲۸ میلیون کیلومتر عنوان کرد و گفت: سیاره کیوان نیز با قطر ۱۲۰ هزار کیلومتر، ۱۰ برابر قطر زمین را دارا می باشد و به طور میانگین در فاصله یک میلیارد و ۲۷۵ میلیون کیلومتری از زمین واقع شده است؛ چگالی این سیاره به قدری کم است که برای تصور آن اینگونه گفته می شود که این سیاره اگر در یک اقیانوس فرضی قرار گیرد، شناور باقی می‌ماند!
وی با بیان اینکه سیاره کیوان ۸۲ قمر دارد، یادآور شد: “تایتان” بزرگترین قمر آن ۵ هزار و ۱۲۰ کیلومتر قطر دارد و پس از سیاره سرخ بهرام و قمر اروپا در اطراف برجیس، کاندیدای ادامه حیات انسان‌ها طی میلیون‌ها سال آینده خواهد بود و تنها قمری است که پس از ماه، دست سازه های بشری بر روی آن فرود آمده اند.
عتیقی خاطر نشان کرد: نکته جالب در همنشینی سیارات برجیس و کیوان آن است که با توجه به اینکه این دو سیاره به گونه‌ای نزدیک به یکدیگر قرار می گیرند که به صورت “یک جرم” ستاره مانند در جنوب غرب آسمان دیده می‌شوند، برخی از این پدیده با توجه به اینکه در آستانه سال نو میلادی هستیم، به عنوان ستاره کریسمس یاد کرده اند و جا دارد که آغاز سال نو میلادی را به هموطنان مسیحی و مسیحیان سراسر جهان که با چنین رخداد جذاب آسمانی این سال را جشن می‌گیرند، تبریک و شادباش گفته و بهترین‌ها را برای هموطنانمان در هر کجای این کره کوچک خاکی هستند و برای دیگر ملل جهان در سال میلادی پیش رو آرزو کنیم.
آدرسی برای یافتن این دو سیاره در آسمان ۲۷ آذر
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران اظهار کرد: در شامگاه پنج شنبه ۲۷ آذرماه جاری هلال زیبای ماه آدرس خوبی برای یافتن دو سیاره برجیس و کیوان است. این اجرام در کنار یکدیگر تا ساعتی پس از غروب خورشید در این روز، با کمان ابروی آسمانی (ماه) همنشین خواهند بود. (قِران معروف مه و مشتری، این بار با حضور سیاره کیوان)
وی اضافه کرد: این دو سیاره در شامگاه دوشنبه اول دی ماه جاری یک پنجم قطر ماه کامل (قطر ماه نیم درجه و یا ۳۰ دقیقه کمان است) از یکدیگر جدایی داشته و حدود ۶ دقیقه کمان از یکدیگر جدایی زاویه‌ای خواهند داشت و این در حالی است که میانگین فاصله این دو سیاره در فضا با یکدیگر ۶۴۶ میلیون کیلومتر می باشد!
عتیقی افزود: ولی با نگاهی به تاریخچه این واقعه درمییابیم که با وجود آنکه در روز ۱۱ خرداد ۱۳۷۹ خورشیدی، همنشینی این غول سامانه در برج فلکی “بره (َحمَل) و در آسمان صبحگاهی با فاصله کمی از خورشید رخ داده است ولی به اندازه امسال این دو جرم با یکدیگر نزدیک نبوده اند و جدایی آنها یک درجه و ۱۱ دقیقه کمان (قوس) بوده است.
وضعیت آسمان هنگام همنشینی برجیس و کیوان در ۲۰ سال قبل
به گفته وی آخرین باری که نزدیکی سیاره برجیس و کیوان را به میزان امسال ساکنان زمین شاهد بوده اند، در عصر آقای گالیله منجم مشهور ایتالیایی و ۳۹۷ سال قبل در روز دوشنبه ۲۲ تیر ۱۰۰۲ خورشیدی (۱۶۲۳ میلادی) به وقوع پیوسته است که در آن زمان به دلیل جدایی ۱۳ درجه‌ای این سیارات از مهر تابان، حدود ۴۵ دقیقه پس از غروب خورشید، فرصت مشاهده همنشینی آنها وجود داشته که فرصت کمی محسوب می‌شده، هر چند که این رویداد نجومی در عصر اختراع تلسکوپ روی داده بود.
عتیقی، اضافه کرد: اما اتفاق به مراتب شبیهتری نسبت به امسال، ۸ قرن قبل یعنی ۷۹۴ سال پیش در روز ۱۴ اسفند ماه سال ۶۰۴ به وقوع پیوست در حالی که سیارات برجیس و کیوان همچون امسال در برج فلکی “بز ماهی” ( جَدی ) اما در افق صبحگاهی قرار داشته اند و بسیار چسبیده به هم طلوع کرده بودند و باید توجه داشته باشیم که در آن زمان ابزارهای رصدی برای مشاهده و تفکیک این دو جرم از یکدیگر وجود نداشته است.
نقشه آسمان از این واقعه در ۷۹۴ سال قبل
مشاهده قِران بزرگ
مدیر انجمن نجوم آماتوری ایران با بیان اینکه در نجوم قدیم به همنشینی اجرام آسمانی که کمتر از یک درجه با یکدیگر فاصله داشته اند، قِران به معنای نزدیکی گفته می‌شده، اظهار کرد: غربی‌ها برای بیان این واقعه از مقارنه استفاده می‌کنند و وقتی دو جرم در آسمان بسیار به یکدیگر نزدیک باشند از واژه “مقارنه بزرگ” بهره می‌گیرند.
وی با تاکید بر اینکه مقارنه بزرگی پیش روی ما قرار دارد، ادامه داد: در شامگاه دوشنبه اول دی ماه جاری سیارات برجیس و کیوان به کمترین فاصله با یکدیگر از دید ناظر زمینی میرسند و از دورن تلسکوپ و دوربین‌های دو چشمی و لنزهای تله قدرتمند عکاسی به تفکیک مشاهده این دو سیاره به همراه حلقه‌های کیوان و اقمار گالیله ای برجیس امکان پذیر خواهد بود.
عتیقی یادآور شد: از این رو با اتفاقی تاریخی و جذاب روبرو هستیم، توجه داشته باشیم که مقارنه ۲۰ سال بعد در روز دوشنبه ۱۵ آبان ۱۴۱۹ و با جدایی به نسبت امسال زیاد، (یک درجه و ۱۴ دقیقه کمان) این اجرام با یکدیگر در صورت فلکی “خوشه یا دوشیزه” (سنبله) ملاقات می‌کنند.
وضعیت آسمان هنگام همنشینی برجیس و کیوان ۲۰ سال بعد ۱۴۱۹
به گفته وی بهترین شرایط برای مشاهده یک همنشینی جذاب میان این دو سیاره در بامداد جمعه ۲۵ اسفند ۱۴۵۸ خورشیدی رخ می‌دهد و این اجرام بازهم در صورت فلکی “بزماهی” در منطقه البروج، همچون امسال جدایی ۶ دقیقه‌ای از یکدیگر خواهند داشت ولی عمر محدود بشری شاید فرصت دیدار مجددی برای ۶۰ سال دیگر برای همگان فراهم نکند.
وضعیت آسمان هنگام همنشینی برجیس و کیوان ۶۰ سال بعد ۱۴۵۸ خورشیدی
وی ادامه داد: از این رو فرصت مشاهده این پدیده که به راحتی با چشم و امکانات رصدی قرن بیست و یکم قابل مشاهده است را از دست ندهید و اگر کووید-۱۹ عاملی برای اعمال محدودیتها شده است ولی بطور قطع فرصت مطالعه این نوشتار وجود داشته و میتوان ضمن رعایت نکات بهداشتی که به محدود کردن این بیماری کمک می کند، بدینوسیله قدردان زحمات پرستاران عزیز و و کادر درمانی کشور نیز باشیم و شما می توانید به همراه خانواده در غروب روز پنج شنبه ۲۷ آذر، همنشینی این دو سیاره را با هلال زیبای ماه حتی از پشت بام منزل با چشم ببینید و آنها را در شامگاه یکشنبه ۳۰ آذر (شب یلدا) و در غروب دوشنبه اول دی در زیر سقف هتل چند هزار ستاره آسمان دنبال کنید.
این محقق حوزه نجوم آماتوری، خاطر نشان کرد: امکان ثبت تصاویر از این واقعه نادر با اتصال بدنه دوربین‌های عکاسی DSLR به تلسکوپ وجود داشته و یا حتی با استفاده از دوربین‌های دوچشمی نجومی و با دوربین تلفن همراه به صورت “آفوکال” از پشت لنز آنها، چه خوب است که این رخداد جالب را برای همیشه با عکس‌ها و فیلم ماندگار کنید و در اینستاگرام انجمن نجوم آماتوری ایران، آموزش های لازم در این زمینه ارائه شده است.
به گفته وی تا آن روز رصدگران خود را آماده کنند تا این گونه زمستان زیبای ۱۳۹۹ را به امید آینده ای بهتر و دنیایی عاری از بیماری و جنگ آغاز کنیم.ایسنا
