خشونت، مانع تحقق صلح

یکی از نیازهای جامعه انسانی صلح است و یکی از مؤلفه‌هایی که در این زمینه می‌تواند تأثیرگذار باشد «همبستگی اجتماعی» است. موضوعی که در برنامه‌های 2020 تا 2030 جامعه جهانی مددکاری اجتماعی به‌عنوان محور برنامه 10ساله قرار گرفته تا در نتیجه آن صلح در جامعه جهانی نهادینه شود. تأملی بر شرایط موجود جهان در بیشتر کشور‌ها نشان می‌دهد امروز بیش از هر زمانی به همبستگی اجتماعی نیاز داریم تا بتوانیم بر بحران‌ها غلبه کنیم. بحران کرونا هم نشان داده که این موضوع بسیار کلیدی است. همبستگی اجتماعی در لغت به‌معنای وحدت، وفاق و وفاداری است که ناشی از علایق، احساسات، همدلی و کنش‌های مشترک است. برای همبستگی اجتماعی تعاریف مختلفی ارائه شده است. احساس مسئولیت متقابل بین چند نفر یا گروه که از آگاهی و اراده برخوردار باشند و شامل پیوندهای انسانی و برادری بین انسان‌ها به‌طور کلی و حتی وابستگی متقابل حیات و منافع آنها باشد. به زبان جامعه‌شناختی همبستگی پدیده‌ای است که بر پایه آن در سطح یک گروه یا یک جامعه، اعضا به یکدیگر وابسته‌اند و به طور متقابل نیازمند یکدیگر هستند. آگوست کنت، جامعه‌شناس فرانسوی، ملاک شکل‌گیری وفاق و همبستگی اجتماعی را بر توافق اذهان آدمیان می‌داند و معتقد است جامعه به وجود نمی‌آید، مگر آنکه اعضای آن اعتقادات واحدی داشته باشند. افکار بر جهان حکومت و جهان را دگرگون می‌کند. به بیان دیگر، همه دستگاه‌های اجتماعی بر اساس عقاید بنا شده‌اند و بحران‌های سیاسی جوامع امروزی ناشی از هرج‌ومرج فکری آدمیان است. امیل دورکیم جامعه‌شناس دیگر فرانسوی نیز معتقد است همبستگی اجتماعی و وفاق ملی براساس ارزش‌ها و قواعد اخلاقی و پذیرش این ارزش‌ها از جانب اکثریت افراد جامعه صورت می‌گیرد و فردگرایی در جوامع جدید، بلای بزرگ وفاق اجتماعی است. شاید بتوان این‌گونه اشاره کرد که صلح هم در سایه این نوع نگاه‌ها می‌تواند ترویج شود تا در نتیجه خشونت‌ها رنگ ببازد یا کم‌رنگ‌تر شود. تأملی بر وضعیت جامعه جهانی نشان می‌دهد که خشونت یکی از وجوه مشخصه در گفتمان‌ها یا در میدان‌های واقعی است. موضوعی که یکی از دلایل آن ترجیح منافع فردی بر منافع جمعی است. این همه خشونت نه‌تنها مانع تحقق صلح جهانی است بلکه بستری برای ایجاد فاصله بین آنچه به‌زیستن اجتماعی را فراهم می‌کند، ایجاد می‌کند. بدون شک انتخاب همبستگی اجتماعی به‌عنوان محور برنامه دهه آینده مددکاری اجتماعی در جهان یک انتخاب هوشمندانه است. با توجه به بیانیه جهانی اصول اخلاقی مددکاری اجتماعی، آنان به‌عنوان سفیران سلامت اجتماعی هستند؛ چراکه یکی از موضوعاتی که به‌زیستن اجتماعی را که هدف غایی مددکاری اجتماعی است، تهدید می‌کند، همین خشونت‌ها و عدم وفاق اجتماعی و همبستگی‌های میان مردم در کشور‌های مختلف، نه‌فقط در شرایط بحرانی که حتی در شرایط عادی است. همچنین افزایش همبستگی اجتماعی می‌تواند زمینه مشارکت اجتماعی و عمومی را بیش از پیش فراهم کند که این خود می‌تواند پشتوانه مهم و محکمی بین دولت‌ها و ملت‌ها در جوامع مختلف از جمله کشور عزیزمان ایران باشد. در جامعه‌ای که همبستگی اجتماعی بالا باشد، شاهد وقوع کمتر جرائم مختلف اجتماعی، خانوادگی و… خواهیم بود؛ همچنین می‌توان این‌گونه اشاره کرد که آسیب‌های اجتماعی هم کمتر خواهد بود. این درک که صلح به نفع همه مردم است، درک دشواری نیست؛ چراکه در نتیجه صلح است که آرامش بر جامعه حکفرما خواهد شد. آرامشی که امروز فقدانش یک بلای عمومی است. ترس، دلهره، تضییع حقوق دیگران، تبعیض و نابرابری، بی‌عدالتی، نارضایتی، ناخشنودی، بی‌تفاوتی، تنفر، کینه‌جویی، بداخلاقی و همه اینها نتیجه ضعف همبستگی اجتماعی در راستای تحقق صلح و آرامش است. همه ما در سایه همبستگی و اجتماعی می‌توانیم به آرامش برسیم؛ «اگر بخواهیم». به‌قول شاعر نامی ایران عزیز سعدی شیرازی:
بیا که نوبت صلح است و دوستی و عنایت  
به شرط آنکه نگوییم از آنچه رفت حکایت.
 
 

*‌رئیس انجمن مددکاران اجتماعی ایران
 روزنامه شرق