شهر جهانی انگور؛ شاهکار کشاورزی ایران در فائو

شهر جهانی انگور؛ شاهکار کشاورزی ایران در فائوعنوان شهر جهانی انگور در سایه حمایت دولت تدبیر و امید، وزیر جهاد کشاورزی و البته تلاش بی‌دریغ و شبانه‌روزی مسوولان این شهر، نمایندگان این شهرستان در دوره دهم مجلس شورای اسلامی، برای همیشه بر سینه ملایر حک شد و شاهراه توسعه و پیشرفت دومین شهر بزرگ استان همدان را برای همیشه ترسیم کرد.
دهم آذر سال ۹۷ روزی است که با ثبت نظام تولید انگور ملایر در سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد(فائو)، انگور ملایر بر بام کشاورزی دنیا نشست و حق مالکیت برند جهانی برای تاکستان‌های زرخیز این شهر ثبت شد؛ نامی پرآوازه که جز در سایه تدبیر و حمایت دولت و دست‌اندرکاران آن محقق نمی‌شد.
قدمت بیش از ۷۰۰ ساله نظام تولید انگور درّه جوزان ملایر در کنار تنوع زیستی و کشاورزی، فعالیت باغداری، برخورداری از دانش و مهارت تولید فرآورده‌های انگور، وجود روحیه مشارکتی در امور باغداری، دسترسی آسان با شبکه راه‌های اصلی کشور، برخورداری از جذابیت‌های گردشگری، همجواری با منطقه حفاظت شده لشگردر، وجود چاه‌های عمیق و چشمه‌های فصلی و یک رودخانه دائمی در این منطقه همه گویای ظرفیت بی‌انتهای محصول انگو در این شهر است که باید روزی خود را به جهانیان معرفی می‌کرد؛ شرایطی که دولت دوازدهم بسترهای تحقق آن را فراهم کرد.
سال ۹۵ بود که جرقه ثبت جهانی نظام تولید انگور ملایر در جهاد کشاورزی این شهرستان زده شد و در ادامه، موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی به عنوان حامی و پشتیبان شهر جهانی انگور، آغازگر راهی بود که نتیجه آن به اینجا ختم شد که تاریخ ۱۲ هزار ساله کشاورزی ایران در این سازمان به رسمیت شناخته شود؛ دستاوردی مهم که در مسیر پُر فراز و نشیب در عرصه جهانی، دولت تسهیل‌گر آن بود.
انگور ملایر با قدمتی بیش از ۷۰۰ سال
در میان ده‌ها درخواست واصله از سایر کشورهای انگورخیز دنیا این ملایر بود که با جمع‌بندی پرونده‌ای پُر و پیمان، توانست گوی سبقت را از رقبای خود بگیرد و نظام تولید انگور خود را با قدمتی چند صد ساله در سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد(فائو) ثبت کند و برگ دیگری از افتخارات خود را در تقویم این شهرستان رقم بزند.
قدمت بیش از ۷۰۰ ساله نظام تولید انگور درّه جوزان ملایر در کنار تنوع زیستی و کشاورزی، فعالیت باغداری، برخورداری از دانش و مهارت تولید فرآورده‌های انگور، وجود روحیه مشارکتی در امور باغداری، دسترسی آسان با شبکه راه‌های اصلی کشور، برخورداری از جذابیت‌های گردشگری، همجواری با منطقه حفاظت شده لشگردر، وجود چاه‌های عمیق و چشمه‌های فصلی و یک رودخانه دائمی در این منطقه همه گویای ظرفیت بی‌انتهای محصول انگور این شهر است که باید روزی خود را به جهانیان معرفی می‌کرد، شرایطی که دولت دوازدهم بسترهای تحقق آن را فراهم کرد.
نقشه کاربری انگور دره جوزان، نقشه دسترسی به شهر ملایر، وجود راه آهن و فرودگاه و دسترسی به پایتخت و مرکز استان نسبت به دره جوزان و روستاهای پیرامون، تهیه عکس از دامنه کوه دره جوزان، توضیح علت برتری انگور ملایر با داخل ایران و جهان، علل جالب بودن منطقه برای گردشگران، نقش انگور دره جوزان در امنیت غذایی و معیشت مردم، آمار صادرات و تولیدات انگور منطقه، روش مبارزه با سرمازدگی و روش داربستی، شناخت فرهنگ، آداب و رسوم از سایت انگور دره جوزان، چشم‌انداز منطقه و نقشه حفاظت منطقه از جمله ۲۲ بند مطرح شده در ثبت جهانی انگور ملایر بود که توسط سازمان فائو برای تکمیل این پرونده درخواست شد.
تمام ریز و درشت موارد درخواستی با محوریت فرمانداری ویژه ملایر برای سازمان فائو مهیا شد و قبل از ورود نمایندگان فائو برای بررسی پرونده و بازدید از منطقه کشت و تولید انگور در دره جوزان در ۲۵ و ۲۶ مهرماه سال ۹۷، ستاد اجرایی ثبت جهانی انگور به دستور فوری فرماندار ویژه ملایر تشکیل و پنج کمیته زیرمجموعه این ستاد برای سرعت بخشیدن به روند تکمیل پرونده ثبت جهانی انگور فعالیت روزانه خود را آغاز کردند.
روز موعود فرا رسید و فرش قرمز ملایری‌ها برای میزبانی از نمایندگان فائو پهن شد. بازدید از ایستگاه تحقیقات انگور، باغ‌های داربستی، واحدهای فرآوری کشمش، موزه فرهنگی ملایر، کارگاه مرواربافی، خاک کردن سنتی تاکستان‌های ملایر، قنات روستای جوزان، سایت شیره‌پزی مانیزان، خانه‌های بوم‌گردی، مشتقات تولیدی انگور، بازارچه‌های محلی و سوغات، زدن نخستین گره فرش انگور و مشتقات آن جاذبه‌هایی منحصر به فرد از ملایر بود که مهمانان تازه وارد از آن سوی دنیا را به حیرت وا داشت.
استعدادها و توانمندی‌هایی که منجر به ثبت شهر جهانی انگور در دهم آذرماه شده و نظام تولید انگور ملایر برندی برای سازمان فائو شد.

موسسه پژوهش‌های برنامه‌ریزی، اقتصاد و توسعه روستایی وزارت جهاد کشاورزی در این مدت ۲ مرحله پرونده ثبت جهانی انگور ملایر را به زبان لاتین ترجمه و به دفتر سازمان فائو ارسال کرد و این یکی از پرونده‌هایی بود که به گفته معاون پژوهشی این موسسه با کمک مسوولان محلی، جامعه کشاورزان، تولیدکنندگان و هر فردی که منفعتی در این نظام تولید داشت، در کنار موسسه پژوهش‌های وزارت جهاد کشاورزی به ثمر نشست.
در نهایت یکی از میراث‌های ارزشمند کشاورزی ایران پس از نظام کشاورزی قنات کاشان در سال ۱۳۹۳ به عنوان دومین میراث مهم کشاورزی جمهوری اسلامی و پنجاه و سومین میراث مهم کشاورزی جهان در سازمان جهانی خواروبار و کشاورزی ملل متحد(فائو) به ثبت رسید.
میراثی که سازمان فائو پشتیبان آن است و نماینده دائم جمهوری اسلامی ایران در فائو معتقد است: ثبت این رخداد جهانی یک دستاورد بزرگ برای کشور است و جامعه جهانی برای حفظ و نگهداری آن کمک خواهد کرد تا این سیستم بهتر نگه داشته شود.
بنابر اعلام فائو، این دستاورد مهم با پذیرش مدارک، مستندات و دفاعیه‌های ارایه شده در اجلاس گروه مشاوران علمی دبیرخانه میراث‌های مهم کشاورزی جهانی (GIAHS) از تاریخ هفتم الی دهم آذرماه سال ۹۷ در سازمان فائو در شهر رُم ایتالیا حاصل شد و این ثبت با آزمونه(پایلوت) دره جوزان شهرستان ملایر صورت گرفت.
سرانه تولید انگور در ایران به ازای هر نفر ۴۵ کیلوگرم، در استان همدان ۲۳۵ کیلوگرم و در منطقه دره جوزان ملایر ۱۱ تن و ۶۶۰ کیلوگرم و یک هزار و ۱۶۶ برابر میانگین جهانی است؛ ویژگی منحصر به فردی که گواه جهانی شدن انگور این منطقه است و از نظر سطح زیر کشت نیز از چهار هزار و ۲۵۰ هکتار اراضی زراعی در منطقه درّه جوزان ملایر، سه هزار هکتار باغ انگور با میانگین تولید ۳۵ تُن در هکتار است، در حالیکه میانگین تولید انگور در ملایر در هر هکتار ۲۲ تن است.
ذکر این نکته ضروری است که طبق بررسی‌های سازمان فائو سهم استان همدان از باغ‌های انگور کشور ۶.۳ و از نظر تولید ۱۰.۶ درصد است که ملایر با بیش از ۱۱ هزار هکتار و تولید سالانه بیش از ۲۴۰ هزار تُن بیشترین سهم را از نظر سطح زیر کشت و تولید در این استان به خود اختصاص داده است.
حال آنکه انگور ۵۴ درصد از محصولات باغی استان همدان را به خود اختصاص داده و سالانه حدود ۴۰۴ هزار تن انگور در این استان تولید می‌شود که بیش از نیمی از این میزان تولید مربوط به شهرستان ملایر است و همچنان در سرانه تولید انگور بالاتر از میانگین جهانی تکیه زده است.

سرانه تولید انگور ملایر بالاتر از میانگین جهانی
همچنین سرانه تولید انگور در ایران به ازای هر نفر ۴۵ کیلوگرم، در استان همدان ۲۳۵ کیلوگرم و در منطقه دره جوزان ملایر ۱۱ تن و ۶۶۰ کیلوگرم و یک هزار و ۱۶۶ برابر میانگین جهانی است.
ویژگی منحصر به فردی که گواه جهانی شدن انگور این منطقه است و از نظر سطح زیر کشت نیز از چهار هزار و ۲۵۰ هکتار اراضی زراعی در منطقه درّه جوزان ملایر، سه هزار هکتار باغ انگور با میانگین تولید ۳۵ تُن در هکتار است؛ در حالیکه میانگین تولید انگور در ملایر در هر هکتار ۲۲ تن است.
در کنار توانمندی‌های بی‌شمار انگور و تاکستان‌های ملایر، اما دانشگاه ملی این شهر بازویی قدرتمند برای حوزه کشاورزی به‌ویژه انگور و کشمش است که در همین راستا سال ۱۳۹۰ رخداد مهمی در این دانشگاه به عنوان یکی از دستاوردهای مهم دولت در سال‌های گذشته رقم خورد و یکی دیگر از نخستین‌های ملایر با عنوان «پژوهشکده انگور و کشمش» در سطح ملی شکل گرفت و در حقیقت آغاز مسیری روشن برای شهر جهانی انگور بود تا بتواند در ارتقا و اثربخشی پژوهش‌های کاربردی در اقتصاد منطقه و کشور و کمک به تجاری‌سازی دستاوردهای پژوهشی صنعت انگور گامی راهبردی بردارد.
هنوز هم در سایه حمایت دولت و پیگیری مسوولان دانشگاه ملایر و نمایندگان مجلس در این شهرستان، افتخارات بزرگی نصیب پژوهشکده انگور و کشمش می‌شود.
اخذ مجوز جذب نیروی انسانی در این پژوهشکده، تامین تجهیزات آزمایشگاهی کارگاهی، تبدیل وضعیت پژوهشکده از اصولی به قطعی به منظور اختصاص ردیف بودجه از اعتبارات ملی، ایجاد مزارع تحقیقاتی، اخذ مجوز هشت رشته دکتری و پذیرش ۱۶ دانشجوی دکتری و دانش آموختگی نخستین دانشجویان این پژوهشکده را از جمله این افتخارات می‌توان نام برد.

در این مسیر اما ۲ اتفاق خوشایند دیگر برای پژوهشکده انگور و کشمش ملایر رخ داد، راه‌اندازی مرکز کلینیک انگور برای یافتن راه‌حلی منطقی و کاربردی در قالب پایان‌نامه، طرح‌های تحقیقاتی و پژوهشی و راهنمایی باغداران برای سلامت محصول و همچنین راه‌اندازی مرکز پرتودهی گاما از طریق وزارت علوم، تحقیقات و فناوری که با موافقت سازمان انرژی اتمی اتفاق افتاد و دانشگاه ملی شهر جهانی انگور را در استفاده از دانش پرتودهی برای نگهداری مواد غذایی در بین سایر مراکز دانشگاهی و آموزش عالی یک سر و گردن بالاتر قرار داده است.
به گفته رییس پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر تاکنون بیش از ۷۰ مقاله علمی و پژوهشی، ISI و ISC در ژورنال‌های معتبر داخلی و خارجی به چاپ رسیده است و با توجه به برگزاری چهار کنفرانس ملی انگور و کشمش، این تعداد به بیش از ۲۴۰ مقاله می‌رسد.
به گفته معاون استاندار همدان و فرماندار ویژه ملایر گام‌های بلند توسعه اقتصادی و رونق تولید در این شهرستان برداشته شده و با جهانی شدن انگور، صنعت انگور و کشمش ملایر در دنیا حرف برای گفتن دارد و قطار رونق و توسعه این صنعت هیچگاه از حرکت نمی‌ایستد.
به گفته رییس پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملایر تاکنون بیش از ۷۰ مقاله علمی و پژوهشی، ISI و ISC در ژورنال‌های معتبر داخلی و خارجی به چاپ رسیده است و با توجه به برگزاری چهار کنفرانس ملی انگور و کشمش، این تعداد به بیش از ۲۴۰ مقاله می‌رسد.
قدرت الله ولدی ثبت جهانی نظام تولید انگور دره جوزان ملایر را یک دستاورد بزرگ ملی و بسترساز رونق کشاورزی و باغداری در منطقه دانست.
وی در عین حال راه‌اندازی پژوهشکده انگور و کشمش دانشگاه ملی ملایر را به عنوان معتبرترین مرکز پژوهش بنیادی و کاربردی کشور در این حوزه عنوان کرد که تاکنون اقدامات موثری به باغداران ارایه داده و پاسخگوی نیازهای پژوهشی کشور در حوزه انگور و فرآورده‌های جانبی آن در سه گروه زراعی و به‌نژادی انگور، تبدیل و نگهداری و علوم محیطی انگور است.
ولدی ایجاد صنایع تبدیلی انگور را از ضرورت‌های این صنعت برشمرد و گفت: در این راستا اقدامات خوبی در دست اجرا است که امیدواریم هر چه سریعتر به نتیجه برسد.
فعالیت ایستگاه تحقیقات انگور با هدف ارتقای کمی و کیفی تولید انگور، معرفی ارقام مقاوم و نهال‌های مورد نیاز و توسعه و گسترش باغ‌های انگور، انجمن تولید و صادرکنندگان انگور و کشمش با هدف توسعه صادرات و تعامل بیشتر با بخش دولتی در رفع موانع تولید و همچنین تشکیل شرکت تعاونی باغداران به عنوان هسته اولیه صنعت انگور ملایر در تامین نهاده‌ها و رفع مشکلات باغداران را از دیگر مزیت‌ها و ظرفیت‌های منحصر به فرد شهر جهانی انگور است که فرماندار ویژه ملایر به آنها اشاره کرد.
در کنار این مزیت‌ها، دبیر نظام صنفی کشاورزی و شرکت تعاونی پیمان گستر به عنوان تنها مجری طرح باغدار نمونه در کشور، سال‌ها در تلاش برای توسعه چرخه تولید انگور در این شهرستان هستند و سال ۹۶ با یکی از شهرهای کشور گرجستان قرارداد خواهرخواندگی را در راستای خوشه برتر بست.

و اما طرح فَراز …
اجرای طرح فراز یا همان طرح داربستی کردن باغ‌های انگور از دیگر برنامه‌های حمایتی دولت و وزارت جهاد کشاورزی است که با ثبت جهانی انگور ملایر این طرح حالا قوت بیشتری گرفته و قرار است در سند راهبردی توسعه این شهرستان سالانه بین ۱۵۰ تا ۲۰۰ هکتار از اراضی تاکستان‌های شهر جهانی انگور طرح فراز اجرا شود.
طبق اعلام جهاد کشاورزی ملایر، اجرای این طرح (اصلاح باغ‌های سنتی از فُرم خزنده به ایستاده) برای باغ‌های قدیمی ۸۰ درصد سهم تسهیلات و ۲۰ درصد آورده متقاضی شامل ۴۰ میلیون تومان تسهیلات بانکی و ۱۰ میلیون تومان آورده متقاضی در نظر گرفته شده و برای باغ‌های جدید نیز ۶۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است که ۴۸ میلیون تومان تسهیلات بانکی و ۱۲ میلیون تومان آورده متقاضی است.
و حالا شهر جهانی انگور که به کسب این همه افتخار بر خود می‌بالد و مصمم به کسب آخرین یافته‌ها و فناوری‌های روز جهان در صنعت انگور است، امیدوار به برگزاری جشنی در قامت جهانی برای انگور است؛ آن هم پس از شکست کرونا.