رویداد نامه حکام و پادشاهان آذربایجان

(اردبیل) سلطنت انمرکاردرسومر
۲۵۰۰-۲۱۰۰ سال قبل ازمیلاد/ نام حکومت آذربایجان قوتی ها نامیده شده (درمنابع سومری واکدی دیده می شود)
۸۸۵ قبل از میلاد/ نام شاه آذربایجان مکت یارا/ جنگ بر روی دریاچه ارومیه با آشورها بی حاصل بود.
۸۸۰-۸۸۳ قبل میلاد/حمله تکولتی آشوری به خاک مانناها درآذربایجان
۸۸۱ قبل میلاد/ نام فارمانروای جنگی  آذربایجان نورآداد که از آشور شکست خورد
۸۸۰ قبل میلاد/ مردم  آذربایجان (زاموا) دوباره استقلال سرزمین ماننا را به دست آوردند
۸۳۴-۷۲۷ قبل میلاد/ سلطنت اوآلکی شاه ماننا در کتیبه های آشوری
۸۱۰-۸۲۵ قبل میلاد/  ائشپوئینی شاه اورارتو آذربایجان را تصرف کرد
۸۱۰-۸۲۴ قبل میلاد/ شامسی آداد پنجم از آشور آذربایجان را تصرف کرد
۸۲۸ قبل میلاد/ حمله بزرگ دوم آشوربه آذربایجان
۸۲۰ قبل میلاد/  شاه آشور به ماننا حمله کرد
۸۰۶-۸۰۹ قبل میلاد/  آداد نئراری حمله مجدد به ماننا
۸۱۰ قبل میلاد/ حمله اورارتو به آذربایجان
۸۰۱ قبل میلاد/ حمله مجدد اورارتو به آذربایجان
۸۰۰ قبل میلاد/اشاره به نام توروک ها در آذربایجان در کتیبه های شمشی آددا
۷۷۲-۷۷۵ قبل میلاد/ درگیری اورارتونیان و آشوریان در جنوب ماننا
۷۷۳-۷۶۸ استقلال مانناهای آذربایجان
۷۵۰ قبل میلاد/ اورارتوها دوباره به مانناها( آذربایجان) حمله می کنند
۷۴۴ قبل میلاد/ میلاد/ شاه ماننا ایرانزو بود با آشورهمکاری نمود
۷۴۳ قبل میلاد/ شکست اورارتو از تیگلت پیلسر آشور و توقف لشکرکشی های اورارتو علیه ماننا
۷۴۵-۷۲۸ قبل میلاد/ اتحاد ماننا و هم پیمانی با آشور
۷۲۸-۷۲۰ قبل میلاد/ قدرت بالای ماننا همپا با آشور و اورارتو
۷۱۹ قبل میلاد/  ایرانزو – حرکتهای جدایی طلبانه در داخل ماننا بخش کردستان ( زکرتو) به تحریک اورارتوئیان
۷۱۷ قبل میلاد/ درگذشت پادشاه ماننا ایرانزو دراوج نیرومندی / تغییر نام ماننا به اتروپاتن بعد از لشکرکشی اسکندر
۷۱۷ قبل میلاد/ جانشینی پسر ایرانزو بعنوان پادشاه آذربایجان به نام  آزا
۷۱۶ قبل میلاد/ توطئه اورارتوها و قتل آزا
۷۱۶ قبل میلاد/ جانشینی پسر دوم پادشاه ایرانزو به نام اولوسونو با همکاری آشوریان درپایتخت ایزیرتو
۷۱۶ قبل میلاد/ آزا ( پسر ایرانزو) – قتل آزا و قرار دادن پیکرش بر او  (آ اوش= سهند) توسط شورشیان
۷۱۵ قبل میلاد/ اولوسونو ( پسر ایرانزو)  سیاست همکاری پادشاه با اورارتوئیان – جدایی کردستان از امپراطوری مقاومت در مقابل دیوکس پادشاه ماد و شکست او
۷۱۴ قبل میلاد/ قدرت اقتصادی منطقه-حمله سارگن – اخراج آشوریان و اورارتوئیان
۷۰۲ قبل میلاد/ نام پادشاه ماننا بئلخانو شاهی کاردان و مقتدر
۶۷۶ قبل میلاد/ حمله آشور به امپراطوری ماننا و شکست خوردن آشوریان
۶۵۳ قبل میلاد/  سلسله اسکیت ها (ایش اوغوزها) درماننا
۶۴۰-۶۴۱ قبل میلاد/ نام آذربایجان: دومان منده- دوغدومی شاه آذربایجان
۶۷۴  قبل میلاد/ حاکمیت اشگوزها در کتیبه های آشوری در آذربایجان (ایش اوغوزلار)
۶۷۳ قبل میلاد/شروع سلطنت آخسری در آذربایجان
۶۷۳ قبل میلاد/ حمله اسرحدون آشوری به ماننا/ همکاری ماننا با ایچ اوغوزها و پیروزی ماننا بر آشوردرغرب دریاچه ارومیه
۶۵۹-۶۶۰ قبل میلاد/ حمله آشور به ماننا. تسخیر ۸ دژ ماننایی /خراج گذار کردن آذربایجان
۶۱۰-۶۱۵ قبل میلاد/ اتحاد بخش جنوبی ماننا.ماد / پادشاه کی آخسار
۵۹۰ قبل میلاد/ اسکیت ها – فرمانروایی به کل آسیا
۳۳۰-۵۵۰ قبل میلاد/ بر خلاف ادعاها در دوره هخامنشیان ماننا  مستقل بود
۵۲۹ قبل میلاد/ حمله کوروش به آذربایجان / ملکه تومروس در کنار رود آراز او را از صفحه روزگار محو کرد
۳۳۱-۳۲۴ قبل میلاد/ پادشاهی آتروپات
۲۲۳-۱۸۷ قبل میلاد/ پادشاهی ارته بازان
۶۳-۳۱۲ قبل میلاد/ سلوکیان
۲۲۴ قبل میلاد/حاکمیت اشکانیان (ایش اوغوزها)
۱۰۰-۶۶قبل از میلاد/ پادشاهی امرتات
۶۵-۵۶ قبل میلاد/ پادشاهی آریوبرزن
۵۶-۲۰ قبل از میلاد/ پادشاهی آرتا وزرد
۹ قبل میلاد/ گایوس.ی.لیوس سلوکی
۲۰ قبل از میلاد/ سلطنت آسینالوس سلوکی در آذربایجان
۲۰ قبل میلاد تا ۲۰پس از میلاد/ آریوبرزن ۲(اشکانی ها همان ایش اوغوزها از اول میلاد حاکم بودند)
۷۹-۸۱میلادی/ سلطنت اردوان(اردوغان) اشکانی در آذربایجان
۱۷۸میلادی / حمله خزرها به آذربایجان
۲۲۴ میلادی/ حمله ساسانی ها-اردشیر بابکان به آذربایجان-نام سرزمین (آذر بیگ ان) دیده میشود.
۵۸۹ میلادی/غلبه مجدد ایش اوغوزها
۶۲۹-۶۸۴ میلادی/ خزرها شمال ارس را اشغال کردند
۶۴۳ میلادی/سیطره مغیرع بن شعبه بر آذربایجان حکومتهای حذیفه و عتبه بن فرقد سلمی در زمان عمر بر آذربایجان

۶۴۶میلادی/ حمله عبدالله بن شبیل احمسی به آذربایجان
۶۵۶ میلادی /اشعث بن قیس والی آذربایجان در زمان عثمان و علی (ع)
۷۳۰ میلادی/ شکست عربها از خزرها دراردبیل
۷۳۱میلادی/ اعربها به سرداری مسلمه بن عبدالملک به آذربایجان آمدند و خزرها را از آذربایجان بیرون رانند.
۷۷۸میلادی/ حاکمیت جاودان بن شهرک-خرمیان (هوروم لار)
۸۱۶-۸۳۷ میلادی/ فرماندهی بابک در زمانی که آذربایجانی ها از خلیفه تبعیت نمیکردند
۸۳۶ میلادی/ حمله احمد بن جنید اسکافی به آذربایجان و دستگیر شدن وی به دست بابک
عزل زریق بن علی از آذربایجان توسط مامون و ارسال ابراهیم بن لیث بن فضل
۸۷۹ میلادی/ حاکمیت محمد افشین / یوسف – پسران ابوالساج دیودست در آذربایجان
۸۷۹ میلادی/  ابوالساج – آذربایجان را از حاکمیت خلیفه عباسی خارج  و دوباره مستقل کرد
۸۸۴ میلادی/ یوسف ابن ابی الساج والی آذربایجان
۹۲۷-۹۳۴ میلادی/ قتل یوسف بن ساچ و دست به دست شدن حکومت
۹۴۱ میلادی/ مرزبان بن مسافر (آل مسافر-سالاریان به ترکی کنگرها) یورش به آذربایجان-انقراض سلسله ساچ ها
۹۶۱ میلادی/ حاکمیت اسماعیل کنگری(سالاریان)
۹۶۵-۹۹۰ میلادی/ حاکمیت وهسودان ساچ و ابراهیم ساچ بر دو بخش آذربایجان (ساچ لی لار)
۱۰۴۲ م میلادی/ حاکمیت محمد بن رواد – پسرش و جناء- پایتخت تبریز – سلسله روادیان
۱۰۳۲ میلادی/ بازگشت برخی طوایف ترکان از شرق
۱۰۵۴ میلادی/ حضور سلجوقیان در آذربایجان
۱۰۵۴ میلادی/  ابو منصور وهسودان شاه آذربایجان تابع طغرل سلجوقی و جنگ طغرل با رومیان
۱۰۶۴ میلادی/ حضور آلپ ارسلان سلجوقی در تبریز و جنگ با رومیان
۱۰۷۳ میلادی/  شاه قطب الدین اسماعیل بن یاقوتی شاه آذربایجان / سلجوقیان
۱۱۴۶-۱۱۷۵ میلادی/ حکومت آتابیگ ها(اتابکان)-شاه ایلدگز (ایل دنیز) بنیانگذار اتابکان آذربایجان (داماد سلطان مسعود سلجوقی)
۱۱۷۵-۱۱۸۶ میلادی/ اتابک نصر الدین محمد بن ایلدگز (ایل دنیز۲) ملقب به محمد جهان پهلوان
۱۱۸۶-۱۱۹۱ میلادی/ مظفرالدین قزل ارسلان عثمان
۱۱۹۱-۱۲۱۰ میلادی/ اتابک نصرالدین ابوبکرمحمد
میلادی/ ۱۲۱۰-۱۲۲۵اتابک مظفرالدین اوزبک محمد
۱۲۲۰ میلادی/ ایلخانان و پایتختی امپراطوری در آذربایجان-سه بار لشگر کشی امیر تیمور به آذربایجان و انتخاب پایتختی
۱۳۳۵-۱۳۳۶ میلادی/ سلطنت آرپاخان که از ترکان شرقی بود
۱۳۴۳   میلادی/ ال چوپان – حسن کوچک چوپانی – قتل توسط زنش عزت ملک. پایتخت تبریز
۱۳۷۴ میلادی/  قیام نهضت حروفیه در تبریز به رهبری فضل الله نعیمی –قتل ۱۳۹۴
۱۳۳۹ میلادی/ حکومت آل جلایر ترک در آذربایجان
۱۳۷۴ میلادی/ آل جلایر- شیخ اویسی در تبریز درگذشت (قبردر شادباد مشایخ تبریز)
۱۳۷۴ میلادی/ حکومت فرزندش- سلطان حسین (قتل به دست برادرش سلطان احمد)
۱۳۷۵ میلادی/ قره یوسف قره قویونلو و اعلام استقلال از جلایریان
۱۳۷۸-۱۳۸۷ میلادی/ حکومت قره محمد قره قویونلو
۱۴۰۰ میلادی/ جنک قره قویونلوها و تیموریان و شکست قره یوسف
۱۴۰۶ میلادی/ بازگشت قره یوسف به حاکمیت با کمک مصری ها
۱۴۱۰ میلادی/ حاکمیت سلطان احمد- جنگ با قره یوسف قراقویونلو در دو فرسخی تبریز
۱۳۷۸-۱۴۲۰ میلادی/ قره یوسف قره قویونلو
۱۴۲۰-۱۴۳۷ میلادی/ قره اسکندر قره قویونلو
۱۴۳۷-۱۴۶۷ میلادی/ جهانشاه قره قویونلو
۱۴۶۸ میلادی/ سلطنت ملکه ارایش بیگم بعد از کشته شدن جهانشاه توسط اوزون حسن
۱۴۶۸-۱۴۷۰ میلادی/ حسن علی میرزا قره قویونلو
۱۴۷۰-۱۴۷۸ میلادی/ اوزون حسن (حسن پادشاه) آغ قویونلو
۱۴۷۸ میلادی/ ابولفتح سلطان خلیل آغ قویونلو
۱۴۷۸-۱۴۹۰ میلادی/ ابولمظفر سلطان یعقوب آغ قویونلو
۱۴۹۰-۱۴۹۲ میلادی/ ابولفتح سلطان بایسنقر آغ قویونلو
۱۴۹۲-۱۴۹۷ میلادی/ ابولمظفر سلطان رستم آغ قویونلو
۱۴۹۷ میلادی/ ابولفتح سلطان احمد آغ قویونلو
۱۴۹۷ میلادی/ ابولمظفر سلطان الوند آغ قویونلو
۱۴۹۷-۱۵۰۱ میلادی/ سلطان مراد آغ قویونلو
۱۵۱۴ میلادی/ تسلط سلطان سلیم عثمانی
۱۵۰۱-۱۵۲۴ میلادی/ شاه اسماعیل صفوی تاسیس امپراطوری صفوی با مرکزیت آذربایجان
۱۵۲۴-۱۵۷۶ میلادی/ شاه تهماسب وانتقال پایتختی به قزوین
۱۵۷۶-۱۵۷۷ میلادی/ شاه اسماعیل دوم
۱۵۷۷-۱۵۹۰ میلادی/ فرهاد پاشا – حاکمیت عثمانیان
۱۶۰۷-۱۶۲۳جگهای صفویان و عثمانیان و دست به دست شدن آذربایجان
۱۵۸۸-۱۶۲۹ میلادی/ شاه عباس و انتقال پایتخت به اصفهان و باز پس گیری بخشهایی ازآذربایجان ازعثمانی
۱۶۲۹-۱۷۳۵ میلادی/ شاهان صفوی
۱۷۳۵ میلادی/ حاکم ابراهیم خان ظهیرالدوله (برادر نادرشاه) یکپارچه نمودن آذربایجان از ۴ بیگلر بیگی به ایالت آذربایجان
افشاریان. امیراصلان خان قرخلو ( پسر عمه نادرشاه ) پایتخت تبریز -فدراتیو شدن آذربایجان بعد از قتل نادرشاه تا آمدن عباس میرزا نایب السلطنه

(خان نشین تبریز – خوی خان نشین قره داغ ( کریم خان) ۱۷۴۷-۵۲۱۷خان نشین مراغه – ( علی قلی خان مقدم) خان نشین اردبیل ( علی خان شاهسون ) ۱۷۹۲خان نشین ماکو ( احمد سلطان) ۱۷۴۷-۱۷۷۸خان نشین سراب ( علی خان) ۱۷۴۷-۱۷۸۶
۱۷۹۱ میلادی/ حاکمیت آقامحمد خان قاجار در آذربایجان و شروع فتح سایر بلاد
۱۷۹۶ میلادی/ اعلام پادشاهی دردشت مغان آذربایجان توسط آقا محمد خان قاجاروتاسیس سلسله قاجاریه
۱۷۹۷-۱۸۳۴ میلادی/ فتحعلی شاه (شاهان قبل از تج گذاری حاکم مملکت آذربایجان می شدند)
۱۸۳۴-۱۸۴۸ میلادی/ محمد شاه قاجار
۱۸۴۸-۱۸۹۶ میلادی/ ناصرالدین شاه قاجار
۱۸۹۶-۱۹۰۶ میلادی/ مظفرالدین شاه قاجار
۱۹۰۶-۱۹۰۹ میلادی/ محمد علی شاه قاجار
۱۹۰۹-۱۹۲۵ میلادی/ احمد شاه قاجار
۱۹۲۰ میلادی استقلال شش ماهه توسط شیخ محمد خیابانی از دولت مرکزی
۱۹۲۵-۱۹۴۵ میلادی/ تسلط پهلوی بوسیله غرب بر آذربایجان و تکه تکه کردن آن به استانها -مبارزه با زبان وهویت آذربایجان
۱۹۴۵-۱۹۴۶ میلادی/ حکومت یک ساله فرقه دموکرات با حمایت شرق- جعفر پیشه وری
۱۹۴۶ میلادی/ یورش پهلوی بر آذربایجان و قتل عام مردم و ادامه سیاستهای استعمارگرایانه
الف: ماد نیز مانند هخامنشی امری مبهم در تاریخ است. ماد به معنی سرزمین بوده و در کتیبه ها با مادماننا یکسان گرفته شده است و افسانه نگاری یونانیان گویا بر تاریخ نگاری این منطقه تاثیرداشته است. از ماد نه خط نه اثر وهیچ نشانه قابل اتکا یافت نشده است.
ب: آذربایجان بعنوان واحدی جغرافیایی متشکل بوده و در اکثر دوره ها بر مناطق وسیعی از قفقاز و ترکیه و عراق و ایران حاکم بوده است. آذربایجان ثروتمند و صلح جو بود و هرگز یک ملت مهاجم نبوده است و اجازه تهاجم نمیداد.
ج: آذربایجان بعد از اسلام بیشتر بعنوان یک ایالت یا مملکت ( مانند ممالک محروسه ایران) شکل اداره فدرالی داشت.
د: این رویدادنامه کامل نیست چون اولا مرزها به دست افراد جابجا می شدند و مرز رسمی و قراردادی مثل امروزوجود نداشت. ما ویکی پدیا و محققین مامورو دانشگاه و کتابخانه و بودجه  نداریم .در اصل این رویدادنامه بذری برای رویش جنگل علم در مورد تاریخ آذربایجان است. این رویدادنامه را لازم است جوانان محقق ما دقیقا کنترل و روز به روز کامل کنند.
اسن قالین- رحیم آغ بایراق

/منبع: کانال دکتر رحیم‌بقال اصغری