تورک شاعره : خورشید خانم ناتوان

خورشید بانو ناتوان یکی از مشهورترین شاعره های قرن نوزدهم آذربایجان است که اثرات بزرگ و سترگ در پیشرفت و پیشبرد شعر و ادب آذربایجان داشته است.

این گوهر رخشان و خاتون عالی مقام،  یکی از بهترین غزل‌گویان قرن نوزده جمهوری آذربایجان است که بیشتر شعرهایش را به زبان ترکی و فارسی سروده و تمام همت عالیه خود را مصروف تعالی ادبیات و آبادی آذربایجان نموده است.

پدر خورشید بانو “مهدی قلی خان” حاکم قره باغ  و مادرش “بدری جهان بیگم گنجه خانی” نوه جواد خان بود.ناتوان 15 آگوست سال 1832 در شوشا به دنیا آمد با توجه به اینکه وی یگانه فرزند مهدی قلی خان بود از سوی اهل خانه به وی لقب “در یکتا” داده شد و در میان اهالی قره باغ نیز از وی به عنوان “خان قیزی” یاد می کردند.

ناتوان دوران مکتب خود را با حفظ آیات قرآنی، آشنایی با علوم جدید، یادگیری زبان های عربی و فارسی در کنار زبان مادری خود (ترکی آذربایجانی) طی کرد.

دسترسی به کتاب ها و دستنوشته های نایاب شاعران بزرگ مشرق زمین ناتوان را به ادبیات کلاسیک پیوند زد.در سال 1850 ناتوان با ازدواج با “خاسای بی” همراه وی ابتدا به داغستان و از آنجا رهسپار تفلیس می شود. نتیجه این ازدواج یک فرزند پسر و یک فرزند دختر بوده است.
در سال 1869 و بعد از خودکشی “خاسای بی” خورشید بانو با “سید حسن آقا” ازدواج کرد که نتیجه این ازدواج نیز یک دختر و دو پسر بوده است.

وی پس از ازدواج دوم خود و بازگشت به شوشا تقریباً بیست سال رهبری انجمن ادبی “مجلس انس” را به عهده داشت و اکثر شعرهایش بلافاصله بعد از سروده شدن از طرف ده‌ها شاعر بزرگ و سرشناس مورد استقبال قرارگرفته و انواع و اقسام نظیره‌ها و تضمین‌ها بر شعرهایش سروده می‌شد.

در سال 1973 کانال آبی شوشا به همت خورشید بانو احداث شد این کانال آبی هم اکنون نیز به اسم “خان قیزی بولاغی” مشهور است. وی برای احداث کانال آبی رود ارس به دشت مغان در شمال رود ارس نیز اقدام کرد.ناتوان در کنار فعالیت های ادبی و اجتماعی خود نقاش چیره دستی نیز بود که آثار نقاشی وی در آلبوم نقاشی با عنوان “گول دفتری” ماندگار شده است.

اما افسوس، زندگی شخصی اندوه بار، وفات فرزند، جور حاکمین وقت، بانوی آذربایجانی را زودتر از آنچه تصور می شد پیر و فرتوت کرد و این بانوی خوش ذوق در 1 اکتبر 1897 دار فانی را وداع گفته و در قبرستان “عمارت” شهر آغدام به خاک سپرده شد#تورک#غزل#شاعر#شهر_تورکی#خورشید_خانم#آذربایجان