حق سفر به اروپا از شهروندان ایران گرفته شده؟
به دنبال تعلیق غیررسمی صدور ویزای شنگن در ایران، سخنگوی وزارت خارجه، این اقدام کشورهای اروپایی را در تعارض و مغایر با مواضع آنها نسبت به حقوق شهروندان ایرانی اعلام کرد و گفت: این اقدام محدودکننده کشورهای اروپایی مغایر و در تعارض با حقوق شهروندی است.
به گزارش باش خبر وبه نقل از ایسنا، بنابر آنچه حرمت‌الله رفیعی ـ رییس هیأت مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی ایران ـ اعلام کرده است، برخی سفارتخانه‌های اروپایی، به‌ویژه در حوزه شنگن، بدون اطلاع رسمی و در تصمیمی که بیشتر شکل غیررسمی دارد، رسیدگی به درخواست ویزا را فعلا متوقف کرده و صدور ویزای شنگن را به حالت تعلیق درآورده‌اند.
پیگیری‌های خبرنگار ایسنا نیز بیانگر این بوده است که تعیین وقت اینترنتی برای درخواست ویزای شنگن از سفارتخانه‌های کشورهای اروپایی یا شرکت‌های مرتبط با آنها غیرممکن شده است.
همچنین به گفته مسؤول ویزا در یکی آژانس‌های تهران، روند رسیدگی به درخواست‌های ویزا از سوی سفارتخانه کشورهای اروپایی (حوزه شنگن) مستقر در ایران متوقف شده و امکان گرفتن نوبت ویزا از این سفارتخانه‌ها تا پایان ماه اکتبر (حدودا دهم آبان‌ماه ۱۴۰۱) وجود ندارد.
تا کنون از سفارتخانه‌های فرانسه، هلند، آلمان، ایتالیا، پرتغال، اسپانیا، چک، سوئیس و سوئد به عنوان کشورهایی که صدور ویزا را برای اتباع ایرانی، در پی ناآرامی‌های اخیر، به حالت تعلیق درآورده‌اند یا گرفتن نوبت رسیدگی به درخواست ویزا را از دسترس خارج و یا محدود کرده‌اند، نام برده شده است. سفارتخانه‌های این کشورها تا کنون واکنشی در این‌باره نداشته‌اند. اما مرکز رسیدگی به درخواست ویزای فرانسه در تهران (VFS Global) حدود ۱۰ روز پیش به تاریخ ۲۹ سپتامبر ۲۰۲۲ برابر با هفتم مهرماه ۱۴۰۱ در اطلاعیه‌ای از توقف رسیدگی به درخواست‌های ویزا خبر داده بود. این مرکز “اختلال اینترنت” در ایران را علت این اقدام اعلام کرده است. علاوه‌بر این، احتمال بالا رفتن طبیعی ریسک مهاجرت در روزهای ناآرام و مغشوش اخیر، مطرح شده است.
مهرسا سبزه‌ها از یکی از آژانس‌های گردشگری در تهران به ایسنا می‌گوید: رسیدگی به درخواست ویزا از سوی تمام سفارتخانه‌های حوزه شنگن، مدتی است که متوقف شده و نوبت جدید هم داده نمی‌شود. پیش از این اقدام محدودکننده، تعداد ویزاهایی که ریجکت یا رد شده‌اند، از سوی برخی سفارتخانه‌ها – از جمله فرانسه – در قیاس با دیگر زمان‌ها، بیشتر بوده است.
با این حال، ناصر کنعانی ـ سخنگوی وزارت امور خارجه ایران ـ در پاسخ به گزارش و پرسش ایسنا در این‌باره، ضمن آن‌که در این‌باره ابراز بی‌اطلاعی کرده و گفته که تاکنون گزارشی در این زمینه دریافت نکرده‌ام، این اقدام محدودکننده کشورهای اروپایی را قابل قبول ندانسته و اظهار کرده است: «ایجاد محدودیت برای سفر شهروندان ایرانی از سوی کشورهای اروپایی مغایر با آن چیزی است که آنها اعلام می‌کنند، آنها از یک سو بر موضوع رعایت حقوق شهروندان ایرانی تاکید می‌کنند و از سوی دیگر محدودیت‌هایی را برای سفر شهروندان ایرانی ایجاد می‌کنند، این رویکرد متعارض است و امیدوارم این خبر درست نباشد.»
او همچنین تاکید کرد: «اقدام محدود کننده کشورهای اروپایی برای سفر شهروندان ایرانی قابل قبول نیست.»
اقدام محدودکننده کشورهای عضو اتحادیه اروپا و حوزه شنگن برای اتباع و مسافران ایرانی، اگرچه در ظاهر تصمیمی “غیررسمی” و “موقتی” است اما در وضع موجود، خلاف اعلامیه جهانی حقوق بشر است. در ماده ۱۳ این اعلامیه که به «حق آزادی حرکت» می‌پردازد، آمده است: «هر شهروندی سزاوار و محق به داشتن آزادی جابه‌جایی در داخل یک کشور [حرکت از نقطه‌ای به نقطه‌ای دیگر] و اقامت در [در هر نقطه‌ای] درون مرزهای مملکت است. هر انسانی محق به ترک هر کشوری، از جمله کشور خود، و بازگشت به کشور خویش است.»
اگرچه حق آزادی سفر و جابه‌جایی افراد، گاه در تداخل با حاکمیت کشورها قرار می‌گیرد اما طبق اسناد بین‌المللی و حقوق بنیادین انسانی، دولت‌ها نمی‌توانند محدودیتی در رفت و آمد افراد ـ به جز مجرمین و متهمان ـ ایجاد کنند.
شنگن، یک ویزای واحد است که با استفاده از آن تحت شرایط خاص و در مدت زمان مشخصی به حدود ۲۶ کشور عضو اتحادیه اروپا بدون محدودیت مرزی می‌توان سفر کرد. برخی از این کشورهای اروپایی در دهه‌های اخیر، با توجه به شرایط سیاسی و اقتصادی ایران، شرایط بسیار سختی را برای اعطای ویزا به ایرانیان، وضع کرده‌اند.
