شکست الگوی رفتار مذاکراتی غرب در وین
۱۶ ماه از آغاز گفت وگوها برای از سرگیری اجرای کامل برجام و جبران اقدام‌های غیرقانونی دولت سابق ایالات متحده در قبال ایران، به دنبال ابراز تمایل دولت دموکرات جو بایدن برای بازگشت به توافق هسته‌ای می‌گذرد. ایالات متحده تا پیش از آن به عنوان مقصر اصلی وضع موجود در نشست‌های فصلی کمیسیون مشترک برجام معرفی می‌شد.
پیش از آغاز مذاکرات ایران تاکید کرد که شرط یا بلیت بازگشت ایالات متحده به توافق هسته‌ای رفع موثر تحریم‌ها و فاصله گرفتن از سیاست شکست خورده فشار حداکثری علیه ایران است؛ اما کاخ سفید با ارائه روایتی جعلی درباره تهدید ناشی از برنامه صلح‌آمیز هسته‌ای ایران و وارونه جلوه دادن واقعیت، به تاکتیک تعیین ضرب‌الاجل‌های تصنعی متوسل شد تا به زعم خود ایران را پای میز مذاکره بکشاند. دولت بایدن ادعا کرد که مانند دولت سابق، به عدم دست‌یابی ایران به سلاح هسته‌ای متعهد است با این تفاوت که تحقق این هدف را از مسیر اجرای کامل برجام می‌داند.
کاخ سفید برهمین اساس گام‌های جبرانی ایران در برجام را بهانه کرد تا با اعمال فشار، هیات مذاکره کننده ایران را از طرح درخواست‌های منطقی ناظر بر چهار سال اقدام‌های غیرقانونی دولت دونالد ترامپ منصرف کند. سه کشور اروپایی هم در چندین نوبت با صدور بیانیه‌های مشترک، نقش ایالات متحده در مشکلات کنونی اجرای برجام را نادیده گرفته و با تکرار ادعای نخ نمای از دست رفتن زمان مدعی شدند که بدون پیشرفت سریع در مذاکرات، برجام خیلی زود به پوسته‌ای خالی تبدیل خواهد شد.
اما جبران تخلفات دولت سابق آمریکا در سایه تضمین به پایبندی اجرای برجام و راستی آزمایی رفع تحریم‌ها همواره از مطالبات اصلی ایران در مذاکرات و تاکید بر آن بوده که ایران اسیر ضرب‌الاجل‌های تصنعی نخواهد شد و مقابل زیاده‌خواهی‌هایی که منجر به تضییع منافع ملت ایران می‌شود ایستادگی می‌کند.
تدابیر جبرانی ایران، هم عرض فشار حداکثری آمریکا
ایران پس از خروج یکجانبه آمریکا از برجام و تشدید تحریم‌ها، گام‌هایی را در راستای کاهش تعهداتش ذیل برجام برداشت تا توازن را در توافق هسته‌ای برقرار کند. تدابیر جبرانی بر اساس متن توافق یاد شده صورت گرفت که به ایران اجازه می‌دهد تعهدات داوطلبانه خود را در پاسخ به عدم اجرای قابل توجه دیگران کاهش دهد. این درحالیست که خروج ایالات متحده فراتر از نقض اصل توافق که اقدام یکجانبه بی دلیل با هدف نابودی کامل سندی بود که توسط شورای امنیت سازمان ملل متحد تائید شده است.
ایران با وجود بدعهدی طرف‌های غربی حداکثر شجاعت و بصیرت خود را با موافقت برای مشارکت در مذاکرات به منصه ظهور گذاشت و انتظار داشت که طرف مقابل نیز رویکرد مسئولانه‌ای را در پیش گرفته و از مسیر اعمال تحریم‌های غیرقانونی به عقب برگردد. اما به تعبیر نشریه لیبریشن ایران در روند مذاکرات به طور ثابت به دیپلماسی متعهد بود اما واشنگتن تحریم‌های بیشتری را اعمال و جنگ اقتصادی خود را علی‌رغم ابراز تمایل برای بازگشت به توافق هسته‌ای تشدید کرد. علاوه بر این، بایدن حمایت خود را از تل آویو با وجود چندین حمله پهپادی و اقدامات تروریستی در داخل ایران دوچندان کرد.
این درحالیست که تعیین ضرب‌الاجل‌های تصنعی نیز به‌عنوان اهرمی در سایه رفتارهای متناقض غرب برای اعمال فشار علیه ایران به کارگرفته شد و آنها خواه در میز مذاکرات و خواه در فضای رسانه‌ای، اصرار می‌کردند که وقت برای حصول توافق تنگ است درحالی که هیچ ابتکار قابل توجهی را اعم از سیاسی، حقوقی و عملی برای تضمین تداوم اجرای تعهدات برجامی ارائه ندادند.
اما زمان ثابت کرد که الگوی غلط رفتار مذاکراتی غرب شکست خورد و وقت برای مذاکره به تعبیر جوسپ بورل مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا که هماهنگی برجام را برعهده دارد سپری شده و هنگام تصمیم‌گیری است. ایران دوشنبه شب پاسخ مکتوب خود را درباره آخرین نسخه از پیش‌نویس توافق وین ارائه و اعلام کرد که اگر واکنش آمریکا با واقع‌بینی و انعطاف همراه باشد، توافق حاصل خواهد شد.
آنطور که از لابلای مواضع تیم ایران پیداست، اختلافات بر سر سه موضوع است که ایالات متحده در دو مورد انعطاف شفاهی خود را بیان کرده، اما باید در متن گنجانده شود. موضوع سوم هم به تضمین تداوم اجرای برجام برمی‌گردد که به واقع‌بینی آمریکا برای تامین نظر ایران بستگی دارد.
این مسائل به طور تفصیلی بعد از ظهر دوشنبه در جلسه ویژه شورای امنیت ملی مطرح و سرانجام مواضع ایران بامداد سه‌شنبه ۲۵ مرداد ۱۴۰۱ به صورت مکتوب در اختیار اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده گفت وگوها قرار گرفت.
شب گذشته هم جلسه دیگری با حضور علی شمخانی دبیر شورای عالی امنیت ملی، وزیر امور خارجه، رئیس تیم مذاکره کننده هسته ای و محمد اسلامی رئیس سازمان انرژی اتمی در کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس برگزار و گزارشی درباره روند مذاکرات به نمایندگان ارائه شد.
همچنین امروز قرار است آخرین تحولات درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها، نتایج آن و مواضع طرفین در جلسه غیرعلنی مجلس شورای اسلامی بررسی شود. براساس برنامه ریزی انجام شده، حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه و علی باقری رئیس تیم مذاکره کننده هسته‌ای در صحن مجلس حاضر خواهند شد.
به نظر می‌رسد که توافق نهایی برای از سرگیری
اجرای کامل برجام بیش از هر زمان دیگری در دسترس است، مشروط به اینکه ایالات متحده در عمل الزامات پذیرش یک توافق قابل اتکا و پایدار را بپذیرد.
جمهوری اسلامی ایران از ابتدای مذاکرات همواره اعلام کرده است که با رعایت خطوط قرمز نظام برای رسیدن به چنین توافقی آمادگی دارد. دبیر شورای عالی امنیت ملی در این باره تصریح کرد: صرف نظر از توافق یا عدم توافق که به هر شکل تامین‌کننده منافع ملت ایران است، در هیچ بخشی از خطوط قرمز عقب‌نشینی انجام نشد و نخواهد شد.//ایرنا
