گزارش| مردم ترکیه در برابر موج فزاینده گرانی
تقریباً روزی نیست که در صفحه اول روزنامه های ترکیه، خبری درباره گرانی منتشر نشود. موج افزایش قیمت سوخت و برخی اقلام مواد غذایی از حرکت باز نمی ایستد و تنها در عرض ۳ روز، ۳ بار قیمت بنزین بالا رفته و روغن مایع نیز به شدت گران شده است.
دولت اردوغان درمورد دلایل گرانی و برنامه های خود برای پایین آوردن قیمت ها، موضع خاصی نمی گیرد و حرفی نمی زند. البته برخی از مقامات حزب عدالت و توسعه به طور کامل، گرانی و تورم را رد و حتی ادعا می کنند که وضعیت اقتصادی ترکیه، از کشورهای اروپایی نیز بهتر است!
اما رسانه های منتقد دولت، با انتشار عکس و فیلم صفوف طولانی در برابر فروشگاه ها و پمپ بنزین ها، نشان می دهند که مردم از افزایش روز به روز و ساعت به ساعت قیمت ها، در هراس و نگرانی هستند. سران احزاب مخالف اردوغان، خواهان برگزاری انتخابات پیش از موعد هستند و معتقدند که دولت در اداره اقتصاد کشور، ناتوان و بی کفایت است.
آتیلا یشیل آدا از اقتصاددانان نامی ترکیه اعلام کرده که دولت اردوغان در سال ۲۰۲۲ میلادی با کسری بودجه ۲۰ میلیارد دلاری روبرو می شود و مشکلات برای مردم فقیر و طبقه متوسط، به مراتب بیشتر خواهد شد.
وی همچنین به این اشاره کرده که جنگ اوکراین، موجب کاهش سفر گردشگران به ترکیه شده و چنین چیزی تبعات سنگینی برای دولت و بخش خصوصی خواهد داشت.
غولی به نام روغن مایع
مکتب آشپزی و سبک زندگی مردم ترکیه به شکلی است که میانگین مصرف روغن مایع در این کشور، در سطح بالایی است و خرید آن برای خانواده ها مهم است. آنهایی که اصطلاحاً دستشان به دهانشان می رسد، سالانه مقادیر زیادی روغن زیتون و کره خریداری می کنند، اما اکثریت جامعه، نیاز خود را با روغن های موسوم به روغن تخمه آفتابگردان دارای پالم رفع و رجوع می کند و حالا کار به جایی رسیده که این روغن ارزان قیمت هم به شدت گران شده و قیمت آن در یک بازه زمانی ۱ ساله با افزایش ۱۲۰ درصدی، تبدیل به یک کالای لوکس، گرانقیمت و کمیاب شده است.
ترکیه، روغن آفتابگردان را به صورت خام از روسیه و اوکراین وارد می کند. علاوه بر روغن، واردات نفت خام به ترکیه به دلیل توقف بارگیری و عدم اجازه عبور کشتی ها متوقف شده است.
از سوی دیگر نمایندگان صنعت روغن آفتابگردان با بیان این که تنها به اندازه مصرف ۱ تا ۱.۵ ماه روغن آفتابگردان در ترکیه از جمله در قفسه های مغازه ها باقی مانده است، همه را به هول و ولا انداختند. این اظهارات باعث شد تا شهروندان برای خرید روغن آفتابگردان به بازارها هجوم ببرند.
برخی فروشگاه ها مجبور شدند فروش روغن آفتابگردان را به ۲ واحد محدود کنند. حالا در هیچ فروشگاهی، ظرف ۵ لیتری روغن آفتابگردان در قفسه ها باقی نمانده است. قیمت روغن آفتابگردان که از برندی به برند دیگر و بازاری به بازار دیگر متفاوت است، بین ۱۳۹ تا ۱۸۰ لیره به فروش می رسد.
گندم و نان
طی یک سال گذشته و در یک شیب نسبتاً ملایم، نان در ترکیه به خاطر افزایش تصاعدی قیمت گاز، گران و گران تر شده و قیمت آرد و گندم ثابت مانده است. اما حالا، اتفاق جدیدی که بین روسیه و اوکراین روی داده، بر ترکیه هم تاثیر گذاشته است. چرا که دو مبدا مهم ترکیه برای واردات گندم، روسیه و اوکراین هستند و در ۷ روز اخیر، آرد هم گران شده و انتظار می رود در چند روز آتی، دوباره نان هم گران تر شود.
صف بنزین
ترکیه کمبود بنزین ندارد و واردات نفت و پالایش آن در پالایشگاه های عظیم ترکیه به روال سابق ادامه دارد. اما مساله اینجاست که قیمت تمام شده بنزین در ترکیه، تابعی از افزایش جهانی نرخ نفت، افزایش قیمت دلار و مسائلی از این دست است.
از آنجایی که تامین و توزیع بنزین در ترکیه در اختیار شرکت های بزرگ بخش خصوصی است، افزایش قیمت بنزین بر اساس تصمیم مدیران عامل این شرکت ها، بسیار سریع و لازم الاجرا است. به طوری که ممکن است در عرض دو روز، دوبار قیمت مصوب سوخت در ترکیه تغییر کند.
قیمت هر لیتر گازوئیل در ترکیه به ۲۰ لیره رسیده و بنزین نیز اندکی کمتر از ۲۰ لیره است. یعنی چه؟ این به معنی افزایش کرایه حمل و نقل تمام محصولات کشاورزی، مصالح ساختمانی و افزایش کرایه تاکسی و اتوبوس است و علاوه بر این، فضای روانی بازار را نیز تحت تاثیر قرار می دهد.
به طور معمول، قیمتهای جدید سوخت، از نخستین دقیقه بامداد اعمال می شود. به همین دلیل، خودروهایی که قصد دارند پیش از ساعت ۲۴، بنزینی بخرند که هنوز گران نشده، به سمت پمپ بنزین ها هجوم می برند و همین تفاوت قیمت چند قروشی بین گران و گران تر، موجب آن می شود که صفوف بلندی در پمپ بنزین ها شکل بگیرد.
حزب عدالت و توسعه با طرح شعارهای مهمی همچون مبارزه با فساد مالی، فقرزدایی، توسعه اقتصادی، جان دادن به بازار آزاد، رفع موانع تولید و اشتغالزایی به میدان آمد و به مدت دو دهه قدرت را در دست گرفت. اما حالا شرایط ترکیه به گونه ای تغییر کرده که حزب عدالت و توسعه نیز یارای حل مشکلات اقتصادی را ندارد و چنین پیش بینی می شود که ناکارآمدی سیاست های اقتصادی، موجب شکست سنگین اردوغان و شریک او باغچلی شود.
سران احزاب مخالف دولت در ترکیه، بر این باورند که مشکل اصلی در این کشور، صرفاً افزایش قیمت ها، تورم، بالارفتن هزینه های تولید و گران شدن کالاها و ملزومات اولیه زندگی نیست. مشکل اصلی این است که در کنار همه این مشکلات مهم، دولت و حزب حاکم، در مسیر تقویت رانت های بزرگ مالی، تجمل گرایی و ریخت و پاش و خدمت به رانت های متنفذ قدم بر می دارند و سیاست های مهمی همچون عدالت و فقرزدایی را کنار نهاه اند.
تورم، بیکاری و دشوار شدن تامین نیازهای اولیه برای ده ها میلیون خانوار ترکیه، تبدیل به عامل مهمی شده که می تواند تمام تحولات سیاسی و موازنات قدرت را تحت تاثیر قراردهد. در نتیجه انتخابات سال ۲۰۲۳ میلادی برای اردوغان و رفقای او از یک سو و احزاب مخالف از دیگر سو، یک انتخابات بسیار مهم و سرنوشت ساز خواهد بود.//اناج
