پایتخت نجوم ایران در خاموشی/ خاموشی چراغ خواجه نصیرالدین طوسی درمراغه
نام خواجه نصیرالدین طوسی به خاطر ساخت رصدخانه در مراغه با این شهر عجین شده و هرجا نامی از خواجه هست، تاریخ و تمدن گذشته مراغه نیز در کنار آن است.
هشت صد سال پیش، خواجه نصیرالدین طوسی با گردآوری دانشمندان عصر خود در مراغه بزرگترین مرکز علمی عصر ایلخانان مغول را در این شهر بنا کرد.
رصدخانه‌ای که سال‌ها مرکز تحقیق و پژوهش‌های علمی بود و زیج ایلخانی و صدها کتاب با موضوع، نجوم، ریاضی و فلسفه در مراغه گردآوری و نوشته شده است، بنا بر اعلام تاریخ‌نگاران وجود بیش از ۴۰۰ هزار جلد کتاب در کتابخانه این مرکز علمی نشان از ارزش و اهمیت تاریخی رصدخانه مراغه است.
با توجه به ارزش و اهمیت رصدخانه تاریخی مراغه، اوایل دهه هشتاد تنها مرکز تحقیقاتی نجوم و اختر فیزیک کشور با هدف اعتلای این اثر تاریخی و نام خواجه نصیرالدین طوسی در این شهر تاسیس شد. که از همان ابتدا محققان ایرانی و خارجی به واسطه وجود این مرکز کارهای تحقیقاتی در زمینه نجوم، اختر فیزیک، تاریخ علم نجوم و کیهان‌شناسی را آغاز کردند.
همه ساله در این مرکز چندین کارگاه آموزشی، سمینار و کنفرانس تخصصی با حضور علاقه‌مندان نجوم، اساتید دانشگاه‌های ایران و میهمانان خارجی برگزار می‌شد و در مناسبت‌های نجومی، مرکز تحقیقات نجوم و اختر فیزیک مراغه فعال و مسوولیت برگزاری برنامه‌های آموزشی و علمی را برعهده داشت.
سال‌های پیش چند روز مانده به سالروز بزرگداشت خواجه نصیرالدین طوسی، زمینه برای برگزاری آیین بزرگداشت خواجه توسط مرکز تحقیقات نجوم آماده می‌شد. از زمانی که فعالیت‌های این مرکز روبه افول گذاشته، این مرکز تنها به آموزش دانشجویان کارشناسی ارشد و دکترای متمرکز شده است.
دیگر از آن روزهای طلایی حضور دانشمندان، اساتید دانشگاه و بزرگان علم نجوم به بهانه روز بزرگداشت خواجه نصیر در مراغه خبری نیست و در شهری که نام آن با نجوم، اختر فیزیک، رصد و ستاره شناسی عجین گشته چراغ خواجه نصیرالدین طوسی برای همیشه خاموش است.
رئیس اداره میراث صنایع‌دستی و گردشگری مراغه اظهار داشت: خواجه نصیرالدین طوسی به عنوان وزیر هلاکوخان با ساخت رصدخانه مراغه بزرگترین مرکز علمی زمان خود را در این شهر تاسیس کرد.
یعقوب طالبی افزود: وی برای ساخت این رصدخانه دانشمندان و علمای معرف عصر خود از جمله علامه حلی، قطب‌الدین شیرازی، بن یحیای مغربی و دانشمندانی را از مشرق زمین در مراغه گرد هم آورد.
وی اضافه کرد: بهسازی محیط این اثر تاریخی در قالب تفاهم‌نامه‌ای با همکاری و مشارکت شهرداری آغاز شده و تا عید نوروز برای گردشگران اجرا می‌شود.
اصغری، عضو شورای شهر مراغه نیز بیان داشت: مراغه پایتخت نجوم ایران است و با هدف احیای رصدخانه مراغه طرح محوطه‌سازی این اثر توسط مدیریت شهری آغاز شده است.
وی یادآور شد: رصدخانه مراغه، نوروز و تابستان امسال با فضاسازی جدید در معرض دید گردشگران و علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
عضو هیات علمی دانشگاه مراغه نیز گفت: زیج ایلخانی مهم‌ترین دستاورد خواجه نصیرالدین طوسی و منجمان رصدخانه مراغه است.
دکتر رحیمی افزود: تمام رصدها و مطالعات نجومی رصدخانه مراغه در این کتاب گردآوری شده است.
محمد مشتری، به‌عنوان محقق و پژوهشگر متذکر شد: خواجه نصیرالدین طوسی رصدخانه مراغه در مدت 15 و با استفاده از محل درآمد موقوفات ساخته است.
وی افزود: این دانشمند ایرانی خوی ویرانگر مغول را مهار و آن را در تمدن‌سازی و ارتقای علم به‌کار برده است.
شاه محمدی، به عنوان نویسنده و پژوهشگر ادامه داد: خواجه نصیرالدین طوسی عمر ۷۴ ساله خود ۱۵۰ جلد کتاب تالیف کرده که اخلاق ناصری از مشهورترین آثار این دانشمند ایرانی است.
وی افزود: این کتاب در سه فصل با موضوع اخلاق، ادب، اخلاق در خانواده، حکمت و عرفان است.
