آخرین خرگوشِ کلاه اردوغان
دیروز(سه شنبه) در برابر صرافی‌‌‌های ترکیه، صف‌‌‌های بلندی برای فروش دلار تشکیل شد.
دیروز پس از کش و قوس بسیار و در شرایطی که دلار آمریکا به ۱۸ و نیم لیره رسیده بود، پس از ابلاغ تصمیمات جدید دولت اردوغان، این نرخ به ۱۲ و نیم لیره رسید و ۳۰ درصد از ارزش دلار کاسته شد.
۲ و نیم میلیارد دلار در یک روز
مردم ترکیه، در ماه‌‌‌های گذشته، هیچگاه به خواسته‌‌‌های رجب طیب اردوغان رئیس جمهور کشورشان برای فروش دلار، اعتنایی نکردند. چرا که می‌دانستند دلار به طور مداوم در حال رشد است. اما آنان دیروز و به دنبال اعلام تدابیر جدید اقتصادی، دست‌ها را بالا برده و تسلیم شدند.
روزنامه ترکیه از روزنامه‌‌‌های وابسته به حزب عدالت و توسعه، از قول نورالدین نباتی وزیر امور مالی و خزانه داری ترکیه اعلام کرده که شهروندان این کشور، تنها در عرض ۸ ساعت، دو و نیم میلیارد دلار را به صرافی‌ها برده و به لیره ترک تبدیل کرده اند.
با این حال، رسانه‌‌‌های مستقل و منتقد، صف کشیدن برای فروش دلار و کاهش ارزش آن را یک اقدام مشکوک، موقت و گلخانه ای می‌دانند. بسیاری از رسانه‌‌‌های ترکیه که معمولاً به طور گسترده از ضرب المثل و استعارات ادبی عامه، استفاده می‌کنند، در توصیف ابعاد سیاسی مالی تدابیر جدید اردوغان برای کنترل ارز، از تمثیل‌ها و تشبیه‌‌‌های ادبی مشهور استفاده کرده اند.
آخرین خرگوشِ کلاه اردوغان
جنید ازدیر روزنامه نگار مشهور ترکیه که برنامه‌‌‌های روزانه او در محیط یوتیوب صدها هزار نفر بیننده دارد، دیروز در برنامه روتین خود، درباره تحولات اقتصادی گفت:«یکی از عادات اردوغان این است که هر چند وقت یک بار، خرگوشی از کلاهش در می‌آورد و همه را شگفت زده می‌کند. بگذارید شفاف بگویم، فکر نمی‌کردم چنین تصمیمی‌بگیرد. او همه را به یک گوشه راند و باز هم ما را غافلگیر کرد.»
اما روزنامه ینی چاغ ارگان رسانه ای حزب خوب (به رهبری مرال آکشنر) معتقد است که از این به بعد، رئیس جمهور ترکیه، تیر دیگری در کمان نخواهد داشت.
این روزنامه در تیتر نخست صفحه امروز خود، چنین عبارتی به کار برده است: «اردوغان، آخرین خرگوش را از کلاهش بیرون آورد.»
پادشاه برهنه است
روزنامه جمهوریت از روزنامه هایی که همواره در قبال دولت اردوغان و حزب عدالت و توسعه، رویکرد انتقادی داشته، از تمثیل مشهور «لباس جدید پادشاه» استفاده کرده و در تیتر نخست امروز، این عبارت را به کار برده است:«پادشاه برهنه است».
روزنامه جمهوریت در توضیح این تیتر و در گزارش تفصیلی خود اعلام کرده که پرداخت سود دلاری به سپرده‌‌‌های لیره ای، یک کلک قدیمی۵۱ سال پیش است و این نوع از سیاست‌‌‌های تشویقی، در کوتاه مدت، بازار را آرام می کند، اما هزینه سنگینی را بر مردم و اقتصاد کشور تحمیل می‌کند.
روزنامه سوزجو نیز که عنوان پر تیراژترین روزنامه ترکیه را یدک می‌کشد، یک تیتر کنایی به کار برده و چنین عبارتی را درج کرده است:«دولت، دلار آمریکا را تضمین کرد».
روزنامه ترکیه را یدک می‌کشد، یک تیتر کنایی به کار برده و چنین عبارتی را درج کرده است:«دولت، دلار آمریکا را تضمین کرد».
منظور سوزجو از این تیتر کنایی، این است که همه دولت ها، مکلف و موظف به حفظ تضمین ارزش واحد پول ملی کشور خود هستند اما دولت ترکیه، سیاستی را انتخاب کرده که عملاً ارزش دلار را تضمین می‌کند و نه ارزش لیره را.
سوزجو همچنین عکسی از یک گروه پایکوبی را منتشر می‌کند که با دهل و سرنا در حال پایکوبی هستند و ۱ دلار آمریکا را نیز آتش زده اند. در توضیح عکس و با زبانی کنایی آمده است: دلاری که تا ۳ ماه پیش، تنها ۸ و نیم لیره ارزش داشت و تا ۱۸ و نیم لیره بالا رفت، حالا به مرز ۱۳ دلار بازگشته و چنین اتفاقی، حتماً نیاز به شادی و پایکوبی دارد!
ابلاغ سیاست سود لیره ای – ارزی
سیاست دولت اردوغان برای پایین کشیدن قیمت دلار، یک سیاست مبتنی بر کاهش تورم و افزایش تولید و صادرات نیست. بلکه پناه بردن به یک اقدام پوششی و نوعی فریب بانکی است.
آن چه در استراتژی تیم اقتصادی اردوغان به عنوان یک معجزه اقتصادی در ویترین گذاشته شده، یک ساز و کار ساده دارد: ۱.دولت به مردم تضمین داده که سود سپرده بانکی لیره ای آنان را بر اساس سنت مرسوم بانکداری، پرداخت می‌کند.
یعنی چه؟ یعنی به عنوان مثال، فردی که ۱۰ هزار لیره سپرده بانکی دارد، بر اساس ۴ گزینه سود سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و ۱۲ ماهه، مبلغ معینی از سود لیره ای دریافت می‌کند. ۲.برای آن که مردم به خرید دلار تشویق نشوند و لیره خود را به دلار تبدیل نکنند، بانک مرکزی، محاسبه می‌کند که اگر همان شهروند، ۱۰ هزار لیره خود را به دلار تبدیل کرده بود، چه مقدار سود نصیب او می‌شد و ما به التفاوت آن، چند لیره است، همان چند لیره را از جیب خزانه، به صاحب سپرده پرداخت می‌کند. به این ترتیب، صاحب سپرده، یک سود مبنای لیره ای و یک سود مبنای ارزی دریافت می‌کند.
ممکن است، خواننده ایرانی این سطور بپرسد: خوب… این چه کاری است؟ هدف از این همه محاسبه و اقدام تضمینی چیست؟ چرا دولت یک کشور باید چنین اقدام مخاطره آمیزی انجام دهد؟ پاسخ چنین است:
۱.دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه، با این اقدام نمایشی یعنی پایین آوردن سود سپره بانکی، خود را به عنوان یک دولت مدافع ارزش ها و نگرش‌‌‌های اقتصادی اسلامی‌معرفی کرده و وانمود می‌کند که مخالف ربا است. در نتیجه جایگاه و پایگاه اجتماعی خود را نزد میلیون‌ها خانوار محافظه کار، حفظ می‌کند.
۲.مردم ترکیه پس از کسب اطمینان از دریافت سود علاوه، نیازی به خرید دلار حس نمی‌کنند.
به عبارتی روشن، نرخ اعلام شده برای پرداخت سود سپرده‌‌‌های بانکی، چندین بار به خواست اسلامگرایان، به شکل اسمی، پایین آورده شده، اما با پرداخت سود علاوه و محاسبه ارزش ارزی، دولت، به شکلی فریبکارانه، از قواعد بازار آزاد نیز تبعیت کرده و مشکلی با ربا ندارد! این وسط چه کسی ضرر می‌کند؟ معلوم است. مردم ترکیه. چرا؟ به این دلیل: سود علاوه مبنای ارزی، از محل خزانه و درآمدهای مالیاتی تامین می‌شود.
قمار با پول بیت المال
کمال کلیچدار اوغلو که سکان رهبری مهمترین حزب مخالف اردوغان یعنی حزب جمهوری خلق را در دست دارد، در مورد تصمیمات دولت چنین گفته است: «کاری را کردند که نباید حتی به آن فکر می‌کردند. آنان دارند از خزانه ملت، سود می‌دهند. این دقیقاً به مثابه قمار کردن با پول بیت المال است.»
حزب اسلامگرای سعادت نیز اعلام کرده که تصمیم اردوغان، مصداق دقیقی از استتار و پنهان کردن سود و ربا است و به جای آن که سود سپرده را از بین ببرد، بخشی از آن را پنهان کرده و نام آن را تغییر داده است!
در پایان باید گفت، تصمیم فعلی دولت برآمده از حزب عدالت و توسعه ترکیه، یک آرامش و ثبات موقتی را بر بازار ترکیه حکمفرما کرده است. اما بر اساس نظرات سران احزاب مخالف و نگرش تحلیل گران اقتصادی ترکیه، چنین آرامش نمی‌تواند پایدار و ماندگار باشد. بدون شک، در هفته‌‌‌های آتی و به دنبال چند و چون پرداخت سود ارزی علاوه به سپرده‌‌‌های لیره ای از جیب خزانه، می‌توان تاثیرات این اقدام را بر اقتصاد ترکیه تحلیل و ارزیابی کرد.
//اناج
