واکاوی” نحس بودن ماه صفر”؛ از خرافات تا واقعیت

یک مدرس دانشگاه و مسئول واحد قرآنی اداره تبلیغات اسلامی شهرستان ملایر با اشاره به اینکه همه ما این جملات را در مورد ماه صفر زیاد شنیده ایم که ” صفر ماه سنگینی و شومی است، در ماه صفر به کار خیر و خرید اقدام نکنید و …” ، گفت: به استناد تاریخ، در ماه صفر حوادث دردآور و اندوهباری رخ داده که این حوادث اسباب مشکوک بودن این ماه به نحس و شومی را فراهم کرده است و باید اقرار کرد که در بین مردم نحوست این ماه دارای شهرت است.

ایرج یارمحمدی در گفت‌وگو با ایسنا، اظهارکرد: معروف است که ماه صفر به خصوص چهارشنبه آخر آن نحس است، اما در این مورد روایتی نداریم.

وی ادامه داد: برخی با استناد به روایت پیامبر اسلام که “هر کس خبر تمام شدن این ماه را به من دهد، بشارت بهشت را به او می‌دهم”، ماه صفر را شوم قلمداد کرده، پایان آن را به یکدیگر تبریک گفته و آمدن ربیع الاول را جشن می‌گیرند، در حالی که این روایت در کتب روایی به عبارتی متفاوت در تجلیل از شخصیت اباذر غفاری آمده است و ارتباطی با نحوست ماه صفر ندارد و برخی از علمای شیعه و سنی سند آن را معتبر ندانسته‌ اند.

این مدرس دانشگاه با بیان اینکه در برخی مناطق رسم است که برای گرفتن حاجت، در پایان صفر هفت شمع روشن کرده و هفت مسجد را در می‌کوبند، گفت: این کار پایه دینی نداشته و خرافات است.

مسئول واحد قرآنی اداره تبلیغات اسلامی ملایر بیان کرد: در مفاتیح الجنان و در اعمال ماه صفر حاج شیخ عباس قمی(ره)، آورده است ” که این ماه شوم است” البته ایشان دلیل و مستندی برای جمله مذکور ذکر نکرده است، و تنها به ذکر این جمله نحوست و شومی اکتفا کرده و مستندی برای اثبات آن ارائه نمی‌کند و برای رفع نحوست به دادن صدقه، خواندن ادعیه و استعاذات توصیه شده است و تأکید شده در طول این ماه، هر روز دعای مخصوص ماه صفر قرائت شود.

دلایل نحس بودن ماه صفر

یارمحمدی خاطرنشان کرد: در برخی از روایات نحس بودن برخی از روزها برای انجام کارهایی از قبیل ازدواج و سفر آمده است، همچنین آیه ۱۹ سوره قمر و آیه ۱۶ سوره فصلت، روزهایی که عذاب بر قوم عاد نازل شده را به عنوان روزهای نحس نام برده اند.

وی افزود: برخی معتقدند بعضی روزها واقعا نحس‏ هستند، اما نحس بودن آن با توکل بر خداوند، صدقه و توسل به خداوند و مقربان درگاه او برطرف می‌شود و وظیفه ما انجام این اعمال است نه رعایت سعد و نحس بودن ساعات.

این مدرس دانشگاه ادامه داد: سعد و نحس بودن برخی روزها واقعی نیست بلکه به دلیل حوادثی است که در این روزها اتفاق افتاده و یا به دلیل فال بد زدن مردم به این روزها و نحس دانستن آن از سوی مردم بوده که ممکن است همین نحس دانستن در نفس‏‌های ضعیف مؤثر واقع شود و همین اثر نفسانی و دل چرکین شدن موجب بروز حوادثی برای انسان شود به همین دلیل در روایات برای برطرف شدن این حالت نفسانی به ما دستور داده شده صدقه بدهیم و یا دعا بخوانیم.

یارمحمدی با استناد به نظریات برخی از علما و مفسرین، انکار سعد و نحس ماه‌ها و بعضی روزها و ساعات را با وجود روایات، کار مشکلی دانست و افزود: به گفته حضرت آیت‌الله صافی گلپایگانی، به ‌طور مطلق چنین مطلبی ثابت نیست و به ‌طورکلی صدقه به فقیر دافع بلاست.

مسئول واحد قرآنی اداره تبلیغات اسلامی ملایر بیان کرد: طبق نظریه حضرت آیت‌الله فاضل لنکرانی نیز دلیلی بر این معنا نداریم و بر فرض صحت هم با مقداری صدقه مسئله حل می‌شود، همچنین حضرت آیت‌الله سیستانی، احتمال نحس بودن را رد نمی‌داند و می‌گوید ” برای رفع نحسی احتمالی صدقه بدهید.”

وی اظهار کرد: حضرت آیت‌الله تبریزی هم محتمل بودن نحوست را رد نمی‌کند و می‌گوید” نحوست زمان گاهی به معنای این است که مقارن امر ناخوشایندی است؛ مثل وفات حضرت رسول اکرم (ص) و ائمه علیهم‌السلام که یادآور وقایع تلخ است، بنابراین از وقوع چنین اموری دلهره به انسان دست می‌دهد و برای آرامش جز پناه بردن به خداوند متعال و دادن صدقه چاره بهتری نیست.”

این مدرس دانشگاه یادآورشد: اما حضرت آیت‌الله بهجت به صراحت نحوست این ماه را ثابت می داند و می گوید ” فی‌الجمله ثابت است و صدقه دادن دعاهای مأثوره نافع است.”

وی با اشاره به اختلاف نظر علما در مورد نحس بودن و عدم نحس بودن ماه صفر، توضیح داد: نحس شمردن ماه صفر، منشأ تاریخی دارد نه دینی، چهار ماه از سال قمری ماه حرام شمرده می‌شوند که عبارتند از ماه رجب، ذی‌القعده، ذی‌الحجه و محرم، عرب‌ها در این ماه‌ها جنگ و کشتار نمی‌کردند و میان آن‌ها آتش ‌بس برقرار بوده است، به جز ماه رجب، سه ماه دیگر که به صورت متوالی و پشت سر هم قرار دارند موجب می‌شد بسیاری از کینه‌ها، عداوت‌ها و دشمنی‌های قبیله‌های عرب پنهان بماند و یکدیگر را به شروع ماه صفر که پایان ماه‌های حرام تمام است تهدید می‌کردند و با شروع این ماه، جنگ، خونریزی و بدبختی از سر گرفته می‌شد و از این روی عرب‌ها ماه صفر را ماه نحس و بدبختی می دانستند.

یارمحمدی افزود: شاید اصل نحس دانستن ماه صفر به این واقعه تاریخی باز می‌گردد که قبیله‌های عرب می‌خواستند در این ماه تمام آن کینه ‌توزی خود را در آن ۹۰ روز تحمل، به بار بنشانند و بدی‌های یکدیگر را تلافی کنند.

این مدرس دانشگاه اظهارکرد: عده‌ای اسارت اهل بیت امام حسین(ع) در ماه صفر را علتی بر شوم بودن این ماه می‌دانند، بنابراین رحلت پیامبر اکرم(ص)، شهادت امام رضا(ع) و اسارت اهل بیت امام حسین(ع)، هیچ کدام دلیلی بر اثبات نحوست این ماه نیست؛ چراکه با وجود عظمت تمامی این اتفاقات، مصیبت شهادت امام حسین(ع) طبق روایات، بزرگتر از تمامی مصیبت‌هاست، بنابراین اگر بخواهیم یک مصیبت را دلیلی برنحوست یک ماه خاص بدانیم، در این میان ماه محرم، اولی‌تر است؛ همانطوری که با وجود شهادت حضرت علی(ع) در ماه رمضان، به هیچ وجه ماه رمضان را شوم یا ” نحس” نمی‌دانیم.

مسئول واحد قرآنی اداره تبلیغات اسلامی ملایر تصریح کرد: ذات روزها، هفته‌ها، ماه‌ها و تاریخ زندگی بشر، ” نحس و شوم” نیست بلکه زمان در تاریخ ظرفی است برای انجام کارها و این رفتارهای آزاردهنده و اندوهبار انسان اند که عامل نحس شمردن زمان می‌شوند، از سوی دیگر حوادث و رخدادهای بزرگ و منفیِ انسانی می‌تواند زمانی را نحس کرده و از سعد بودن آن جلوگیری کنند.

وی با بیان اینکه باید دید در روزهایی که معروف به نحس و شوم شده‌اند چه کارهایی انجام شده و چه اتفاقاتی رخ داده که زمینه چنین تعبیری را فراهم کرده است، افزود: در ادبیات قرآن روزهایی که عذاب الهی بر گروهی از مردم نازل شده است نحس و شوم‌اند و از آن‌ها به ” ایام نحسات” تعبیر می‌شود.

یارمحمدی با اشاره به اینکه انسان خود بابِ عذاب الهی را با اعمالش به روی خود می‌گشاید پس سعد و نحسی انسان به اعمال انسان باز می‌گردد، گفت: از نظر عقلی نمی‌توان بر سعادت روزی از روزها، و یا زمانی از زمان‌ها و یا نحوست آن، برهان عقلی آورد.

وی خاطرنشان کرد: اما از نظر شرعی؛ در آیات قرآن از ” روز نحس” نام برده شده و به سعادت و مبارکی شب قدر اشاره شده است، روایاتی نیز وجود دارد که بر سعادت و نحس بودن روزها دلالت دارند، اما با توجه به روایات دیگر، نحس بودن و یا سعادت روز و زمان خاصی، جزو ذات و طبیعت آن نیست، بلکه به دلیل حوادث ناگواری بوده که در آن روز اتفاق افتاده است؛ مانند کشته شدن هابیل توسط برادرش قابیل، نزول عذاب بر فلان امّت و یا به دلیل اعمال بد و گناهان انسان‌ها بوده است.

این مدرس دانشگاه با تأکید بر اینکه در احادیث و روایات فراوان برای برطرف کردن نحوست برخی از این روزها مردم را به پناه بردن به خدا، روزه گرفتن، صدقه دادن، دعا کردن و قرآن خواندن راهنمایی کرده‌اند، گفت: تصور ” نحوست ” یا ” شوم بودن” ماه صفر در طول زمان در اذهان مردم شکل گرفته و از بین بردن این باور از افکار آنان، به یکباره ممکن نیست؛ برخی برای ایجاد یک آرامش ذهنی به افرادی که این باور را دارند، توصیه می‌کنند تا در این ماه قبل از انجام کارها، صدقه بپردازند.