۲۳ ذی‌القعده؛ روز مخصوص زیارتی امام رضا(ع)
امروز ۲۳ ذی القعده روزی بسیار شریف، روز مخصوص زیارتی امام رضا(ع) و زیارت آن حضرت از دور و نزدیک سنت است.
در هر زمان و مکانی که هستیم باید فرصت را برای زیارت قبور ائمه اطهار(ع) غنیمت شماریم، فرصتی که شاید فقط یکبار نصیبمان می‌شود و سال‌ها دوباره باید انتظار زیارت بکشیم. از بزرگان دینی ما سفارش بسیاری بر زیارت عتبات عالیات و حرمین شریفین امام رضا(ع) و حضرت معصومه(س) شده است. چه خوب است که زیارت آن حضرت در چهارچوب این قاعده کلی در ساعت‌های خاص مانند ثلث آخر شب، قبل از اذان صبح، بین الطلوعین، شب جمعه و … که مؤثرتر است، انجام شود. با این حال رفتن به زیارت آن حضرت در این زمان‌های خاص تأکید شده است.
البته باید در نظر داشت که روزهای خاصی نیز وجود دارد که زیارت قبور امامان شریفمان تاکید شده است، در باب امام رضا(ع) چند روز ویژه مانند ولادت، شهادت، بیست و سوم و بیست و پنجم ذی القعده، ماه رمضان و ماه رجب سفارش شده است.
ثواب زیارت امام رضا(ع)
مرحوم شیخ عباس قمی در وقایع الایام و مفاتیح الجنان در فضیلت ماه ذی القعده و به خصوص روز زیارتی امام رضا(ع) می‌نویسد: «بدان که این ماه اول ماه‌های حرام است که حق تعالی در قرآن مجید ذکر فرموده و آنها ذی القعده و ذی الحجه، محرم و رجب است که در اسلام معظم و مکرم بوده‌اند و سید ابن طاووس روایتی نقل کرده که ذی القعده محل اجابت دعاست در وقت شدت و در روز یکشنبه این ماه نمازی با فضیلت بسیار از رسول خدا(ص) روایت کرده که مجملش آن است که هر که آنرا به جا آورد، توبه‌اش مقبول و گناهش آمرزیده شود و خصماء او در روز قیامت از او راضی شوند و با ایمان بمیرد و دینش گرفته نشود و قبرش گشاده و نورانی گردد و والدینش از او راضی گردند و مغفرت شامل حال والدین او و ذریه او گردد و توسعه رزق پیدا کند و ملک الموت با او در وقت مردن مدارا کند و به آسانی جان او بیرون شود».
روایت شده که هر که در یکی از ماه‌های حرام سه روز متوالی که پنجشنبه و جمعه و شنبه باشد روزه بگیرد، ثواب ۹۰۰ سال عبادت برای او نوشته شود.
شیخ کلینی(ره) هم در باب زیارت امام هشتم(ع) گفته است؛ زیارت حضرت برابر است با ثواب هزار حج و درصورت زیارت با معرفت برابر است با ثواب یک‌میلیون حج، ثواب انفاق و جهاد در راه خدا قبل از فتح مکه، ثواب هفتاد شهیدی که در رکاب پیامبر(ص) جهاد کرده باشند.
آیت الله بهجت نیز در خصوص زیارت امام رضا(ع) سفارش کرده است: زیارت شما قلبی باشد. در موقع ورود اذن دخول بخواهید، اگر حال داشتید به حرم بروید. هنگامی که از حضرت رضا(ع) اذن دخول می‌طلبید و می‌گویید: «أأدخل یا حجة الله؛ ای حجت خدا، آیا وارد شوم؟» به قلبتان مراجعه کنید و ببینید آیا تحولی در آن به وجود آمده و تغییر یافته است یا نه؟ اگر تغییر حال در شما بود، حضرت(ع) به شما اجازه داده است. اذن دخول حضرت سیدالشهدا(ع) گریه است، اگر اشک آمد امام حسین(ع) اذن دخول داده‌اند و وارد شوید.
اگر حال داشتید به حرم وارد شوید. اگر هیچ تغییری در دل شما به وجود نیامد و دیدید حالتان مساعد نیست، بهتر است به کار مستحبی دیگری بپردازید. سه روز روزه بگیرید و غسل کنید و بعد به حرم بروید و دوباره از حضرت اجازه ورود بخواهید.
آیت‌الله بهجت با اشاره این مطلب که زیارت امام رضا(ع) از زیارت امام حسین(ع) نیز بالاتر است، گفته است؛ زیارت شما باید از صمیم قلب باشد. در هنگام ورود اذن دخول بخواهید و اگر حال مساعدی داشتید به حرم بروید.
روزهایی ویژه زیارت امام رضا(ع)
علامه‌مجلسی در بحارالانوار بر استحباب زیارت امام رضا(ع) در روزهای خاصی تأکید بیشتری داشته‌اند، روز تولد آن حضرت، یازدهم ذی‌القعده. روز شهادت امام(ع)، آخرین روز یا هفدهم ماه صفر یا بیست‌وچهارم ماه رمضان، روز بیعت مردم با ایشان یعنی روز اول یا ششم ماه رمضان. روز بیست‌وسوم ذی القعده که بنابر قولی در چنین روزی آن حضرت به شهادت رسیده‌اند.
روز بیست‌وپنجم ماه ذی‌القعده، معروف به روز «دحوالارض» روزی که خدای متعال زمین را گسترانید، عبادت در آن روز آثار و برکت‌های عظیم و بی‌مانندی دارد و زیارت امام رضا(ع) در آن روز افضل اعمال دانسته شده است. روز چهارشنبه، این روز به نام امامان موسی‌بن‌جعفر(ع)، علی‌بن‌موسی(ع)، محمدبن‌علی(ع) و علی‌بن‌محمد(ع) است. در روز جمعه نیز زیارت چهارده معصوم و ازجمله حضرت علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) مستحب است.
آداب تشرف به حرم رضوی
درباره آداب تشرف باید گفت که مرقد مطهر حضرت رضا(ع) کانون فرازوفرود فرشتگان الهی و محل عبادت و راز و نیاز بندگان شایسته خدا و عارفان و عالمان خداشناس است. این‌ها نشانگر آن است که همواره باید باادب و فروتنانه وارد این بارگاه باعظمت شد و حرمت حریم علی‌بن‌موسی‌الرضا(ع) را به‌گونه‌ای شایسته پاس داشت.
عالمان بزرگ شیعه برای زیارت آدابی آورده‌اند که رعایت آنها در همه حرم‌های ائمه(ع) به‌ویژه حرم امام رضا(ع) تاکید شده است و چه نیکوست که در روز زیارتی آن حضرت که بهترین روزها در زیارتشان است این اعمال را رعایت کنیم.
در روایات درباره پیش از زیارت تاکید شده است که غسل کنید و لباس‌های تمیز، پاک و نو بپوشید. با حالت خضوع و خشوع به‌سوی حرم حرکت کنید و مدام ذکر بگویید و چون به درگاه حرم رسیدید، بایستید و دعا و اذن دخول بخوانید و بکوشید تا حالت خشوع و خضوع و رقت قلب در خود پدید آورید. درمقابل ضریح بایستید و زیارت و دعا بخوانید.
پس‌از زیارت، گونه راست و سپس چپ را بر ضریح بگذارید و از روی تضرع و خشوع دعا کنید و خدای را به حق خودش و به حق صاحب‌قبر قسم دهید و بخواهید که خدا ایشان را شفیع قرار دهد. بنا بر آداب اسلامی لازم است که دعاکننده در دعاکردن اصرار ورزیده و پافشاری کند، آن‌گاه به بالای سر بیاید و دوباره دعا کنید. پس‌از زیارت دورکعت نماز بالای سر حضرت بخوانید.
پس‌از نماز زیارت، دعاهایی را که نقل شده و زیارت‌نامه‌های معتبر مانند زیارت امین‌ا…، جامعه کبیره و زیارت خاصه امام ضا(ع) بخوانید و برای امور دینی و دنیوی خود دعا کنید. هرچه دعا را به دیگران تعمیم دهید، به اجابت نزدیک‌تر است.
مقداری قرآن تلاوت کنید و ثوابش را به حضرت اهدا کنید. این عمل به نوعی تعظیم و بزرگداشت حضرت محسوب می‌شود. سپس استغفار کرده و از گناهان خود توبه کنید.
به خادمان حضرت رضا(ع) احترام کنید که نوعی احترام به حضرت به شمار می‌آید. برای احترام به امام معصوم و باقی‌ماندن شدت شوق به زیارت، در خارج‌شدن از حرم عجله نکنید و هنگام خروج پشت به قبر حرکت نکنید.
صدقه و انفاق به نیازمندان را به‌ویژه اگر از سادات باشند، فراموش نکنید. وقتی جمعیت زائران زیاد است، مستحب است آنان‌که درکنار ضریح یا مکان‌های با فضیلت قرار دارند، زودتر زیارت خود را تمام کنند تا نوبت به دیگران هم برسد. مستحب است کسی که به زیارت می‌رود به نیابت از پدر و مادر و دوستان بلکه همه مؤمنان زیارت کند.
زیارت شیعه و سنی ندارد، شخصیت و کرامت امام رضا(ع) در نظر اهل خرد و شیعه و سنی تا اندازه‌ای بوده است که برآورده‌شدن حاجات و توسل به ایشان برای آنان امری مسلم و مجرب به شمار می‌رفته است؛ به‌گونه‌ای که «محمدبن‌علی‌بن‌سهل» از فقیهان بنام شافعی دراین‌باره گفته است: «هر مشکلی از امور دینی و دنیوی بر من عارض می‌گشت برای حل آن گرفتاری، به زیارت مرقد مطهر امام رضا(ع) می‌رفتم و درکنار آن بقعه متبرکه دعا می‌کردم و حاجتم برآورده و مشکلم برطرف می‌شد و این موضوع برایم به‌صورت عادت درآمده و به تجربه نیز ثابت شده بود.»
صلوات خاصه امام رضا(ع):
اَللّهُمَّ صَلِّ عَلی عَلِیِّ بْنِ مُوسَی الرِّضَا الْمُرْتَضَی الاِْمامِ التَّقِیِّ النَّقِیِّ وَحُجَّتِکَ عَلی مَنْ فَوْقَ الاَْرْضِ وَمَنْ تَحْتَ الثَّری الصِّدّیقِ الشَّهیدِ صَلوةً کَثیرَةً تآمَّةً زاکِیَةً مُتَواصِلَةً مُتَواتِرَةً مُتَرادِفَةً کَاَفْضَلِ ما صَلَّیْتَ عَلی اَحَدٍ مِنْ اَوْلِیآئِکَ؛ خدایا درود فرست بر علی بن موسی الرضا آن امام پسندیده با تقوای پاک و حجت تو بر هر که روی زمین و هر که در زیر زمین است آن راستگوی شهید درودی بسیار و تام و تمام و پاکیزه و پیوسته و پی در پی و دنبال هم مانند بهترین درودی که می‌فرستی بر یکی از دوستانت.
زیارت مختصر امام رضا(ع):
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا وَلِیَّ اللَّهِ وَابْنَ وَلِیِّهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا حُجَّةَ اللَّهِ وَابْنَ حُجَّتِهِ اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا اِمامَ الْهُدی وَالْعُرْوَةَ الْوُثْقی وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ اَشْهَدُ اَنَّکَ مَضَیْتَ عَلی ما مَضی عَلَیْهِ آبآؤُکَ الطّاهِرُونَ صَلَواتُ اللَّهِ عَلَیْهِمْ لَمْ تُؤْثِرْ عَمیً عَلی هُدیً وَلَمْ تَمِلْ مِنْ حَقٍّ اِلی باطِلٍ وَاَنَّکَ نَصَحْتَ لِلَّهِ وَلِرَسُولِهِ وَاَدَّیْتَ الاَْمانَةَ فَجَزاکَ اللَّهُ عَنِ الاِْسْلامِ وَاَهْلِهِ خَیْرَ الْجَزآءِ اَتَیْتُکَ بِاَبی وَ اُمّی زآئراً عارِفاً بِحَقِّکَ مُوالِیاً لاَِوْلِیآئِکَ مُعادِیاً لاَِعْدآئِکَ فَاشْفَعْ لی عِنْدَ رَبِّکَ
اَلسَّلامُ عَلَیْکَ یا مَوْلایَ یَا بْنَ رَسُولِ اللَّهِ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ اَشْهَدُ اَنَّکَ الاِْمامُ الْهادی وَالْوَلِیُّ الْمُرْشِدُ اَبْرَءُ اِلَی اللَّهِ مِنْ اَعْدآئِکَ وَاَتَقَرَّبُ اِلَی اللَّهِ بِوِلایَتِکَ صَلَّی اللَّهُ عَلَیْکَ وَرَحْمَةُ اللَّهِ وَبَرَکاتُهُ؛
سلام بر تو ای ولی (و نماینده) خدا و فرزند ولی او سلام بر تو ای حجت خدا و فرزند حجت او سلام برتو ای پیشوای هدایت و رشته محکم حق، و رحمت خدا و برکاتش نیز بر تو باد گواهی دهم که تو به همان راهی رفتی که پدران پاکت بدان راه رفتند درودهای خدا بر ایشان باد اختیار نکردی کوری (گمراهی) را بر هدایت و تمایل نگشتی از حق بسوی باطل و تو براستی خیرخواهی کردی برای خدا و پیامبرش و پرداختی امانت را پس خداوند پاداشت دهد از دین اسلام و مسلمانان به بهترین پاداش ، آمده ام پدرم و مادرم به فدایت به درگاه تو برای زیارت با معرفت به حق تو و دوستدارم دوستانت را و دشمنم با دشمنانت پس شفاعت کن از من در نزد پروردگارت،
سلام بر تو ای مولا و سرور من ای فرزند رسول خدا و رحمت خدا و برکاتش بر تو باد گواهی دهم که توئی امام راهنما و سرپرست با رشد و هدایت بیزاری جویم بدرگاه خداوند از دشمنانت و تقرب جویم بدرگاه خدا بوسیله دوستی تو درود خدا و رحمت خدا و برکاتش بر تو باد.//ایسنا
