کشاورزان چرا باید به کشت دیم رو بیاورند؟
علاوه بر کاهش منابع آبی، دلایل متعدد دیگری نیز برای توسعه کشت دیم در کشورمان وجود دارد که از آن جمله می‌توان به پدافند غیرعامل در زمینه امنیت غذایی، پیشرفت‌های علمی و پژوهشی در زمینه کشت دیم، مساعد بودن شرایط در ۱۶ استان کشور برای زراعت دیم و لزوم توجه به بهره‌وری آب اشاره کرد.
اکنون کارشناسان در شرایطی راجع به ضرورت توسعه کشت دیم سخن به میان می‌آورند که بالای ۹۰ درصد تولیدات کشاورزی دنیا از طریق کشاورزی دیم تامین می‌شود و این آمار در ایران که در اقلیم خشک و نیمه‌خشک قرار دارد، تا حدودی برعکس است.
اهمیت پدافند غیرعامل در زمینه امنیت غذایی
بخشی از امنیت غذایی بی‌شک به تولیدات کشاورزی مربوط می‌شود اما کشاورزی بر چهار پایه مهم منابع، سرمایه، نیروی انسانی و دانش استوار بوده و منابع آبی کشور به عنوان یکی از پایه‌های اصلی این بخش با سرعت باورنکردنی در حال کاهش است.
همین کاهش منابع آبی به ویژه در مناطق مرکزی کشور از یک سو و ضرورت تامین امینت غذایی از سوی دیگر موجب می‌شود تا بسیاری از کارشناسان نسخه‌ای تحت عنوان توسعه زراعت دیم را برای بخش عمده‌ای از فعالیت‌های کشاورزی کشور بپیچند.
رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور می‌گوید: زراعت دیم با استفاده از آب باران یا «آب سبز» به دنبال تولید محصول اقتصادی و تامین امنیت غذایی است و نباید تصور شود که به دلیل متغیر بودن توزیع باران و تغییر اقلیم در مناطق خشک و نیمه‌خشک، تولید در شرایط دیم پایدار نیست.
به گفته «خشنود علیزاده» همانگونه که در خشکسالی‌های اخیر به ویژه شرایط اقلیمی استثنایی و خشکسالی سال‌های زراعی گذشته به اثبات رسید، امکان تداوم تولید اقتصادی در شرایط دیم با استفاده از ارقام جدید و دستورالعمل‌های زراعی مورد توصیه این موسسه محرز است.
«اسماعیل زادحسن» معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های موسسه تحقیقات کشاورزی دیم نیز بیان می‌کند: با معرفی ارقام متحمل به شرایط تغییر اقلیم، این اطمینان وجود دارد که توسعه زراعت دیم تضمین‌کننده امنیت غذایی کشور در بلندمدت خواهد بود.
پیشرفت‌های علمی و پژوهشی در زمینه کشت دیم
پژوهش‌های کشاورزی سال‌هاست که در چهاردیواری موسسه‌های تحقیقاتی و دانشگاه‌ها حبس نیست و پژوهشگران این بخش، بستر رونق تولید را با مدلی تحت عنوان «تحقیق برای توسعه» شخم می‌زنند تا بذر مانع‌زدایی و بهره‌وری بکارند و محصولی سودآور از دیم‌زارها برداشت کنند.
مدل تحقیق برای توسعه و افزایش سطح زیر کشت و ضریب تولید در دیم‌زارها که طی سال‌های اخیر با هدف تامین امنیت غذایی در شرایط کم‌آبی مورد توجه قرار گرفته از جمله رویکردهای مبتنی بر پژوهش برای رونق تولید، پشتیبانی و مانع‌زدایی در بخش کشاورزی دیم به شمار می‌رود.
«زادحسن» معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های موسسه تحقیقات کشاورزی دیم در مورد مدل تحقیق برای توسعه بیان می‌کند: بر اساس این رویکرد، پژوهشگران موسسه تحقیقات کشاورزی دیم علاوه بر در نظر گرفتن مسائل فنی، به مسائل اجتماعی و اجرایی هم توجه دارند و نتیجه تحقیق را تا سر مزرعه دنبال می‌کنند تا در عمل کشت دیم برای کشاورز سودآور باشد.
رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور نیز معرفی ارقام جدید از محصولات زراعی دیم به همراه توسعه تنوع ژنتیکی را در ارتقای پایداری تولید در شرایط دیم موثر می‌داند و بیان می‌کند: موسسه دیم در سال ۱۳۹۹ موفق شد ۱۲رقم جدید شامل سه رقم دانه روغنی، چهار رقم نخود، یک رقم جو، یک رقم گندم دوروم و سه رقم گندم نان جهت تنوع‌بخشی محصولی در شرایط دیم و بهبود عملکرد، ارتقای کیفیت و مقاومت به تنش‌های زنده و غیرزنده معرفی کند.
وی با اذعان بر اینکه ارتقای امنیت غذایی با افزایش تنوع ژنتیکی در محصولات زراعی از دستاوردهای شاخص موسسه در سال گذشته بوده، اظهار داشت: در این مدت برای ارتقای امنیت غذایی و کاهش آسیب‌پذیری ارقام پیشرفته در برابر خسارت ناشی از تنش‌های زنده و غیرزنده و نیز افزایش قدرت سازگاری ارقام اصلاح شده جدید در برابر تغییرات اقلیمی نامطلوب، از روش‌های جدید در پیش به‌نژادی و به‌نژادی سریع استفاده شد.
وی افزایش نفوذ ارقام جدید موسسه و تهیه اطلس نفوذ ارقام دیم در استان‌های کشور را از دیگر اقدامات مهم موسسه تحقیقات کشاورزی دیم برشمرد و اضافه کرد: گیاهان جایگزین لازمه توسعه کشاورزی حفاظتی، بهبود سیستم زراعی دیم و پایداری تولید است.
«علیزاده» افزایش تعداد طرح‌های تحقیقاتی یافته‌محور همراه با افزایش تعداد پروژه‌های به‌زراعی و توجه بیشتر به تحقیقات و فعالیت‌های نظام‌های زراعی را از ویژگی‌های راهبرد جدید موسسه دیم عنوان کرد.
مساعد بودن شرایط برای زراعت دیم در ۱۶ استان کشور
رئیس موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور گفت: هم‌اکنون ارقام پرمحصول معرفی‌شده این موسسه در اراضی دیم ۱۶ استان کشور کشت می‌شود؛ ضمن اینکه ۷۰ درصد از اراضی دیم کشور زیرکشت ارقام تحقیق و پژوهش‌شده موسسه قرار دارد و ارقام پرمحصول تولیدی این موسسه شامل انواع رقم گندم، جو، نخود، عدس، گلرنگ و کلزا در عرصه‌های دیم کشور به خوبی توسعه یافته است.
«علیزاده» اضافه کرد: این موسسه تاکنون ۸۷ رقم پرمحصول در زمینه غلات و حبوبات معرفی کرده که بخش زیادی از آنها در استان‌های دیم‌خیز و در شرایط آب و هوایی متفات زیرکشت می‌رود.
به گفته وی با توسعه پژوهش‌های به‌نژادی، تاکنون ۳۰ رقم گندم معرفی شده و این ارقام به همراه دستورالعمل‌های زراعی حاصل از پژوهش‌های به‌زراعی پاسخگوی زراعت دیم گندم در طیف وسیعی از شرایط اقلیمی سردسیر تا گرمسیر است.
وی اضافه کرد: معرفی ارقام جدید جو و نخود متحمل به سرما نیز امکان کشت پاییزه و بهره‌مندی بیشتر از آب سبز و بارندگی‌های پاییزه در مناطق سردسیر را فراهم آورده است.
وی افزود: ارقام معرفی‌شده توسط این موسسه در مقایسه با ارقام بومی۱۰ تا ۲۰ درصد برتری عملکرد دارد و نسبت به بیماری‌ها و آفت‌ها مقاوم است و با وجود تنش خشکی و کاهش بارندگی‌ها عملکرد مناسبی داشته‌اند.
وی ادامه داد: امسال نیز ۱۵ رقم جدید شامل گندم، جو، نخود و دانه روغنی توسط این موسسه برای بهره‌مندی بخش کشاورزی دیم کشور معرفی می‌شود.
«زادحسن» معاون پژوهش، فناوری و انتقال یافته‌های موسسه تحقیقات کشاورزی دیم نیز بیان کرد: بذر مهمترین نهاده تولید در کشاورزی است و برای افزایش تولید بذر محصولات زراعی دیم و تامین بذر مورد نیاز کشور برنامه ملی «جهش تولید بذر» در حال اجراست.
هم‌اکنون ۲۰۰ طرح پژوهشی نیز در بخش‌های غلات، حبوبات، دانه‌های روغنی، علوفه و مدیریت منابع در این موسسه در حال اجراست.
وی اضافه کرد: با عمل به توصیه‌های فنی این موسسه، افزایش تولید محصولات زراعی و تضمین تولید اقتصادی در سال های خشک برای دیم‌کاران فراهم خواهد شد.
به گزارش باش خبر وبه نقل از ایرنا تدوین سیاست‌گذاری‌های کلان کشور بر اساس پژوهش‌های مربوط به کشاورزی دیم روز به روز از اهمیت بیشتر برخوردار می‌شود و در این مسیر بسیاری از کارشناسان معتقدند که موسسه تحقیقات کشاورزی دیم کشور باید هدایت حل مسائل کشاورزی را در دست بگیرید و به سمت مسئله‌محوری حرکت کند.
