چالش‌های بخش زراعی آذربایجان شرقی در سالی که گذشت
با اتمام فصل زراعی ۱۳۹۹-۱۴۰۰ و فرا رسیدن فصل سرما و پاییز، زمان کاشت پاییزه محصولات علفی و زراعی یک ساله هم‌چون گندم، جو، کلزا، گلرنگ و … در آذربایجان شرقی آغاز می‌شود.
به گزارش باش خبر وبه نقل از ایسنا، در این راستا و به مناسبت آغاز کشت پاییزه ۷۰۰ هزار هکتار اراضی استان، همایشی با حضور مدیران و معاونان سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی، مدیران جهاد کشاورزی شهرستانی، نمایندگانی از شرکت‌های تعاونی و اتحادیه‌های بخش کشاورزی و خانه کشاورزی استان برگزار شده و اقدامات و چالش‌های حوزه زراعت استان در سال زراعی گذشته تشریح و مشکلات این بخش بیان شد.
اکبر فتحی، رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی در ابتدای این همایش با اشاره به وجود تعدد نظرات در بخش کشاورزی، گفت: این امر موجب سردرگمی کشاورزان و پراکندگی در تولید می‌شود که بایستی با تجمیع نظرات حوزه‌ها و ارگان‌های مختلف کشاورزی به یک اتفاق نظر رسید و یک نسخه به کشاورزان ارائه داد.
وی افزود: علی‌رغم تمامی ناملایمات و کاهش نزولات جوی و وقوع طوفان‌های شدید در استان، شاهد تحقق تولیدات کشاورزی در سال زراعی گذشته بودیم چرا که کشاورزان از اصول علمی پیروی کرده و همکاری داخل بخشی نیز انجام گرفت.
وی با بیان این‌که کارکنان بخش کشاورزی نیز در ایام کرونایی در میدان حاضر بودند، ادامه داد: با نگاه به تاریخ کشور در طول دولت‌های مختلف بعد از انقلاب می‌توان دید که اهداف بخش کشاورزی دچار تغییر شده است.
فتحی گفت: زمانی نگاه به بخش فقط به صورت تامین و تولید محوری بود که در آن، کشاورزان فقط مجبور به تولید بدون توجه به مسائل آتی بودند، اما در برنامه وزیر جهاد کشاورزی می‌بینیم که هدف کنونی دستیابی به کشاورزی تجاری و ارتقای سطح کشت در کنار ایجاد انگیزه برای افزایش عملکرد محصولات با احتساب هزینه فایده‌ها است.
وی افزود: کشاورزی تجاری در نهایت به کشاورزی قراردادی می‌رسد و این دو به یکدیگر وابسته هستند و یکی از راه‌های محقق سازی کشاورزی تجاری نیز متناسب سازی قیمت‌ها و اعلام به موقع قیمت محصولات است.
۹۰ درصد کلزای استان در قالب کشت قراردادی خریداری شده است
وی با بیان این‌که ۹۰ درصد کلزای استان در قالب کشت قراردادی خریداری شده است، گفت: مزیت این روش این است که محصول در دست کشاورز نمی‌ماند و می‌داند که محصولش پس از برداشت فروخته خواهد شد؛ هم‌چنین این امر با تنظیم الگوی کشت، به تنظیم بازار محصولات نیز کمک می‌کند.
رئیس سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی با اشاره به تفاوت ۱۴۰ کیلوگرمی عملکرد تولید در قالب طرح جهش تولید با غیر این طرح، افزود: پایش‌ها و ارزیابی‌ها باید در سطح پهنه‌ها انجام بگیرد.
وی ادامه داد: کشاورزان فقط تولیدکننده هستند و هیچ اطلاعی در خصوص بازار ندارند. ما امروز در کنار تلاش برای ارتقای عملکرد، وظیفه جدید یافتن افرادی را داریم که شناخت کافی به بازار داشته و می‌توانند به کشاورزان در این خصوص کمک کنند.
وی با اشاره به لزوم ورود اتاق بازرگانی تبریز به بخس کشاورزی و طرح کشت قراردادی، بیان کرد: در قالب این طرح، محصولات با ویژگی‌های مشخص و متناسب با استانداردها تولید شده و قابلیت صادرات دارند.
فتحی با اشاره به مشکل تامین آب برای کشت کلزا در برخی شهرستان‌ها، گفت: در مورد سد علویان و یکی دیگر از سدهای دیگر استان با مشکل مواجه هستیم اما بر اساس جلسات برگزار شده قرار است مشکل تامین آب از آن‌ها برطرف شود. به جز این دو سد، هیچ سد و یا اراضی پایاب و چاه‌آب‌های دیگری جهت تامین آب کشت کلزا در استان مشکلی ندارند.
آمار پایین نفوذ بذر اصلاحی
در ادامه علی رخ افروز، معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی نیز با بیان این‌که سال زراعی گذشته در شرایط خاص تحریم، کرونا و مشکلات اقلیمی و آب و هوایی سپری شد، گفت: یکی از معضلات بخش کشاورزی استان، آمار پایین نفوذ بذر اصلاحی و تعویض بذرهای کشاورزان به دلایلی چون کمبود بذر بود. به طوری که در برخی شهرستان‌ها میزان تعویض بذر در حد مطلوب و در برخی دیگر چندان انجام نمی‌گرفت.
وی با بیان این‌که در طول سه سال گذشته برای افزایش تعویض بذور برنامه ریزی کردیم، افزود: در حوزه توسعه مکانیزاسیون نیز برخی شهرستان‌ها در حد مطلوب بودند اما در برخی دیگر چندان خوب عمل نکرده بودیم، که در این راستا نیز اقدامات از سوی جهاد کشاورزی انجام گرفته و هنوز هم تداوم دارد. در برخی مزارع استان، کشاورزان گندم را هنوز به صورت دستی کشت می‌کنند.
وی ادامه داد: امسال ۱۵ هزار تن بذر از کشاورزان خریداری شده و ۳۰۰۰ تن بذر آبی و ۸۰۰۰ تن بذر دیمی و در مجموع ۱۱ هزار تن بذر ازآن‌ها استحصال شده است.
نخستین برداشت مکانیزه نخود
وی افزود: امسال برای نخستین بار در سطح استان، اقدام به برداشت مکانیزه نخود کردیم. این اقدام در سال‌های آتی گسترش یافته و امیدواریم که با انجام پشتیبانی‌های لازم، روزی برسد که تمامی محصول حبوبات استان از مرحله کاشت تا برداشت بدون دخالت دست و به صورت مکانیزه کشت شود که در صورت عملیاتی شدن این مورد، شاهد کشاورزی پایدار در منطقه خواهیم بود.
رخ افروز با اشاره به راهبرد رعایت تناوب در دیمزارهای استان طی سال زراعی گذشته، گفت: استارت این اقدام که منجر به افزایش عملکرد محصولات کشاورزی خواهد شد، زده شده و قرار است در سال زراعی جدید مدنظر کشت پاییزه محصولات باشد.
وی در ادامه در تبیین وضعیت کشت گندم استان در سال زراعی گذشته، تشریح کرد: بر اساس برنامه ابلاغی در ابتدای سال زراعی ۱۳۹۹-۱۴۰۰، پیش بینی می‌شد که در ۶۷ هزار هکتار اراضی آبی گندم و ۳۸۳ هزار هکتار اراضی دیم استان، گندم کشت شود و در پایان سال نیز ۷۹۰ هزار تن گندم برداشت شود، در حالی که با توجه به مشکلات پیش آمده، برآوردها حتی به ۳۳۰ هزار تن گندم رسید.
وی با اشاره به کاهش بارندگی‌ها و پراکندگی میزان و زمان بارش‌ها، افزود: مناطقی از استان که با خشکسالی شدید رو به رو شدند، قطب تولید گندم استان بودند؛ هم‌چنین در اسفندماه نیز بروز طوفان شدید در برخی شهرستان‌ها، مزارع گندم را تحت تاثیر قرار داده و حتی برخی کشاورزان نتوانستند هیچ محصولی برداشت کنند.
گندم گندمکاران به کجا می‌رود؟
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی بیان کرد: در بررسی که از ۲۸۲۱ گندمکار با مجموع سطح زیر کشت ۳۴ هزار هکتار انجام گرفت، مشخص شد که ۲۸ درصد گندم کشاورزان تحویل به سیلو، ۱۱ درصد به عنوان خوراک دام، ۱۶ درصد توسط واسطه‌های بخش خصوصی خریداری، ۴.۳ درصد برای تولید بذر و ۱۷ درصد جهت بذر خودمصرفی صرف می‌شود و در نهایت ۲۲ درصد از گندم کشاورزان نیز جهت افزایش قیمت محصول نگه داری می‌شود.
وی با اشاره به کاهش آمار برداشت کلزا نسبت به برنامه ابلاغی، اظهار کرد: در سال زراعی جدید، پیش بینی می‌شود که ۷۴۱ هزار تن گندم با سطح عملکرد چهار تن در هکتا مزارع آبی و ۱۲ تن در هکتار مزارع دیم تولید شود.
وی ادامه داد: در آغاز کشت پاییزه سال زراعی جدید، برای کشت ۷۰۰۰ هکتار کلزا در استان مکان یابی شده و تاکنون نیز در ۱۱۴۵ هکتار عملیات کشت آغاز شده است.
رخ افروز با اشاره به کشت محصولات نخود، یونجه، عدس، شبدرآبی، اسپرس آبی، فلروماشک و تفصیل جوآبی و دیم در کشت پاییزه استان، گفت: بر اساس برنامه بلاغی، ۲۷ هزار تن کود ازته خریداری و تاکنون ۲۳ هزار تن از آن در بین کشاورزان توزیع شده است؛ متاسفانه استفاده از کود فسفاته که برای بخش کشاورزی اهمیت بالایی دارد در استان کاهش یافته و علی‌رغم خریداری ۱۵ هزار تن از این کود اما تنها ۷۹۹ تن توزیع شده است.
پیش بینی جهش تولید در ۳۵۰ هزار هکتار
وی در ادامه با اشاره به برنامه جهش تولید در بخش کشاورزی، گفت: در سال زراعی گذشته ۱۵۴ هزار هکتار جهش تولید در عرصه تولید گندم، جو، گلرنگ و نخود انجام گرفته و قرار است تا در سال زراعی جدید نیز به میزان ۳۵۰ هزار هکتار جهش تولید در محصولات گندم، جو، نخود، عدس، گلرنگ و نباتات علوفه‌ای انجام بگیرد.
وی تاکید کرد: برای تحقق هدف جهش تولید در بخش کشاورزی بایستی در کنار حمایت وزارت خانه از این بخش، نسبت به تعویض بذور، افزایش ضریب مکانیزاسیون و رعایت تناوب کشت هرچه بهتر اقدام کرد.
معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی گفت: امسال بایستی به کشت جو نیز توجه بیشتری انجام بگیرد چرا که قیمت بذر جو حتی نسبت به گندم بالاتر است.
وی در خاتمه تاکید کرد: علی‌رغم تمامی مشکلات و وضعیت اجتماعی، اقتصادی، خشکسالی و آب و هوایی در استان، اما توانستیم به حداقل‌های تولید در بخش کشاورزی استان دست یابیم.
لزوم همراهی کشاورزان با بدنه کشاورزی کشور
در ادامه مصطفی قنبری، دبیر هیات اجرایی خانه کشاورزی آذربایجان شرقی، با اشاره به لزوم تغییر نگاه به بخش کشاورزی، اظهار کرد: بایستی برنامه‌های این بخش را در ابتدا به کشاورزان ابلاغ و حتما از نظرات عاملان تولید در تدوین برنامه‌ها استفاده کنیم. زیرا اگر کشاورزان با ما همراه نباشند، هرچه اقدامی که انجام دهیم، ارزشی نخواهد داشت.
وی تاکید کرد: ارتباط بین مسئولان کشاورزی با خود کشاورزان قطع شده و محیط روستایی از دست جهادکشاورزی خارج شده است. کشاورزان می‌خواهند که جهادکشاورزی دستانشان را بگیرد و با آن‌ها همراه باشد.
وی با اشاره به برنامه‌های وزیر جدید کشاورزی، گفت: بهره مندی از کشت قراردادی و برنامه جهش تولید، از جمله مواردی است که در برنامه پیشنهادی دکتر سادانی نژاد، وزیر کشاورزی قید شده است. بر اساس گفته‌ی وی بایستی شیوه‌های اجرایی و روش‌های ارتباطی در بخش کشاورزی تغییر یابد.
قنبری افزود: کشت قراردادی، تدوین الگوی کشت هر منطقه و ایجاد معاونت‌های جهاد سازندگی در وزارتخانه می‌تواند ارتباط لازم در بدنه‌ی کشاورزی و نیروی چندمیلیونی کشاورز کشور ایجاد کند.
وی با اشاره به حضور قشر تحصیلکرده در روستاها و افزایش فارغ التحصیلان کشاورزی، اظهار کرد: از اتاق بازرگانی و تجار استان انتظار داریم تا وارد بخش کشاورزی شوند. تجار می‌توانند در تمامی حلقه‌های زنجیره تولید تا مصرف و از مزرعه در حوزه کشت قراردادی، صادرات، تنظیم بازار و صنایع تبدیلی به بخش کشاورزی کمک کنند و تنها خریدار نباشند.
وی با بیان این‌که تاجران می‌توانند روستاها را به عنوان کارخانه در نظر بگیرند، ادامه داد: بخش کشاورزی نیاز به آب دارد و بیش از دو سوم تولیدات استان در حوضه دریاچه ارومیه انجام می‌گیرد اما متاسفانه وضعیت منونی این دریاچه چندان خوب نیست.
دبیر هیات اجرایی خانه کشاورزی آذربایجان شرقی تاکید کرد: در راستای توجه به این حوزه و مشکلاتی که در ستاد احیا وجود دارد، بایستی جهادکشاورزی به مسئله ورود یابد و حداقل برنامه‌ای مستقل جهت نگه داشت دریاچه ارومیه تدوین شود.
وی با اشاره به لزوم استفاده از دستگاه‌های بروز هواشناسی و کارشناسان خبره حوزه جهت کمک به تدوین و اجرای برنامه‌های جهادکشاورزی، گفت: عملیاتی ساختن جهش تولید نیازمند همکاری تمامی بخش‌های کشاورزی از جمله حوزه هواشناسی، خاکشناسی، تغذیه گیاهان و … بوده و بایستی مقوله بازار سانی و حمل و نقل محصولات نیز بهبود یابد تا شاهد کاهش ضایعات کشاورزی باشیم.
وی تاکید کرد: از نظرات و پیشنهادات کشاورزان و شاغلان حوزه نیز باید به مسئولان و افراد راس امور اداری این بخش ارائه و بهره مندی لازم انجام بگیرد.
کم آبی تبدیل به اقلیم منطقه شده است
در ادامه اسماعیل کریمی اصل، مدیر جهاد کشاورزی مراغه نیز به نمایندگی از مدیران جهاد کشاورزی جنوب استان به بیان مشکلات این بخش پرداخت و گفت: سال بحرانی با شرایط خاصی را سپری کردیم. این اتفاقات یادآور این بود که بحث خشکسالی و کم آبی، دیگر یک حادثه نیست و تبدیل به اقلیم منطقه شده است که بایستی ویژگی‌های آن را به خوبی درک کنیم.
وی با بیان این‌که با اتخاذ تمهیدات لازم توانستیم سال‌زراعی گذشته را با شرایط خشکسالی سپری کنیم، افزود: مهمترین نهاده یک مزرعه شامل بذر می‌شودکه کمبود آن به خصوص از نوع باکیفیت در محصولات مختلف وجود دارد.
وی تاکید کرد: اگر بذر باکیفیت در اختیار کشاورزان قرار نگیرد، حداقل به صورت مستقیم و غیرمستقیم با ۳۵ درصد کاهش عملکرد مواجه خواهیم بود. از طرفی نیز یک سوم نیاز بذر مصرفی نیز بایستی هر ساله از محل بذور اصلاح شده تعویض شود در حالی که طی دو سال اخیر، تنها یک بیستم این امر محقق می‌شود.
کریمی ادامه داد: عدم تامین بذور باکیفیت و مناسب موجب می‌شود تا در اجرای کشاورزی قراردادی و رعایت تناوب کشت مشکل به وجود آید. اکنون با کمبود شدید علوفه و پایه‌های بذری باکیفیت رو به رو هستیم.
وی متذکر شد: موسسه ثبت و گواهی بذر کشور، نظارت کافی در خصوص حفاظت از پایه‌های بذری مورد تفاضای کشاورزان را نداشته و سهل انگاری و واگذاری این پایه‌ها به بخش خصوصی منجر به نابودی آن‌ها شده است.
وی با اشاره به وجود ظرفیت تولید گندم ماکارونی در استان، اظهار کرد: می‌توان بذور گندم ماکارونی را وارد استان کرده و با شرکت‌های ماکارون سازی در این زمینه قرارداد بست و اما این امر فعلا در استان جا نیفتاده است.
مدیر جهاد کشاورزی مراغه با اشاره به لزوم تامین نهاده کود در مزارع، گفت: قیمت کود ازته پایین بوده و کشاورزان نیز از آن استقبال می‌کنند. در حالی که توصیه محققان بیشتر به استفاده از کود فسفاته برای تاثیر بالا در افزایش عملکرد دارند و بایستی ۸۰ درصد از این کود در فصل پاییز به مزارع برسد اما این میزان حداکثر ۴۰ درصد می‌شود چرا که قیمت آن برای کشاورزان بالا است.
وی با اشاره به سهمیه پایین شهرستان‌ها در تخصیص اعتبارات مکانیزاسیون، اظهار کرد: ناوگان کشاورزی شهرستان‌ها فرسوده بوده و نیاز به بازسازی دارند.
وی با بیان این‌که شهرستان‌های جنوب استان کاملا آمادگی لازم جهت اجرای برنامه‌های ابلاغی را دارند، گفت: توان مالی کشاورزان، به خصوص دیم‌کاران استان در سال زراعی جاری کاهش یافته و ما از نظر تامین منابع مالی برای آن‌ها در مشکل قرار داریم که بایستی منابع مالی و تسهیلات خاصی در زمان کشت پاییزه برای کشاورزان تخصیص یابد.
کریمی افزود: ضدعفونی بذور و سموم موردنیاز به حد کافی در شهرستان‌ها وجود دارد. اما در تامین آب مصرفی برای کشت کلزا در مشکل قرار داریم.
در ادامه محمد اسدی، مدیر جهاد کشاورزی اهر به نمایندگی از مدیران جهاد کشاورزی شمال استان، با اشاره با مشکل عدم تامین بذور لازم جهت تعویض و اصلاح ارقام، گفت: در کشت کلزا، شهرستان‌های دارای پایاب سد به دلیل تاخیر در روند تحویل آب دچار خسارت شده بودند.
وی ضمن تاکید بر اهمیت کارت کشاورز، افزود: با شارژ شدن این کارت می‌توان خدمات بیشتری از مراحل کاشت تا برداشت محصولات را به کشاورزان ارائه داد.
وی با اشاره به ضرر کشاورزان در تولید ارقام انتظاری نخود و علوفه کشت پاییزه، گفت: حوادثی چون خشکسالی، تگرگ، سیل در شهرستان‌ها منجر به بروز خسارتی شده و حتی در اهر تعدادی از کشاورزان نتوانستند حتی یک کیلوگرم محصول برداشت کنند
