پیامدهای اجتماعی چالش‌های زیست‌محیطی در مهاباد

پیامدهای اجتماعی چالش‌های زیست‌محیطی در مهابادشهرک صنعتی مهاباد در ۱۸ کیلومتری شمال این شهر در مسیر مهاباد – میاندوآب قرار دارد و دارای ۱۱۵ واحد صنعتی بوده که از این تعداد ۸۰ واحد فعال و نیمه‌فعال است، این شهرک در فاصله بسیار کمی با روستای “ترشکان” و فاصله ۲ کیلومتری با شهر ۳۰ هزار نفری “گوک‌تپه” مهاباد قرار دارد.
عملیات احداث شهرک صنعتی مهاباد که از مصوبات سفر رهبر معظم انقلاب به آذربایجان‌غربی در سال ۱۳۷۵ است در زمینی به مساحت ۵۶ هکتار در سال‌های ۱۳۷۶ و ۱۳۷۷ شروع و سال گذشته در قالب طرح توسعه، چهار هکتار دیگر به مساحت آن افزوده شد.
این شهرک صنعتی دارای یک تصفیه‌خانه کوچک با ظرفیت تصفیه ۳۰۰ متر مکعب فاضلاب در شبانه‌روز بوده در حالی که میزان فاضلاب تولید شده در آن چند برابر بیشتر از این حجم است و فاضلابی که به صورت ناقص تصفیه شده به سمت زهکش‌های پایین دست شهرک جاری می‌شود.
هر سال با شروع فصل گرما و فعالیت شدن واحدهای مختلف در این شهرک، فاضلابی که به صورت ناقص تصفیه و وارد زهکش‌های حاشیه جاده اصلی می‌شود، باعث ایجاد بوی بسیار نامطبوع شده و در این روزهای کرونایی اهالی شهر گوک‌تپه و چند روستایی که پساب فاضلاب شهرک صنعتی از محدوده روستا و زمین‌های زراعی و باغی آنان عبور می‌کند را اذیت می‌کند.
این درحالی است که هر رهگذاری که از این جاده عبور می‌کند در مسیری سه کیلومتری نیز مجبور است تا این بوی نامطبوع را در این محدوده تحمل کند.
تحت تاثیر قرار گرفتن زندگی مردم با پساب شهرک صنعتی مهاباد 

عضو شورای اسلامی شهر گوک‌تپه گفت: فاضلاب شهرک صنعتی پس از خروج از آن ابتدا وارد زمین‌های زراعی و باغی روستای “ترشکان” شده و سپس از طریق زهکش به سمت زمین‌های شهر “گوک‌تپه ” سرازیر می‌شود.
سعید چاچ افزود: این فاضلاب سپس از طریق زهکش و کانال به سمت شهرک دامداری “جهادآباد” رسیده و در مسیر خود پس از عبور از روستاهای “حاجی‌خوش” و “گرده‌گروی” در نهایت به نزدیکی تالاب بین‌المللی “قوپی‌باباعلی” می‌رسد.
وی اضافه کرد: مشکل فاضلاب شهر صنعتی مهاباد چند بار در شورای اسلامی نیز مطرح و به مسوولان انتقال داده شده اما تاکنون تمام تلاش‌ها در این زمینه بی‌نتیجه مانده و فاضلاب این شهرک همچنان این مسیر را طی می‌کند و موجب آزار و اذیت اهالی به‌ویژه کشاورزان این منطقه می‌شود.
خبرگزاری ایرنا در زمینه حل مشکل فاضلاب شهرک صنعتی مهاباد، صدای اهالی روستاهای این منطقه را به گوش مسوولان برساند وی که در شهر گوک‌تپه دارای زمین زراعی و باغی نیز است از خبرگزاری ایرنا خواست در زمینه حل مشکل فاضلاب شهرک صنعتی مهاباد، صدای اهالی روستاهای این منطقه را به گوش مسوولان برسانند. 
یکی دیگر از کشاورزان این منطقه نیز گفت: در فصل تابستان بوی فاضلاب به حدی افزایش پیدا می‌کند که حتی نمی‌توانیم در مرزعه و باغ خود استراحت کنیم و بچه‌هایمان هنگام آمدن حتی از ماشین هم پیاده نمی‌شوند.
اسماعیل رسول‌پور افزود: بوی نامطبوع فاضلاب تا فاصله چند کیلومتر هم ادامه دارد و خانواده‌ها نگران بروز بیماری و عوارض ناشی از این قرابت و نزدیکی کانال فاضلاب در مسیر روستا هستند.

وی اضافه کرد: هنگام احداث شهرک اهالی روستاهای این منطقه به این دلخوش بودن که احداث این شهرک باعث می‌شود که بیکاری در این منطقه ریشه‌کن شود اما متاسفانه این امر محقق نشد و حتی به خاطر آلودگی مسیر برخی از باغداران و کشاورزان هم بیکار شدند.
وی اظهار داشت: امسال با توجه به شیوع بیماری کرونا اهالی بیشتر از گذشته نگران هستند و از مسوولان درخواست می‌کنند در اولین فرصت نسبت به رفع این مشکل  اقدام اساسی انجام دهند.
وی اضافه کرد: دولت هزینه‌های زیادی برای تامین امکانات مختلف برای روستاهای این منطقه از جمله راه، برق، آب شرب، بهداشت، مدرسه و حتی خط تلفن و اینترنت تقبل شده و اگر مشکل فاضلاب شهرک صنعتی حل نشود بسیاری از اهالی مجبور به مهاجرت به شهر هستند.
وی گفت: برخی از اهالی روستاهای اطراف که از بوی فاضلاب شهرک رنج می‌برند دیگر امیدی به مزارع خود ندارند و یا آن را به اجاره گذاشته‌اند و یا مجبورند هنگام کار بوی فاضلاب را تحمل ‌کنند.
فعال بودن تصفیه‌خانه شهرک صنعتی مهاباد بیش از ظرفیت

سرپرست شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان‌غربی گفت: هم‌اکنون ظرفیت تصفیه‌خانه شهرک صنعتی مهاباد ۳۰۰ متر مکعب در شبانه‌روز است اما دبی فاضلاب ورودی به این تصفیه‌خانه بیشتر از این ظرفیت است و به همین خاطر فاضلاب به طور کامل تصفیه نمی‌شود.
حسن حاتمی افزود: یکی از واحدهای این شهرک روزانه بیش از ۵۰۰ متر مکعب فاضلاب تولید می‌کند که هم‌اکنون این واحد با خریداری کردن یک دستگاه پیش‌تصفیه RO قبل از خروج، فاضلاب را از لحاظ برخی آلودگی‌ها تصفیه می‌کند.
وی اظهار داشت: در بازرسی‌های انجام شده مقدار پساب وارد شده به این تصفیه‌خانه بیش از ۲ برابر ظرفیت فعلی برآورد شده که با توجه به گنجایش این تصفیه‌خانه کیفیت پساب خروجی پایین آمده است.
وی افزود: برای حل مشکل فاضلاب شهرک صنعتی مهاباد طرح مطالعاتی مدول دوم تصفیه‌خانه به پایان رسیده و در صورت تامین اعتبار، ساخت آن شروع می‌شود که با راه‌اندازی آن، مشکل انتشار بوی نامطبوع تا حدودی در پایین دست شهرک برطرف می‌شود.
وی اضافه کرد: تعدادی از واحدهای فعال در این شهرک از جمله یک واحد قالی‌شویی مجوز ورود فاضلاب به تصفیه‌خانه را ندارد و با درست کردن چاله فاضلاب خود را در آن می‌ریزد و سپس به صورت شبانه آن را در داخل کانال تخلیه می‌کند.
سرپرست شرکت شهرک‌های صنعتی آذربایجان‌غربی گفت: فاضلاب تصفیه‌شده به همراه فاضلاب این واحدها از طریق یک کانال وارد زهکش‌ها شده و سپس به سمت پایین دست و نزدیکی شهر گوک‌کتپه روانه می‌شود.

وی اضافه کرد: اقدام رهاسازی فاضلاب این واحدها بدون تصفیه و حذف مواد آلوده‌کننده در مسیر برخلاف قانون بوده و این واحدها باید هر چه سریع‌تر نسبت به حل مشکل فاضلاب واحد خود اقدام اساسی انجام دهند.
اخطار زیست محیطی برای تصفیه‌خانه شهرک صنعتی مهاباد 

رییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد گفت: تصفیه‌خانه شهرک صنعتی این شهرستان به خاطر دفع غیراستاندارد فاضلاب، اخطار زیست محیطی دریافت کرده است.
فاروق سخنور اظهار داشت: طبق این اخطار باید با اقدامات فنی، فاضلاب خروجی از تصفیه‌خانه شهرک صنعتی از نظر میزان آلودگی و وجود مواد آلی مطابق با استانداردهای سازمان حفاظت محیط زیست باشد.
وی اضافه کرد: کارشناسان این اداره به صورت دوره‌ای از پساب شهرک صنعتی نمونه‌برداری کرده و این نمونه‌ها در آزمایشگاه تخصصی محیط زیست این شهرستان از نظر فاکتورهای COD و BOD فاضلاب، از نظر مواد آلی و هم از نظر حجم آن مطابق با استاندارد بررسی می‌شود.
سال‌های قبل نیز اخطاریه زیست محیطی برای تصفیه‌خانه شهرک صنعتی مهاباد صادر شده و این واحد ملزم به رعایت استانداردها شده بودرییس اداره حفاظت محیط زیست مهاباد گفت: در ادوار گذشته نیز طبق آزمایش‌های انجام شده، فاضلاب این شهرک، غیراستاندارد بوده و به همین دلیل اخطاریه زیست محیطی برای تصفیه‌خانه آن صادر شده و این واحد ملزم به رعایت استانداردها شده بود.
وی اظهار داشت: فاضلاب این شهرک با دبی ۳۰۰ متر مکعب در شبانه‌روز پس از خروج از تصفیه‌خانه از طریق کانال به خارج از محوطه شهرک منتقل می‌شود و در صورت فعال شدن واحدهای دیگری در این شهرک و افزایش حجم پساب، این شهرک باید فاز دوم تصفیه‌خانه را احداث و مورد استفاده قرار دهد.
سخنور گفت: واحدهای صنعتی این شهرک صنعتی باید قبل از هدایت فاضلاب خود به سمت تصفیه‌خانه، در واحد خود اقدامات پیش‌تصفیه را انجام دهند تا تصفیه‌خانه شهرک صنعتی بتواند، فاضلاب را به صورت کامل تصفیه و خارج کند.
تصویب ۶۰ میلیارد ریال برای احداث مدول دوم تصفیه‌خانه شهرک صنعتی

مسوول شهرک‌ صنعتی مهاباد با اشاره به اتمام مطالعات مدول دوم تصفیه‌خانه این شهرک صنعتی و تصمیم برای راه‌اندازی آن گفت: هم‌اکنون ۶۰ میلیارد ریال اعتبار برای احداث مدول دوم تصفیه‌خانه شهرک صنعتی مهاباد مصوب شده است و شروع عملیات احداث آن منوط بر تخصیص اعتبار است.
کوروش قادر افزود: از مجموع اعتبار مصوب شده ۳۰ میلیارد ریال از اعتبارات استانی و ۳۰ میلیارد ریال دیگر از اعتبارات شرکت شهرک‌های صنعتی کشور است که در صورت تخصیص احداث مدول دوم در دستور کار قرار می‌گیرد.
مدول اول تصفیه خانه شهرک صنعتی مهاباد جوابگوی دبی فاضلاب وارد شده نیست و به همین خاطر ساخت مدول دوم در دستور کار قرار گرفتوی با اشاره به اینکه مدول اول این تصفیه‌خانه با حجم بیش از ظرفیت خود فعال است اظهار داشت: مدول اول تصفیه‌خانه شهرک صنعتی مهاباد جوابگوی دبی فاضلاب وارد شده نیست و به همین خاطر ساخت مدول دوم در دستور کار قرار گرفت. 
مسوول شهرک‌ صنعتی مهاباد با تاکید بر ضرورت فعالیت سامانه پیش‌تصفیه در هر واحد تولیدی گفت: این شرکت آمادگی دارد برای رفع مشکل فاضلاب، امکانات مورد نیاز را برای ایجاد واحدهای پیش‌تصفیه در اختیار واحدهای تولیدی قرار دهد.
مدیر شهرک صنعتی مهاباد گفت: سال گذشته با همکاری اداره امور آب این شهرستان پنج کیلومتر از کانال دفع فاضلاب شهرک صنعتی مهاباد لایروبی شد.
وی اضافه کرد: هر سال در فصل بهار با توجه به احیای زهکش‌ها و چشمه‌های طبیعی در این مسیر، علاوه بر پساب شهرک، حجم زیادی آب نیز از طریق این کانال به طرف پایین دست شهرک منتقل می‌شود که نیازمند لایروبی و بسترسازی مسیر است.
وی در خصوص بوی نامطبوعی که در این مسیر پخش می‌شود افزود: شهرک در طول ۱۵ سال فعالیت خود و قبل از احداث تصفیه‌خانه کنونی بخشی از فاضلاب آن در این مسیر رهاسازی می‌شد و بخش زیادی از پخش بوی نامطبوع به خاطر ته‌نشین شدن پساب سال‌های گذشته است.
وی بیان کرد: در برخی اوقات با فعالیت واحدهای صنعتی، میزان پساب شهرک تا ۴۵۰ مترمکعب در شبانه‌روز افزایش پیدا می‌کند که با توجه به محدودیت حجم تصفیه خانه شهرک، بخشی از آلاینده‌ها وارد آب کانال‌های خروجی نیز می‌شود.
حال مسوولان این شهرستان از یک طرف با توجه به شرایط اقتصادی نمی‌توانند تصمیم تعطیلی شهرک را تنها به خاطر پساب فاضلاب قطعی کنند و از طرفی دیگر اهالی روستاهای اطراف این شهرک و کشاورزانی که زمین‌های زراعی آنان در این مسیر قرار دارند خواستار رفع سریع این مشکل هستند.
مسوولان شهرک صنعتی آذربایجان‌غربی از چند سال قبل وعده احداث تصفیه‌خانه دوم را مطرح کرده‌اند در حالی که این طرح هنوز وارد مرحله عملیاتی نشده و از طرفی دیگر در صورت فعال شدن تعداد دیگری از واحدهای صنعتی مهاباد، این شهرک به تصفیه‌خانه سوم و چهارم نیز نیاز خواهد داشت.
پس از گذشت چندین سال از مشکل فاضلاب شهرک صنعتی مهاباد، تاکنون نتایج ملموسی بدست نیامده و تلاش‌های مسوولان استانی و شهرستان حول محور برگزاری جلسات هم‌اندیشی و تعویض مدیران شهرک صنعتی بی‌نتیجه مانده است.
 ۳۴ شهرک و ناحیه صنعتی در آذربایجان‌غربی وجود دارد و در حال حاضر ۲ هزار و ۴۰۰ هکتار از زمین‌های استان در اختیار این تعداد شهرک صنعتی است.