واکسن آسترازنکا؛ آری یا نه؟
تزریق یا عدم تزریق واکسن آسترازنکا به دلیل بروز عوارض احتمالی آن، یکی از مسائلی است که امروزه نه تنها در کشور ما بلکه در کلیه‌ی کشورهای دنیا مطرح بوده و همچنان مردم در تزریق آن شک، تردید و ترس و واهمه دارند.
ماجرای عوارض تزریق واکسن آسترازنکا مربوط به چند هفته‌ی اخیر نیست چراکه پیش از این و از همان ابتدا، شرکت سازنده‌ی آن به‌صورت جهانی اعلام کرد که در هر یک‌میلیون نفر، تعدادی عارضه ازجمله ایجاد لخته‌ی خون در ارگان‌ها و بافت‌های بدن ایجاد شده که منجر به سکته‌ی مغزی یا آمبولی در قلب و بروز بعضی مشکلات خود ایمنی می‌شود اما باتوجه به آمار منتشر شده در مورد میزان تاثیر آن در مقابله با ویروس کرونا از جمله واکسن‌هایی بود که در دنیا بیشترین آمار تزریق را داشت.
همچنین به دلیل اینکه برخی از کشورها صدور ویزا را منوط به تزریق چند واکسن از جمله آسترازنکا کرده‌اند، میزان تقاضا برای تزریق این واکسن نیز بالا رفت و با وجود عوارض احتمالی، عده‌ای ناچار به تزریق این واکسن برای انجام سفرهای خود شدند.
واکسن آسترازنکا با همکاری دانشگاه آکسفورد و شرکت «انگلستانی-سوئدی» آسترازنکا تولید شده است و این واکسن در کشورهای کره جنوبی و هند نیز تولید می‌شود. فاز سوم این واکسن که مهم‌ترین مرحله‌ی آزمایشی بود با مشارکت چند هزار نفر در کشورهای مختلف انجام شد.
انگلستان و آرژانتین اولین کشورهایی بودند که در تاریخ ۳۰ دسامبر ۲۰۲۰ به واکسن آسترازنکا مجوز تزریق اضطراری دادند و از آن زمان تعداد دیگری از کشورها نیز این کار را انجام دادند. در ۱۶ فوریه نیز سازمان جهانی بهداشت واکسن را برای استفاده‌ی اضطراری در بزرگسالان ۱۸ سال و بالاتر توصیه کرد. در مارس نیز کوواکس تحویل میلیون‌ها دز از این واکسن را به کشورهای با درآمد کم و متوسط آغاز کرد.
نتایج تحلیل موقت کارآزمایی بالینی که با بیش از ۳۲ هزار شرکت‌کننده در ایالات متحده آمریکا انجام شد، نشان داد که این واکسن به میزان ۷۹ درصد در برابر عفونت‌های علامت‌دار کووید-۱۹، ۱۰۰ درصد در برابر بیماری شدید و بستری شدن در بیمارستان و ۸۰ درصد در شرکت‌کنندگان ۶۵ سال به بالا اثربخشی داشته است که بیشتر از اثربخشی گزارش‌شده در مطالعات قبلی است.
پس از اینکه میلیون‌ها نفر واکسن را دریافت کردند، نگرانی‌های جدیدی ایجاد شد. در تاریخ ۱۵ آوریل ۲۰۲۱ دانمارک استفاده از واکسن را متوقف کرد، همچنین تعدادی از کشورهای اروپایی و سایر کشورها، پس از گزارش ایجاد لخته خون در تعدادی از استفاده‌کنندگان واکسن، استفاده از این واکسن را متوقف کردند اما آژانس دارویی اروپا این موارد را بررسی کرد و تشخیص داد که واکسن ایمن بوده است و هیچ دلیلی وجود ندارد که ثابت کند واکسیناسیون باعث ایجاد این شرایط شده باشد.
طبق گفته عالی‌ترین رگولاتوری دارو در اروپا، تشکیل لخته خون در اثر واکسن اتفاق بسیار نادری است و بر اساس شواهد، فواید واکسن بیشتر از خطر عوارض جانبی آن است.
پس از این گزارشات، فرانسه برای افراد ۵۵ سال و بالاتر تزریق واکسن آسترازنکار را از سر گرفت. در تحقیقی که توسط دو نهاد نظارتی انگلستان و اروپا انجام‌شده، عوارض تزریق واکسن آسترازنکا نادر و یک مورد لخته خونی در هر ۲۵۰ هزار نفر و یک مرگ در یک میلیون نفر بوده است همچنین در این مطالعه میزان فواید واکسن در برابر خطر آن محاسبه شد و نتایج نشان داد که فواید واکسیناسیون این واکسن بیشتر از خطرات آن است.
عوارض و شایعات ایجاد شده در خصوص واکسن آسترازنکا
یک متخصص ایمونولوژی پزشکی در خصوص شبهات ایجاد شده به ایسنا می‌گوید: همه‌ی واکسن‌ها ممکن است عوارضی داشته باشند و واکسن «آکسفورد-آسترازنکا» نیز از این قضیه مستثنا نیست و عوارض شایع آن شبیه بقیه‌ی واکسن‌ها بوده و شامل درد در ناحیه تزریق، درد بازو و گردن، سر درد، احساس خستگی، بدن درد، کاهش اشتها و بقیه‌ی عوارض معمول است اما نکته مهم در مورد عوارض واکسن آسترازنکا، عارضه‌ی ایجاد لخته خون بوده که در مورد سایر واکسن‌ها تاکنون گزارش نشده است.
دکتر مجید احمدی ادامه می‌دهد: این عارضه که به طور علمی با نام ایمیون ترومبوتیک ترومبوسایتوپنی القا شده توسط واکسن (VITT) نامیده شده است، مهم‌ترین عارضه‌ی ایمونوهماتولوژیک گزارش شده که در مورد واکسن آسترازنکا ایجاد می‌شود.
او اضافه می‌کند: نتایج یک بررسی معتبر در انگلیس نشان داده است که بروز این عارضه در جمعیت ۱۸ تا ۴۹ سال، ۲۰ مورد در هر یک میلیون دز و در جمعیت افراد ۵۰ سال و بالاتر ۱۰ مورد در هر یک میلیون دز بوده است.
او خاطرنشان می‌کند: این عارضه ممکن است ۴ تا ۴۲ روز بعد از دریافت واکسن آسترازنکا و به‌صورت سر درد مداوم مقاوم به درمان، درد شکم، درد پشت، اختلال بینایی، تهوع و استفراغ، درد در ناحیه پا، تورم پا، لکه‌های خونریزی زیر پوستی یا همان پتشی، اختلالات خلقی، تنگی نفس و تنفس کوتاه و حتی خونریزی خود را نشان دهند.
احمدی در رابطه با شایعات ایجاد شده در خصوص این واکسن یادآور می‌شود: سخنانی که مبنی‌بر منع مصرف آن ایجاد شده است فعلا در حد شایعه بوده اما در بسیاری از کشورهای اروپایی که واکسن‌های متنوع‌تری نسبت به ایران در دسترس افراد است، یک سری محدودیت‌های سنی برای دریافت واکسن آسترازنکا در نظر گرفته شده و این واکسن برای افراد زیر ۶۵ سال ممنوع شده است اما فعلا در ایران هیچ محدودیتی از سوی وزارت بهداشت ابلاغ نشده است و تمام مسائل مطرح شده در جامعه و فضای مجازی شایعه هستند.
او همچنین بیان می‌کند: شایعاتی که مبنی‌بر تکمیل شدن بخش‌های انکلوژی مطرح شده است باید بگویم که بخش انکلوژی مخصوص بیماران سرطانی است و ارتباطی به قضیه‌ی لخته شدن خون ندارد و اصلا همچین بحثی وجود نداشته و مراجعه با این مشکل فعلا در استان ما گزارش نشده است.
او در ارتباط با احتمال میزان ایجاد لخته خون می‌گوید: احتمال ایجاد لخته‌ی خون برای همه‌ی افراد وجود دارد اما بسیار بسیار کم بوده و حدود یک در ۱۰۰ هزار نفر این عارضه خود را نشان می‌دهد که این عارضه نیز اغلب در زنان در سن باروری شایع است مخصوصا زنانی که از داروهای ضد بارداری استفاده می‌کنند.
این متخصص ایمونولوژی پزشکی در خصوص موارد منع مصرف این واکسن متذکر می‌شود: افراد زیر ۵۵ سال، افرادی که مشکلات قلبی و عروقی، بیماریهای خود ایمنی سیستمیک، اختلالات انعقادی و سابقه‌ی حساسیت به هپارین دارند تا حد امکان از این واکسن حتی برای دزهای اول و دوم استفاده نکنند.
او ادامه می‌دهد: افرادی که دو دز آسترازنکا دریافت کرده‌اند نیز بهتر است برای جلوگیری از عوارض خطرناک برای دز سوم از سایر واکسن‌های در دسترس استفاده کنند لذا برای این افراد بهترین نوع واکسن از نوع پروتئینی است که فعلاً متاسفانه واکسنی از این نوع که مورد تایید سازمان بهداشت جهانی باشد در داخل کشور در دسترس نیست اما واکسن‌های پاستوکوک پلاس و اسپایکوژن از این نوع بوده و در دسترس افراد هستند.
او تاکید می‌کند: البته در مورد واکسن‌های پاستوکووک و اسپایکوژن نیز ذکر این نکته لازم است که فعلا نتایج مطالعه این واکسن‌ها چاپ نشده و مصرف با احتیاط و رضایت شخصی پیشنهاد می‌شود.
منع مصرف آسترازنکا از سوی هیچ نهادی اعلام نشده است
مدیر گروه پیشگیری از بیماریهای واگیر دانشگاه علوم پزشکی تبریز نیز در این خصوص به ایسنا می‌گوید: از سوی هیچ نهادی منع مصرف این واکسن مطرح نشده و هیچ وزارتخانه‌ای نمی‌تواند منع مصرف یا ادامه‌ی مصرف آن را اعلام کند اما از سوی دانشگاه علوم پزشکی مشهد یک سری شروطی برای تزریق این واکسن قید شده است.
دکتر سیمین خیاط زاده ادامه می‌دهد: عارضه این واکسن از همان روزهای اول وجود داشت و گفته شده بود که به احتمال دو در یک میلیون نفر عارضه‌ی لخته خون به‌صورت سکته قلبی، سکته مغزی، گرفتگی رگ‌های خونی، لخته در ریه و … خود را نشان دهد بنابراین توصیه کردیم در گروه‌های سنی پایین‌تر و زنان کمتر تزریق شود.
او با تاکید بر اینکه دز اول واکسن آسترازنکا اکنون در هیچ مرکز تجمیعی کشور تزریق نمی‌شود، خاطرنشان می‌کند: نکته مهم تعداد نفراتی است که عارضه در آنها ایجاد شده و این تعداد معمولا بسیار کم و نادر هستند که در مقایسه با عارضه‌ی کرونا نیز به هیچ وجه قابل توجه نیست اما ما تزریق آن را به خود افراد واگذار می‌کنیم و عارضه‌ها را قبل تزریق حتما برای آنها بازگو می‌کنیم تا افراد خودشان انتخاب کنند که برخی از افراد نیز به دلیل داشتن سفرهای خارج از کشور از قصد آن را انتخاب می‌کنند.
او همچنین بیان می‌کند: هیچ پزشکی نمی‌تواند تزریق یا عدم تزریق واکسنی را توصیه کند اما وقتی فردی دز اول را تزریق کرده و عارضه نداده است، دز دوم و سوم نیز عارضه نخواهد داد؛ در ضمن به‌عنوان جایگزینی برای دز سوم این واکسن، می‌توان از واکسن‌های اسپایکوژن، اسپوتنیک و پاستوکووک پلاس نیز استفاده کرد.
خیاط زاده تاکید می‌کند: افرادی که دو دز از واکسن‌های دیگر را تزریق کرده‌اند باید در نظر داشته باشند اگر سن آنها کمتر از ۵۰ سال است، تزریق این واکسن مانند دز اول آسترازنکا بوده و عارضه خواهد داشت لذا توصیه می‌کنیم به‌هیچ‌وجه این کار را انجام ندهند.
//ایسنا
