واقعیت هنر انقلاب در جامعه امروزی ایران
شرکت کنندگان در این میزگرد به سوالاتی از قبیل «شاخص های هنر انقلاب از دیدگاه شهید آوینی کدامند؟»، «جایگاه هنر انقلاب در میان مخاطبان چیست؟» و «میزان حمایت نهادهای مسوول از هنر و هنرمند انقلابی چقدر است؟» پاسخ دادند.
«چالش های هنر انقلاب در شرایط فعلی»، «راهکارهای موفقیت هنر انقلاب در جذب مخاطبان» و «تحلیل و تشریح واقعیت های مفهومی به نام هنر انقلاب در جامعه امروزی ایران اسلامی» از دیگر مباحث مطرح شده در این میزگرد بود که مشروح آن در زیر ارایه می شود؛
واقعیت هنر انقلاب در جامعه امروزی ایران
سعید رضانژاد، کارگردان و مستندساز
هنر انقلاب باید پاسخگوی آمال و ارزش های مخاطبان باشد
کارگردان و مستندساز با بیان اینکه محافل و برنامه های هنر انقلاب نباید به یک روز در سال مختص شود، می گوید: هنر انقلاب در طول سال جریان دارد و بچه های هنرمند انقلابی روز به روز و ساعت به ساعت با مشکلات این حوزه دست و پنجه نرم می کنند.
سعید رضانژاد، با اشاره به اینکه هنر انقلاب از ۲ کلمه هنر و انقلاب تشکیل شده است، می افزاید: بهترین تعریف از هنر را امام راحل ارایه کردند و آن «دمیدن روح تعهد در کالبد انسان هاست» و این تعریف یعنی اینکه دمیدن هنر انسان بودن و فهماندن به انسان که در مقابل آفرینش مسوول و متعهد هستید.
وی اظهار می کند: انقلاب نیز از بطن مردم و آمال و آرزوها و اعتقادات آنان ریشه گرفته و هنر انقلاب، هنری است که به این آمال، ارزش ها و اعتقادات پاسخگو باشد و از هنرمند انقلاب نیز انتظار می رود که در این راستا حرکت کند.
کفه ترازوی نقد انقلابی در حوزه سینما و حوزه های هنری سبک تر شده است
کارگردان و فیلم ساز نیز با بیان اینکه رفرنس، محل رجوع و سرمشق اصلی ما در بحث و صحبت از هنر انقلاب سخنان رهبر معظم انقلاب، امام راحل و سایر بزرگانی است که در این حوزه نظریه پردازی کرده اند، می گوید: اما تکرار این مباحث موجب کشیده شدن به ورطه کلیشه می شود و پرداختن به این موضوع در حد دیوار نوشته، قرار دادن در سربرگ مکاتبات و نگاه ویترینی به آن موجب وارد شدن بیشترین ضربه به این گونه فرمایش ها و نظریه ها می شود.
قربانعلی طاهرفر، می افزاید: شهید آوینی در کتاب یادداشت های فلسفی خود « تماشاگه راز» در مورد هنر متعهد مواردی را مطرح کرده و کاش محملی فراهم شود تا به بهانه هفته هنر انقلاب به نظریه های این شهید به صورت مبسوط توجه شود.
وی اظهار می کند: شاید به نظر برسد که نظریه های شهید آوینی در زمان حال ما خیلی چالش برانگیز باشد چراکه وی در زمان خودش به فیلم «هامون» نقد گزنده ای داشت و نقد وی موجب شد تا جریان انقلاب و کسانی که فیلم هامون را دیده و این نقد را خوانده اند، نگاه متفاوت تری به این فیلم داشته باشند.
کارگردان و فیلم ساز می گوید: ما به عنوان هنرمند متاثی از تعریف هنر انقلاب شهید آوینی برای جریان حاضر سینمای انقلاب بعد از چهار دهه چه نظری می توانیم دهیم و اگر این شهید زنده بود به فیلم های جشنواره اخیر چه نگاهی داشت؟
طاهرفر، ادامه می دهد: در زمان حاضر کفه ترازوی نقد انقلابی ما در حوزه سینما و سایر حوزه های هنری خیلی سبک شده و برعکس کفه نقد لیبرالی و محافظه کارانه در این حوزه سنگین شده است و این حقیقتی است که باید بپذیریم.
امام راحل وجهه هنر و تکلیف و منش هنرمندان در حوزه هنر انقلاب را ترسیم کرده است
مدیر امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه باید هنر انقلاب، هنرمند انقلابی و ضرورت های آن مورد توجه قرار گیرد، می گوید: به اعتقاد من شهید آوینی بنیان گذار هنر انقلاب نبوده بلکه نظریات امام راحل را در مورد هنر انقلاب تفسیر کرده و با این که امام راحل در مورد هنر خودشان را کنار کشیده و نفرموده اند که دیدگاه من در مورد هنر این است بلکه فرموده اند که «تنها هنر مورد قبول قرآن است که صیقل دهنده اسلام ناب محمدی باشد.».
فرهاد باغشمال، می افزاید: امام راحل هنر انقلاب را چنین تعریف می کند« هنری زیبا و پاک است که کوبنده سرمایه داری مدرن، کمونیسم خوناشام و نابود کننده اسلام آمریکایی باشد» و همچنین امام راحل وجهه عرفانی دادن به هنر را پیش می کشد و می گوید« هنر در عرفان اسلامی ترسیم کننده روشن عدالت، شرافت، انصاف و تقسیم تلخ کامی گرسنگان مغظوب تاریخ است».
وی اظهار می کند: امام راحل تکلیف ما در هنر انقلاب را روشن می کند و می گوید« تنها به هنری باید پرداخت که راه ستیز با جهانخواران را نشان دهد» و با فرمایش خود مبنی بر « هنرمندان ما تنها زمانی می توانند بی دغدغه کوله بار مسوولیت و امانت خود را زمین بگذارند که مطمئن باشند مردمشان بدون اتکا به غیر تنها و تنها در چارچوب مکتبشان به حیات جاودان رسیده اند» مشی و متد ما را در این حوزه نشان می دهد.
باغشمال، ادامه می دهد: احساس همه ما این است که هنرمند عینک بزند، ریش بگذارد، خودکار دستش بگیرد، فیلم ساز و نقاش باشد، در حالی که امام راحل می گوید « هنرمندان ما در جبهه های دفاع مقدس این گونه بودند تا به ملا اعلی رسیده اند».
قربانعلی طاهرفر، کارگردان و فیلم ساز
مسوولان، آوینی شهید را دوست دارند نه آوینی حی و حاضر را
کارگردان و فیلم ساز می گوید: با جستار در سایت های اینترنتی در خصوص هنر انقلاب و شهید آوینی مشخص می شود که بیشترین اخبار منتشر شده در این سایت های اینترنتی در این خصوص مربوط به سخنان مسوولان است یعنی این موضوعات فقط در لقلقه زبان مسوولان می گنجد.
طاهرفر، می افزاید: به جرات می توان گفت که بیشتر مسوولان جمهوری اسلامی، آوینی شهید را دوست دارند نه آوینی حی و حاضر را، چراکه آوینی حی و حاضر برای آن ها مشکل ایجاد می کند و اگر بود برای آن ها تحلیل و نقدهایی داشت که آن ها نمی توانستند پاسخ وی را بدهند.
وی اظهار می کند: صرفه آوینی برای مسوولان کشور، تبیان، سالن، جشنواره و جایزه ویژه آوینی است نه تفکر آوینی، بنابراین اگر نظریات، مقالات و راه و روش ترسیم شده این شهید بعد از چهار دهه از انقلاب به درد هنر انقلاب و حوزه سینما و مستند سازی می خورد، چرا الان نباید آوینی دیگری داشتیم.
کارگردان و فیلم ساز با بیان اینکه چرا در حوزه انقلاب، آرمان ها و ارزش ها و حتی جبهه مقاومت آوینی نداریم؟ می گوید: برای اینکه ما دچار تغییر نگرش شده ایم و هیچ کس حاضر نیست اعتراف کند و همه دوست دارند سید اهل قلم را شهید داشته باشند و با یک نقل قول از وی یاد کنند.
طاهرفر، با اشاره به اینکه کسی جرات ندارد در مورد آوینی قبل از انقلاب صحبت کند بدون اشاره به تحول وی در بعد از انقلاب، ادامه می دهد: آوینی فقط شهید نشده بلکه افکار و نظریات آوینی نیز شهید شده است.
آوینی شدن مدلی دارد که رسیدن به آن در آثار خود شهید آوینی مشخص است/ آوینی به دنبال ماهیت های چون و چرایی سینما بود
مدیر امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی نیز با بیان اینکه آوینی را نباید اسیر سینما و پرده آن کرد، می گوید: محصور کردن هنر انقلابی و هنر و گفتمان شهید آوینی به هنر سینما، جفا به هنر انقلاب و شهید آوینی است.
باغشمال، می افزاید: آوینی شدن مدلی دارد و بر اساس نوشته های این شهید که از خودشناسی شروع کرده، باید رودرواسی و تظاهر به دانایی را کنار گذاشت و در جستجوی حقیقت رفت.
وی با اشاره به هنر شیدایی مدنظر آوینی اظهار می کند: آوینی وقتی از انسان حرف می زند و محوریت انسان را در بحث های خود مطرح می کند، بحث های آن اومانیستی و قهر بشر از آسمان ها نیست بلکه بحث های از بالا به پایین و از آسمان به زمین مطرح می کند.
مدیر امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی می گوید: در نظر آوینی باید بازنگری در تاریخ انجام شود و آن را نه از زمین به آسمان ها و فیزیکال به معنویت بلکه از آسمان ها به زمین مطرح کرد و خودش می گوید « همه چیز تاریخ هدیه خداست، پیامبران در این تاریخ اسطوره نیستند بلکه حجت هستند».
باغشمال، ادامه می دهد: آوینی با بیان این مباحث تکلیف خود را با ما روشن می کند و اگر سه مدل وی در مورد خودشناسی، تاریخ حجت انبیا و تحول در تاریخ را بشناسیم، آوینی شدن سخت هم نیست.
وی یادآوری می کند: از منظر سینمای آوینی، آوینی یک فیلسوف سینما است و دنبال ماهیت های چون و چرایی سینما بود و در هیچ جا به اندازه سینما ننوشته شاید به خاطر اینکه جلوه گاه بصری سینما خیلی زیاد است.
شهید آوینی از انقلابی نماها و روشنفکرها ضربه خورد
کارگردان و مستندساز با اشاره به اینکه شهید آوینی قبل از انقلاب سبقه هنری داشته است، می گوید: بعد از انقلاب شرایطی ایجاد شد که این شهید بهترین روش را بجای به دست گرفتن بیل و رفتن به روستاها، دوربین را انتخاب و شروع به ساختن مستند کرد و به صورت ناخواسته وارد فیلم سازی و مستند سازی شد.
رضانژاد، می افزاید: ذهن کنجکاو و روح چالش برانگیز شهید آوینی وقتی با مقوله انقلاب مواجه شد، وی را به سمتی سوق داد تا از طریق هنر و تصویر و مستندسازی وارد این عرصه شود و این شهید قصد فیلم ساز شدن نداشت بلکه روند انقلاب وی را وارد وادی مستندسازی کرد.
وی اظهار می کند: شهید آوینی به عنوان یک هنرمند وقتی با مقوله بزرگ انقلاب مواجه شد و مشکلات مردم و کشور این شهید را به دنبال خود کشید و در نتیجه سر از مستندسازی درآورد.
کارگردان و مستندساز می گوید: شرایطی پیش آمد تا شهید آوینی به عنوان یک انقلابی و یک هنرمند مسلمان به تئوری های سینمایی که اختراع آن به دست غربی ها انجام شده، بپردازد و سینما را شکافت و با توجه به اینکه فرصت زیادی برایش ایجاد نشد نتوانست بیشتر روی این مباحث بحث و بررسی کند.
رضانژاد، ادامه می دهد: در مطالعه نظریات سینمایی شهید آوینی به این موضوع پی برده می شود که وی نظریات بزرگانی که در تاریخ سینما در فرانسه و آمریکا نظریه پردازی کرده و کتاب هایشان چاپ شده را نه تنها مطالعه کرده بلکه چشم اندازهای جدیدی از سینما را به عنوان یک متفکر و فیلسوف مسلمان و هنرمندی که با سینما مواجه داشته، باز کرده است.
وی یادآوری می کند: اگر شهید آوینی در زمان حاضر حضور داشت، مطمئنا جریان سینمای فعلی مورد پسند وی نبود و شاید جریان سینما وی را حذف کرده بود چراکه وی از ۲ قشر انقلابی نماها و کج فهمی های انقلابی نماها و روشنفکرها ضربه خورده بود.
کارگردان و مستندساز با بیان اینکه شهید آوینی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تا خود صدا و سیما ضربه خورده بود، می گوید: خیلی سخت است در حوزه سینما صاحب فکر و نظریه بود و نتوان این افکار را به صورت تئوری و نظریه در جامعه مطرح کرد.
رضانژاد، با تاکید بر اینکه شهید آوینی از هر طرف مورد هجمه قرار گرفته بود، می افزاید: اگر این شهید در زمان حاضر حضور داشت مطمئنا در گوشه ای از جامعه فراموش می شد و یا در یکی از کشورهایی که در آن ها جنگ شده بود شهید می شد و مطمئنا در جریان بدنه سینمایی کشور جایی برای افکار وی وجود نداشت.
نمایی از فیلم موقعیت مهدی
فیلم موقعیت مهدی با دوری از تظاهر به دانایی، جریان زندگی شهید باکری را روایت کرد
مدیر امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی نیز با تاکید بر تدوین سند توسعه مخاطب و داشتن گارانتی مخاطب برای استقبال از فیلم ها، می گوید: موفقیت فیلم موقعیت مهدی به علت دوری از تظاهر به دانایی از سوی کارگران مورد استقبال مخاطب قرار گرفت و در آن جریان زندگی شهید باکری روایت شد و چیزی به آن اضافه نشد.
باغشمال، با بیان اینکه فیلم ساز در این فیلم از پرداختن به کلیشه ها پرهیز کرده است، می افزاید: اگر در تولید فیلم به مخاطب توجه نشود، راه ما بیراهه خواهد بود و برای تولید فیلم های مخاطب پسند باید رودرواسی و تظاهر به دانایی را کنار گذاشت.
فیلم موقعیت مهدی همزادپنداری را در مخاطبان ایجاد کرد
کارگردان و مستندساز با اشاره به تولید فیلم موقیعت مهدی می گوید: تولید این فیلم دوباره همه نگاه ها را در جشنواره فیلم فجر به بحث شخصیت شهید مهدی باکری و دفاع مقدس معطوف کرد.
رضانژاد، می افزاید: در گذشته فیلم هایی در حوزه دفاع مقدس ساخته شده که فرماندهان و شهدا خیلی آسمانی و دست نیافتنی نشان داده شده اند و جوان و مخاطب امروز نمی تواند با آن همزادپنداری کند و می گوید یا شما دروغ می گویید یا آن ها از اول برگزیده شده اند و ما نمی توانیم به موقعیت آن ها برسیم.
وی اظهار می کند: در فیلم موقیعت مهدی، آقا مهدی خیلی زمینی نشان داده شد، با همسرش در موقعیت های مختلف شوخی می کرد و می خندید، آدم عبوسی نبود و جوک می گفت و این ها به دل مخاطب امروزی می نشیند و از آن استقبال می کند و این جرقه ها نشان داد که اگر بتوانیم حقیقت مطلب را به مخاطب نشان دهیم از آن استقبال و همزادپنداری خواهد کرد.
کارگردان و مستندساز با بیان اینکه فیلم سازان و هنرمندان به قول شهید آوینی در ذهن گرایی گیر کرده اند، می گوید: آن ها عالمی را تصور کرده و در خیال خود از آن یک حقیقت ایجاد می کنند و آن را یک حقیقت مطلق می دانند و یک اثر هنری از آن خلق می کنند در حالی که این چنین نیست و این اثر نتیجه برعکس می دهد.
رضانژاد، با اشاره به نظر آوینی در مورد آیینه شدن هنرمند، ادامه می دهد: هنرمند اگر آیینه باشد و جلوه حق را مثل آیینه منعکس کند، اثر آن موفق شده و بر فطرت انسان ها خواهد نشست.
وی با تاکید بر تغییر دیدگاه های هنرمندان و فیلم سازان در زمان حاضر، یادآوری کرد: دیدگاه ها باید طوری باشد که از افق دید نسل جدید به مسایل نگاه کرد و بجای نگاه از بالا باید واقعیت ها را نشان داد.
کارگردان و مستندساز می گوید: در گذشته از جنگ یک فضا استریلیزه نشان داده شده و تقدسی به کار تزریق شده که دلزدگی به همراه داشته و در نتیجه وقتی نام، تئاتر و فیلم دفاع مقدس می آید، استقبالی از آن نمی شود.
رضانژاد، می افزاید: متولیان و سیاست گذاران بر اساس میل و چارچوب های خود از هنرمندان و فیلم سازان اثر خواسته اند و این موضوع خلاقیت هنرمند را از بین برده و کار بر اساس امیال سیاست گذاران موجب دلزدگی مخاطب شده و هر چیزی در مورد دفاع مقدس باشد، پس زده شود.
وی اظهار می کند: هنرمندان خلاق باید در زمان حاضر پای کار بیایند و مسایل و سوژه ها را با زاویه دید جدید و افق دید مخاطب امروزی نگاه کنند تا مخاطب از آن استقبال کند.
توجه به فیلم موقعیت مهدی برای توجیه کم کاری های مسوولان در جریان سینمای انقلاب است
کارگردان و فیلم ساز با بیان اینکه فیلم موقعیت مهدی محجوب و محصول انقلاب اسلامی است ولی بازخورد آن را باید واقعی و حقیقی دید، می گوید: ما هر سال یک فیلم را شاخص قرار می دهیم و برای توجیه علمی و عملی کم کاری ها و نقصان هایی که در جریان سینمای انقلاب وجود دارد به ان پناه می بریم.
طاهرفر، می افزاید: ما در تولید در فیلم نمی توانیم قهرمان واقعی بسازیم در حالی که در جهان غرب فیلم سازان از پوشال، قهرمان می سازند در حالی که قهرمان باید در ذهن مخاطب رسوب کند.
فرهاد باغشمال، مدیر امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی
متمرکز نبودن بودجه ۲۳ سازمان و نهاد متولی فرهنگ و هنر در کشور دلیل ناکارآمدی فعالیت های آنهاست
مدیر امور سینمایی حوزه هنری آذربایجان شرقی می گوید: در جمهوری اسلامی ایران ۲۳ نهاد و سازمان جمله فرهنگ و ارشاد اسلامی، حج و زیارت، حوزه هنری ردیف بودجه فرهنگی هنری دارند و مهمترین دلیل ناکارآمدی آن ها متمرکز نبودن فعالیت های آن هاست.
باغشمال، می افزاید: یکی از دلایلی که ماموریت فرهنگی و هنری جمهوری اسلامی به جایی نمی رسد این است که در این حوزه با تکثر روبرو است و بجای یک فرمانده لشکر، ۲۳ فرمانده لشکر وجود دارد.
وی اظهار می کند: ریشه بروز همه آسیب ها و مسایل اجتماعی، صرفا سیاسی، اقتصادی، امنیتی و رسانه ای نیست بلکه بیشتر مربوط به بحث های فرهنگی و هنری بوده و این حوزه مهمتر از آن ها نیز است.
باغشمال، تاکید می کند: هنری که در مقابل این قضایا سکوت کند و موضع نگیرد، هنر انقلابی نیست.
تولید کارهای سطحی در حوزه سینما دردی از مشکلات مردم و انقلاب کم نمی کند
کارگردان و مستندساز می گوید: هنرمندان انقلابی در سطح جامعه علاقمند به معرفی انقلاب و شخصیت های انقلابی هستند اما با مشکلات زیادی دست و پنجه نرم می کنند و حمایت عملی از آن ها نمی شود.
رضانژاد، با اشاره به ارایه بیلان کاری و عملکرد مدیران و متولیان در حوزه فرهنگ و هنر در مناسبت های مختلف، می افزاید: چقدر این عملکردها در مورد آشنایی نسل جوان با مقوله انقلاب تاثیر داشته است؟ مشخص نیست و کارها و اثرات ماندگاری در این حوزه ها تولید نمی شود.
وی اظهار می کند: اگر هم کارهایی تولید می شود، از آن حمایت نمی شود برای تولید یک اثر هنری خوب، باکیفیت و تاثیرگذار باید بودجه خوبی نیز به آن تعلق بگیرد و با بودجه کم یک اثر سطحی تولید می شود که در آرشیو تولیدات هنری قرار می گیرد که دردی از مشکلات مردم و انقلاب نمی کاهد.
رضانژاد، با بیان اینکه موازی کاری و عمل جزیره ای در حوزه فرهنگ و هنر به این حوزه آسیب می زند، ادامه می دهد: نبود قرارگاه فرهنگی در جامعه و پایین بودن اتحاد و وحدت بین هنرمندان انقلابی از دیگر معضلات این حوزه بوده و باید در طول سال به این موارد رسیدگی شود.
دستگاه ها و نهادها در حوزه فرهنگی و هنری به دنبال انجام کارهای ویترینی هستند
کارگردان و فیلم ساز نیز با بیان اینکه دستگاه ها و نهادهای مختلفی در جامعه در حوزه قرارگاه فرهنگی تلاش می کنند، می گوید: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، صدا و سیما به عنوان رسانه ملی و حوزه هنری انقلاب اسلامی از جمله دستگاه ها و نهادهایی است که در این حوزه فعالیت می کنند ولی در بررسی برآیند فعالیت های آن ها نشانه ای از پیروزی وجود ندارد.
طاهرفر، می افزاید: با توجه به اینکه در کشور ما کسی پاسخگو نبوده و همه دوست دارند در این حوزه ویترینی کار کنند و نگاه محتوایی به این حوزه ندارند، کارها و اقدامات انجام شده تاثیر چندانی در سطح جامعه نمی گذارد.
//ایرنا
