نگاهی به آیین‌های سوگواری محرم در مراغه
آیین‌های متنوع سوگواری در مراغه از قبیل «شاه‌حسین گویان»، «علم‌بندی»، «وای عباس»، «حجله‌گردانی حضرت قاسم بن الحسن (ع)»، «شمع‌گردانی» و «الله‌الله حسین وینا»، اوج ارادت مردمان این خطه به سرور و سالار شهیدان را همواره به تصویر می‌کشد.
به گزارش باش خبر وبه نقل از ایرنا سوگواری امام و سرور شهیدان، حضرت امام حسین (ع)، همواره نمادی برای پاسداشت ارزش‌های دینی و الگویی برای ایستادگی در برابر ظلم و ستم در طول تاریخ بوده و از این رو به عنوان حرکتی فرهنگی و اجتماعی در قالب آیین‌های عزاداری تجلی پیدا کرده است.
دهه اول محرم به عنوان سرآغازی بر آیین‌های سوگواری حسینی در مراغه، خیل عاشقان امام حسین (ع) را در این شهر تاریخی با شور و شوقی وصف‌ناپذیر در رسای امام و سرور شهیدان به حرکت در می‌آورد.
حرکت موکب‌ها و هیئت‌های عزاداری حسینی در گوشه و کنار و محله‌های این شهر همراه با نوای حزن‌انگیز سوگواری‌ها، تعزیه‌خوانی‌ها و صدای طبل‌ها و سنج‌ها، فضای پرشور و مذهبی را در این خطه به نمایش می‌گذارد.
شیوه‌های سنتی عزاداری حسینی در این شهر تاریخی برگرفته از فرهنگ بومی و باورهای دیرین مذهبی است و ریشه در تاریخ این دیار دارد؛ این آیین‌ها با توجه به قدمت چندصد ساله‌اش نشان داده که برپایه شور و شوق خیل عزاداران عاشق اهل بیت و امام حسین (ع) استوار است.
عدم تغییر در مسیر حرکت آیین‌های سنتی و موکب عزاداران حسینی در شهر مراغه در طول سال‌های گذشته را نیز می‌توان دلیلی برای ارج نهادن و پایبندی مردم این خطه به آداب و باورهای دینی برگرفته از نیکان گذشته دانست.
وجود ده‌ها آیین مذهبی و سوگواری، شهر مراغه را به قطب برگزاری آیین‌های عزاداری سنتی حسینی در کشور تبدیل کرده و مراغه هر سال و در غیاب کرونا پذیرای هزاران گردشگر و میهمان از سراسر کشور برای حضور در این آیین‌ها بود.
آیین‌های سنتی شاه‌حسین گویان، علمبندان، وای عباس، حجله‌گردانی حضرت قاسم بن‌الحسن (ع)، شمع‌گردانی و «الله الله حسین وینا»، مهم‌ترین آیین‌های سنتی است که در دهه اول محرم در این شهر برگزار می‌شود.
عزاداری‌ها و سوگواری‌های پرشور سوگواران در هر نقطه از شهر و تکایای قدیمی و سنتی چون کاروانسرای بزرگ، سراهایی چون متولار و خواجه ملکم و میادینی چون شجاع‌الدوله، امام حسین (ع) و چندین مکان و تکیه مذهبی با شور و شوقی برخواسته از عشق مردمان این دیار به سالار شهیدان کربلا برگزار می‌شود.
برپایی سوگواری‌هایی چون نوحه‌خوانی، شبیه‌خوانی، دسته‌های زنجیرزنی و سینه‌زنی در ردیف‌هایی متحد و در قالب موکب‌های عزاداری، همه و همه در رسای سوگ سید جوانان اهل بهشت و سومین امام شیعیان در جای‌جای این شهر فرهنگی و مذهبی به چشم می‌خورد.
دسته‌جات شاه‌حسین گویان چند روز مانده به ماه محرم آغاز و به مدت 10 شب، هر شب در یک محله به صورت دسته جمعی شکل می‌گیرد و عزاداران با چوب‌گردانی همراه با طنین معروف «شاه‌حسین وای‌حسین» یا به زبان محلی «شاخسی واخسی» سوگواری می‌کنند.
آیین سنتی «علمبندان» نیز به عنوان یکی از آیین‌های سوگواری حسینی در مراغه سوم محرم به عنوان آغازین روز برپایی و فعالیت رسمی موکب‌های عزاداری حسینی در برخی محلات به یاد حضرت ابوالفضل العباس(ع) علمدار دشت کربلا برگزار می‌شود.
در این آیین، علم مرتفع پوشیده از پارچه‌های نذورات مردمان به یاد علمدار کربلا حضرت عباس بن علی (ع) افراشته می‌شود که باشکوه ترین آن به صورت سنتی در میدان دروازه با حضور هزاران عزادار از سراسر کشور و شهرهای مختلف در این روز برگزار می‌شود.
آیین «وای عباس» یا «واعباس» به عنوان یکی دیگر از مهم‌ترین آیین های سنتی عزاداری حسینی در مراغه همزمان با هشتمین روز از ماه محرم که به اصطلاح مردمان این خطه تاسوعای کوچک نامیده می‌شود، در محله‌ها و تکایای این شهر برپا می‌شود.
در این آیین سوگواری، عزاداران به یاد فداکاری و ایثار حضرت عباس (ع) در گروه‌های ده‌ها نفری با سردادن مضامینی چون «واعباسا هذالیوم» با زنجیر و دست بر سر و صورت خود می‌کوبند و عزاداری حزن‌انگیز و پرشوری انجام می‌دهند.
آیین شمع‌گردانی یا شمع پایلاماق نیز به عنوان آیین سنتی سوگواری حسینی در این شهر در زمره آثار ملموس فرهنگی و مذهبی ملی کشورمان به ثبت رسیده و عصر روز تاسوعا در محله‌ها، مساجد، تکایا و اماکن مذهبی و زیارتی برگزار می‌شود.
در این روز به یاد سقای تشنه لب و باوفای صحرای کربلا، عزاداران حسینی مراغه در قالب هیئت‌ها و دسته‌جات حسینی با در دست داشتن شمع، از مسجدی به مسجد دیگر حرکت کرده و برای برآورد شدن حاجت‌های خود و به یاد آوردن شهدای دشت کربلا، شمع‌ها را در این مساجد روشن می‌کنند.
عزاداران در این آیین با رفتن به ۴۱ مسجد به عنوان نمادی از خیمه‌های یاران امام حسین (ع)، شمع روشن می‌کنند.
آیین «الله الله حسینا واینا» یا «خدایا خدایا، حسین کجاست؟» از آیین‌های سنتی و کم‌نظیر عزاداری حسینی در این شهر در صبحگاه عاشوراست که در قالب آن دسته‌جات سینه‌زن و عزادار قبل از طلوع آفتاب، در حالی که کفن بر تن یا حوله‌ای به نشانه احرام بر بدن پوشیده‌اند، در حسینیه تاریخی حاج غفار مراغه تجمع می‌کنند.
عزاداران بعد از ادای نماز صبح عاشورا در حالی که صورت‌های خود را آغشته به گل و خاکستر کرده‌اند، با پای برهنه و زدن بر سر خود در محلات سنتی، مسیر حسینیه حاجی غفار تا میدان اصلی شهر را طی کرده و عزاداری می‌کنند.
بازگشت اسب بی‌سرنشین امام حسین (ع) از دشت کربلا از غم‌انگیزترین صحنه‌های روز عاشوراست که در مراغه این حرکت نمادین با آیین «گرداندن اسب ذوالجناح» به تصویر کشیده می‌شود.
شهرستان فرهنگی مذهبی مراغه با حدود ۲۶۸ هزار نفر جمعیت در ۱۲۷ کیلومتری تبریز، مرکز آذربایجان‌شرقی قرار دارد؛ طی سال‌های گذشته جمع قابل توجهی از گردشگران مذهبی برای تماشای عزاداری‌های متنوع مراغه به این کهن‌شهر می‌آمدند.
