موزه آذربایجان؛ موزه‌ای به بلندای تاریخ در تبریز
موزه‌ها یکی از مهمترین اماکن تاریخی هر شهری هستند و تاریخ و قدمت آن را نشان می‌دهند؛ شهر تبریز نیز به دلیل بافت تاریخی و کهنی که دارد، بعد از شهر تهران بیشترین تعداد موزه‌ها را به خود اختصاص داده که یکی از این موزه‌ها، موزه آذربایجان است که آثار تاریخی منحصر به فردی را دارد.
موزه آذربایجان یکی از مهمترین و قدیمی‌ترین موزه‌های کشور و از اماکن تاریخی شهر تبریز به شمار می‌رود که در مرکز شهر قرار دارد و سالانه پذیرای سیل عظیمی از گردشگران داخلی و خارجی است. شهر تبریز را می‌توان شهر موزه‌ها نامید زیرا دارای آثار، بناهای تاریخی و موزه‌های غنی است که هر یک از آنها بخشی از تاریخ ایران را به نمایش گذاشته‌اند.
موزه آذربایجان تبریز یکی از مهمترین موزه‌های ایران و دومین موزه باستان‌شناسی کشور پس از موزه ملی ایران شناخته می‌شود. زیربنای موزه آذربایجان ۲۴۰۰ مترمربع بوده و دارای سه طبقه و یک سالن نمایش در هر طبقه به ابعاد ۳۷ در ۱۲ متر، چند اتاق اداری و کتابخانه است. بنای موزه آذربایجان بر اساس نقشه تنظیمی باستان‌شناسی فرانسوی به نام «آندره گدار» با الهام از سبک معماری محلی در آذربایجان ایران تهیه و ترسیم اسماعیل دیباج احداث شده است.
موزه آذربایجان تبریز که از جاهای دیدنی تبریز محسوب می‌شود، در خیابان امام و در جوار مسجد کبود قرار دارد.
تاریخچه موزه آذربایجان تبریز
تاریخچه ایجاد موزه در شهر تبریز به سالهای ۱۳۰۶ و ۱۳۰۷ هجری شمسی باز می‌گردد. در این سال‌ها نمایشگاهی از سکه‌های مکشوفه در تبریز در محل سالن کتابخانه تربیت بر پا شد. پس از برگزاری این نمایشگاه، تلاش‌های زیادی از جانب جمعی از فرهنگ‌دوستان برای راه‌اندازی موزه‌ای جامع در تبریز صورت گرفت و در اثر این تلاش‌ها و در اردیبهشت ماه سال ۱۳۳۷ موزه آذربایجان بنیان گذاشته شد.
در سال ۱۳۴۱ خورشیدی کار احداث بنایی با سه باب تالار به اتمام رسید و در مهرماه همان سال افتتاح شد. اگرچه طرح تاسیس موزه آذربایجان مدت زیادی طول کشید، اما در این فاصله برگزاری نمایشگاه‌های آثار تاریخی و هنری در شهر کهن تبریز ادامه داشت؛ از جمله این نمایشگاه‌ها می‌توان به نمایشگاه ۲۰۲ اثر تاریخی متعلق به موزه ایران باستان در سال ۱۳۳۶ یا نمایشگاه آثار و اشیای تاریخی تبریز در دبیرستان نجات اشاره کرد.
موزه آذربایجان؛ موزه‌ای به بلندای تاریخ در تبریز
آثار و گنجینه‌های موزه آذربایجان تبریز
موزه آذربایجان دارای آثار تاریخی و هنری متعلق به دوران پیش از اسلام و دوران اسلامی است.
در حال حاضر، موزه آذربایجان دارای گنجینه‌ای مهم و با ارزش حاوی ۱۲ هزار قطعه اشیای عتیقه و هنری است که ۲۳۰۰ قطعه از این اشیای عتیقه و هنری به ثبت رسیده و به‌دلیل کمبود فضا بخش محدودی از این آثار در بخش‌های مختلف موزه در معرض نمایش برای دوستداران تاریخ، فرهنگ و هنر قرار دارد.
موزهٔ آذربایجان از سه سالن به متراژ ۸۰۰ متر مربع و سالن مخصوص نمایش سکه‌ها و مهرهای تاریخی ایران در طبقهٔ اول تشکیل یافته‌است.
طبقه همکف: در طبقهٔ همکف موزهٔ آذربایجان، آثار و اشیای تاریخی مربوط به دوران پیش از تاریخ و دوران پیش از اسلام گردآوری شده‌اند که سفال‌های مربوط به تپهٔ اسماعیل‌آباد با هفت هزار سال قدمت، از تاریخی‌ترین آثار این بخش به‌شمار می‌روند. قدمت سنگ‌های معدنی «سرپانتین» که در جیرفت یافته شده‌اند نیز به دوران پیش از تاریخ می‌رسد؛ بر روی این سنگ‌ها تصاویری از گیاهان و حیوانات گوناگون نقش بسته‌است همچنین مجسمهٔ الههٔ زن که در رستم‌آباد گیلان یافته شده، ۳۰۰۰ سال قدمت دارد؛ این مجسمه ارزش زن را در دوران ایران باستان به تصویر کشیده‌است. ریتون‌های مربوط به دو تا سه هزار سال پیش نیز در این موزه نگهداری می‌شوند.
اجساد مرد و زنی که مربوط به ۳۰۰۰ سال پیش هستند در سال ۱۳۷۸ خورشیدی و در پیرامون مسجد کبود یافت شده‌است. این اجساد از بقایای گورستان ۳۰۰۰ سالهای محسوب می‌شوند که برای بازدید عموم به موزه آذربایجان انتقال یافته‌اند. سنگ بسم‌الله اثر محمدعلی قوچانی نیز در انتهای سالن طبقه همکف قرار گرفته‌است. چهار قسمت از این سنگ پنج‌قسمتی قاب آن و یک قسمت باقی‌مانده نیز متن آن است.
طبقه اول: قدیمی‌ترین آثار طبقهٔ اول موزهٔ آذربایجان مربوط به سدهٔ چهارم هجری و شهر نیشابور است که از مهمترین ویژگی‌های آنها می‌توان به استفاده از خط کوفی، استفاده نقش‌های اسلیمی و استفاده از لعاب سفید در این آثار اشاره کرد. ظروف سفالی مربوط به دورهٔ ایلخانان و قفل رمزی مربوط به سدهٔ ششم هجری نیز از دیگر آثار تاریخی این بخش محسوب می‌گردند.
در سالن سکه‌ها و مهرهای تاریخی ایران نیز قدیمی‌ترین سکه‌های ضرب‌شده در ایران از دورهٔ هخامنشیان تا دورهٔ قاجاریان به نمایش درآمده‌اند. همچنین نمونه‌هایی از مهرهای تاریخی ایران در این بخش قرار گرفته‌اند//ایسنا
