منشأ ریزگردهای اخیر کشور چیست؟
چند روزی است که تشکیل توده‌های گرد و غبار در خارج از کشور و ورود آن به ایران، هوای برخی شهرها به‌ویژه تبریز را در شرایط خطرناک قرار داده بود و اما نکته‌ی مهم منشأ این ریزگردها است تا مسئولان با اطلاع از آن، برنامه‌ریزی‌های درستی برای کشور داشته باشند.
چند روزی است که ریزگردها مهمان اکثر شهرهای کشورمان شده بودند و مردم ایران دیگر نای نفس کشیدن نداشتند، از جمله شهرهایی که در آلوده‌ترین روزهای خود را سپری کرد، تبریز بود؛ چراکه مرکز ملی پیش‌بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا چند روز گذشته از ورود گرد و غبار به غرب کشور و کاهش کیفیت هوا و دید افقی خبر داده بود.
بنابه اعلام کارشناسان اداره‌کل حفاظت محیط زیست استان، وضعیت هوای تبریز در شرایط خطرناک قرار گرفت و شاخص آلاینده‌ها براساس ذرات ۲.۵ میکرون حتی به ۵۰۰ هم رسیده بود به‌گونه‌ای که به منظور حفظ سلامت مردم مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات به مدت سه روز تعطیل شدند.
حال مسئله‌ی مهم منشأ آلودگی‌های اخیر است تا مسئولین کشور با برنامه‌ریزی‌های درست از اتفاقات آینده پیش‌گیری کنند.
منشأ ریزگردهای اخیر کشور چیست؟
وارد دوره‌ی چندین ساله ورود گرد و غبارها شده‌ایم
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز در خصوص آلودگی‌های اخیر به ایسنا می‌گوید: باتوجه به مشکلات و پدیده‌ی گرد و غباری که طی چند روز اخیر در اکثر شهرهای کشور ایجاد شده و به مرز خطرناک نیز رسیده است، شاید اگر ملاحظات سیاسی ایجاد می‌کرد، تعداد روزهایی که شهرهای کشور تعطیل می‌شد، افزایش می‌یافت.
بهروز ساری صراف ادامه می‌دهد: متاسفانه بعد از اینکه کار به مرز خطر رسید، شهرهای ما تعطیل شدند که این امر بر زندگی و سلامت شهروندان ما به‌ویژه آنهایی که در سن خطر قرار داشته مانند کودکان و افراد مسن تاثیر بالایی دارد.
او در خصوص منشأ آلودگی‌های هوا خاطرنشان می‌کند: بر اساس مطالعات اساتید و دانشجویانی که چندین سال پیش آغاز کردند، به این جمع بندی رسیدند که از سال ۱۳۹۴ تا ۱۴۰۰ شاهد فعالیت کم سیستم‌های گرد و غبار در کشور بودیم که این فعالیت کم و بحرانی سیستم‌ها دوره‌ای است یعنی در یک دوره، فعالیت آنها کم و در یک دوره هم فعالیت آنها شدید داشته است.
او می‌گوید: متاسفانه دوره فعالیت کم این سیستم‌ها تمام شده و وارد فعالیت شدید شده‌ایم؛ فعالیت سیستم‌های زاینده گرد و غبار در مقیاس منطقه‌ای یا خاورمیانه‌ای از سال ۱۴۰۰ به بعد تا حدود ۱۴۰۷ فعالیت شدیدی خواهد داشت.
صراف متذکر می‌شود: سیستم‌های تولید کننده و هوایی یا سیستم‌های سینوتیک تولید کننده هوای آلوده فعال شده‌اند که عمر فعالیت آنها دوره‌ای است و دوره‌ی هفت یا هشت ساله دارد.
او همچنین تاکید می‌کند: ایران از نظر اکوسیستم ناپایدار بوده و باتوجه به مجموع فعالیت‌های مطالعه نشده‌ی عمرانی و غیر محیط زیستی اکثر سازمان‌ها، دچار مشکلات محیط زیستی شده است که آتش سوزی‌های طبیعی، خشکسالی، پروژه‌های عمرانی بدون مطالعه و فرهنگ نادرستی مصرفی دست به دست هم داده، مشکلات زیست محیطی چون خشکی تالاب‌ها را ایجاد کرده است تا ایران در شرایط خطرناک قرار بگیرد.
او اضافه می‌کند: کشور ما از نظر بین‌المللی و اقلیم خاورمیانه‌ای در کمربند خشکی بین‌المللی یا فشارهای زیاد جنب استوایی قرار گرفته است یعنی اغلب مشکلات ما منطقه‌ای است.
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز یادآور می‌شود: ناپایداری اکوسیستمی در کشور عراق و سوریه نیز تحت تاثیر جریانات هوا به کشور ما می‌رسد و مدیریت آن نیز آرزوی طول و درازی است که دسترسی به آن سخت است
تاکید می‌کند: اکوسیستم داخل کشور از یک طرف و استقرار کشور در کمربند جنب حاره‌ای و نزدیکی به بیابان‌های سوریه و عراق از طرف دیگر مصیبت اکوسیستم ما را چندین برابر کرده است.
او ادامه می‌دهد: اکوسیستم‌های ناپایدار یا اراضی بیابانی و خشک که مقداری مربوط به بیابان ایران و کشورهای همسایه عراق و سوریه عامل اصلی ریزگردهای اخیر است.
صراف خاطرنشان می‌کند: باتوجه به تحلیل نقشه‌های سینوپتیک هواشناسی، توده هوای بوجود آورنده گرد و غبار با منشأ بیابان‌های عراق و سوریه، کشور را تحت تاثیر قرار داده است البته یک ماه قبل نیز علاوه بر توده هوای کشورهای همسایه، مقداری نیز مربوط به طوفان‌های نمکی روی دریاچه ارومیه هم بود.
او اضافه می‌کند: منشأ هوای آلوده، اکوسیستم ناپایدار کشور و عمدتاً بیابان‌های کشورهای همسایه است و تا زمانی که اراضی پوشیده از شن و گرد و غبار این بیابان‌ها تثبیت نشود و باتوجه به مشکلات زیست محیطی که داریم، این ریزگردها ادامه‌دار خواهند بود.
او همچنین متذکر می‌شود: مدیران کشور ادعا می‌کنند که اگر خشکسالی‌ها تمام شود، مشکلات مربوط به مدیریت آب برطرف می‌شوند اما خشکی این سرزمین تا ابد وجود دارد؛ اگر در طول یک سال، آمار بارش‌های کشور از میانگین دراز مدت آن کمتر باشد، خشکسالی بوجود می‌آید اما ایران در مجموع کشور خشکی است و برخی از مدیران به‌گونه‌ای سخن می‌گویند که انگار بعد از چندین سال خشکی و خشکسالی تمام می‌شود.
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز ادامه می‌دهد: مدیریت سیستم‌های آبرسانی افزایش میزان بهره وری و راندمان محصول و کشت، کشت بهینه و کاشت گیاه‌های کم مصرف و کم نیاز به آب، کاهش میزان تبخیر و تعرق و…. از جمله موارد اساسی هستند که مدیران باید به آنها توجه کنند و صرفاً آسمان را مقصر ندانند.
او می‌گوید: تا زمانی که مدیریت اکوسیستم‌ها ناپایدار باشد و بیابان‌های کشورهای همسایه با عوامل مکانیکی تثبیت نشود، هوای آلوده، مهمان همیشه تاریخ اکثر شهرهای ما خواهد بود.
او در خصوص راهکارهای مراقبت از محیط زیست اظهار می‌کند: باتوجه به اینکه منشأ آلودگی ما بیابان‌های کشورهای همسایه است لذا برای حفاظت از محیط زیست کشور باید به محیط زیست کشورهای همسایه نیز رسیدگی کنیم، باید به سیستم توده هواهایی که فعال شده و از جانب غرب و جنوب غرب به کشور می‌آید، توجه کنیم چراکه این توده هواها، جلوه‌های حیات اقتصادی و اجتماعی کشور را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
صراف اضافه می‌کند: باید وارد تعامل سازنده با کشورهای همجوار شویم و از همکاری، تحربه و مدیریت علمی و پشتوانه سازی مادی سازمان‌های بین‌المللی هم بهره‌مند شویم چراکه اگر تعادل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی منطقه بهم بخورد، جهان به هم می‌ریزد.
او خاطرنشان می‌کند: باید دیپلماسی فعال مدیریت ریزگردهای خاورمیانه شکل بگیرد و از امکانات، تجربیات و حمایت‌های علمی و مادی کشورهای صاحب تجربه در حوزه‌ی مدیریت آب و ریز گردها را استفاده شود که این ابتکار با استقبال جهانی روبرو شده و ایران را مورد توجه قرار می‌دهد.
او همچنین تاکید می‌کند: مدیریت ریزگرد صرفاً مربوط به سازمان محیط زیست نیست و دستگاه‌های مسئول چون وزارت خارجه، جهادکشاورزی، وزارت کشور، صدا و سیما، جنگل‌ها و مراتع و وزارت نیرو و وزارت علوم باید مدیریت دقیقی در این عرصه داشته باشند و مدیریت اکوسیستم را بر عهده بگیرند چراکه فردا واقعا دیر است.
منشأ آلودگی‌های اخیر کشور، فرامنطقه‌ای است
معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست آذربایجان شرقی نیز در خصوص منشأ آلودگی‌های اخیر می‌گوید: براساس بررسی‌های انجام شده منشأ آلودگی‌های اخیر فرامنطقه‌ای است که از سمت عراق و ارمنستان بخش عمده‌ی غرب و شمال غرب کشور، استان‌های همجوار و تا حدودی مرکز کشور را درگیر کرده است.
رضا فدایی ادامه می‌دهد: با تدابیری که اندیشیده شده است، دستگاه‌های اجرایی موظف به کمک برای کاهش میزان آلودگی و افزایش کیفیت وضعیت موجود هوا هستند.
او با اشاره به تصمیمات دیرهنگام اداره کل برای تعطیلی ادارات و مدارس، یادآور می‌شود: باتوجه به بررسی‌های انجام شده، شرایط و شاخص آلودگی هوا در روز دوشنبه ۱۸۰ بود که باتوجه به بررسی سامانه‌ی ملی و بین‌المللی پیش‌بینی کرده بودیم تا شاهد کاهش آلاینده‌ها باشیم اما به علت سکون هوا شاهد پایداری آلاینده‌ها شدیم که به محض اطلاع از شرایط درخواست جلسه کردیم تا دستورات و تدابیر لازم ارائه شود.
فدایی توصیه می‌کند: باتوجه به اینکه قسمت عمده‌ای از آلودگی‌ها مربوط به افزایش بار ترافیک است؛ بنابراین توصیه می‌شود شهروندان از سفرهای غیر ضرور خودداری کرده و حداقل تردد را داشته باشند و سعی کنند در محیط بیرون حضور پیدا نکنند.
به گزارش باش خبر وبه نقل از ایسنا، از روز دوشنبه، دوم خردادماه، شاهد ورود ریزگردها و وضعیت خطرناک شاخص آلاینده‌ها در کشور بودیم که خوشبختانه از روز چهارشنبه، چهارم خرداد ماه، با بارش باران، در اغلب شهرهای کشور چین تبریز از شدت این آلاینده‌ها کاسته شد که امیدواریم با همکاری مسئولین و استفاده از دانش کارشناسان از وقوع رخدادهای بعدی جلوگیری کنیم تا محیط زیست کشور بیشتر از این آسیب نبیند.
