مناسبات ایران و عربستان بستگی به آینده برجام دارد

«احمد دستمالچیان» در گفت‌وگو با خبرنگار سیاسی ایرنا، درباره انتشار گزارش سازمان مرکزی اطلاعات آمریکا (سیا) درباره قتل جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار منتقد دولت عربستان سعودی توسط دولت جو بایدن گفت: این گزارش در دوران ریاست جمهوری دونالد ترامپ تهیه شد ولی ترامپ از انتشار این گزارش به صورت عمومی جلوگیری کرد و آن را به حالت محرمانه درآورد.

وی با بیان اینکه مهمترین نکته‌ این گزارش تایید دستور محمد بن سلمان به قتل خاشقچی در کنسولگری عربستان در استانبول است، ‌ اظهار داشت: در همان زمان که این گزارش تهیه شد، دولت عربستان تلاش بسیاری کرد که این گزارش منتشر نشود و در نهایت هم به دلیل رابطه‌ای ویژه‌ای که ترامپ با محمد بن سلمان داشت، این گزارش به صورت عمومی منتشر نشد و مهر محرمانه بر آن خورد.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی با بیان اینکه دولت بایدن درصدد اعمال فشار سیاسی و تبلیغاتی علیه عربستان سعودی است، گفت: وزیر امور خارجه آمریکا گفته که واشنگتن روابطش را با ریاض قطع نمی‌کند ولی در روابط با عربستان در چارچوب منافع ملی آمریکا تجدید نظر می‌کند که این معنای خاصی برای دولتمردان سعودی دارد.

انتشار گزارش قتل خاشقچی سومین سیگنال منفی برای بن سلمان بود

دستمالچیان با بیان اینکه هم‌اکنون روابط آمریکا و عربستان در سردترین حالت ممکن پس از شکست ترامپ در انتخابات ریاست جمهوری قرار دارد، خاطرنشان کرد: انتشار گزارش خاشقچی و خارج کردن آن از حالت محرمانه، سیگنال منفی و روشنی برای بن سلمان بود. دموکرات‌ها قبلا نیز با قطع حمایت از ائتلاف سعودی در جنگ یمن و توقف فروش تسلیحات پیشرفته به ریاض و ابوظبی، دو سیگنال منفی دیگر به عربستان سعودی داده بودند.

وی درباره دلیل انتشار گزارش قتل خاشقچی از سوی دولت بایدن ابراز داشت: واقعیت این است که عربستان سعودی دیگر آن اهمیت سابق را برای ایالات متحده ندارد. روابط ریاض و واشنگتن بر معادله تامین امنیت در قبال نفت پی‌ریزی شده اما دیگر این معادله برای آمریکا بی‌اهمیت شده است زیرا هم بازار نفت اشباع شده و هم اینکه آمریکا خود به صادرکننده بزرگ نفت شیل تبدیل شده است.

به گفته این دیپلمات پیشین ایران در عربستان سعودی، در دهه‌های پیشین نفت و تامین امنیت بازار انرژی غرب آسیا اهمیت زیادی برای آمریکا داشت اما هم‌اکنون این موضوع اهمیت راهبردی خود را برای آمریکا از دست داده و همین موضوع به کاهش وزن عربستان سعودی در سیاست خارجی ایالات متحده منجر شده است.

محمد بن سلمان فکر می‌کرد ترامپ بازهم برنده می‌شود

دستمالچیان با بیان اینکه محمد بن سلمان در دوران ریاست جمهوری جمهوریخواهان، یک بازی برد – برد را با ترامپ تعریف کرد و آن را پیش برد، عنوان کرد: براساس این معامله، دونالد ترامپ متعهد به حمایت بی چون و چرا از محمد بن سلمان شد و تلاش کرد خواسته‌های ریاض را پاسخ دهد و به همین خاطر، آمریکایی‌ها در دوران ترامپ اقداماتی انجام دادند که با سیاست‌های پیشین آنها در غرب آسیا متفاوت بود.

وی ادامه داد: در سوی دیگر این معامله، عربستان سعودی حمایت‌های مالی و نفتی را برای آمریکا تضمین کرد به گونه‌ای که لابی‌های سعودی حمایت‌های مالی زیادی را به کمپین ترامپ کردند. علاوه بر این دولت عربستان هم سرمایه‌گذاری‌ زیادی در آمریکا کرد و خریدهای هنگفتی را از این کشور انجام داد تا ترامپ از آنها بهره‌برداری کند.

این کارشناس جهان عرب با بیان اینکه محمد بن سلمان همه تخم‌مرغ‌های ریاض را در سبد ترامپ گذاشته بود، گفت: سعودی‌ها فکر می‌کردند ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری، رای می‌آورد و مجددا رییس‌جمهور می‌شود ولی ترامپ شکست خورد و اکنون آن همه سرمایه‌گذاری روی هواست و بر اثر این اشتباه محاسباتی، عربستان سعودی دچار تضاد با دولت جدید آمریکا شده است.

شکست‌های عربستان منجر به کاهش نفوذ منطقه‌ای آمریکا شده است

دستمالچیان با اشاره به سیاست دولت بایدن در قبال ریاض بیان کرد: هم‌اکنون دولت آمریکا با اعمال فشار بر ریاض درصدد آن است که یا عربستان سعودی روی ریل سابق قرار بگیرد و محمد بن سلمان دست از جاه‌طلبی‌ بردارد یا آنکه در میان مدت، ولیعهد سعودی را برکنار کند.

وی با بیان اینکه سیاست‌های رادیکالی محمد بن سلمان موجب شکست‌های متعدد عربستان در منطقه و عقب رانده شدن آمریکا شده است، گفت: ریاض با استفاده از گروه‌های تکفیری در سوریه دخالت کرد و این دخالت، به حساب آمریکا گذاشته شد. با توهم پیروزی دو هفته‌ای، به یمن حمله کرد و امروز به درازا کشیده شدن این بحران موجب آبروریزی برای تسلیحات آمریکایی و دولت این کشور شده است.

به گفته سفیر اسبق ایران در لبنان و اردن، شکست‌های منطقه‌ای عربستان سعودی هم به اعتبار تسلیحات آمریکایی ضربه زده و هم منافع آمریکا در این تحولات تامین نشده و کاهش نفوذ ایالات متحده را در پی داشته است.

دستمالچیان افزود: کاخ سفید با اعمال فشار بر ریاض می‌کوشد محمد بن سلمان در چارچوب تعریف‌شده‌ای از جمله رعایت حقوق بشر، اعطای آزادی‌های سیاسی و سیاست‌های اعتدالی در منطقه قرار بگیرد و بر اساس آن عمل کند.

وی با تاکید بر اینکه سیاست‌های رادیکال محمد بن سلمان با سیاست‌های منطقه‌ای دموکرات‌ها جور در نمی‌آید، اظهار داشت: شکست‌هایی که عربستان در منطقه داشته است، منجر به تضعیف مهمترین هم‌پیمان و متحد او یعنی آمریکا هم شده است.

 اگر محمد بن نایف سالم باشد آمریکایی‌ها تردیدی در روی کار آوردن وی نمی‌کنند

این کارشناس مسائل غرب آسیا با بیان اینکه دموکرات‌ها نگاه مثبتی به محمد بن سلمان ندارند، تصریح کرد: این در حالی است که خاندان سعودی هم نسبت محمد بن سلمان نگاه مساعدی ندارد و یک نوع اغتشاش و وحشت در آل سعود وجود دارد. هیچ گاه سابقه نداشته این همه از شاهزادگان سعودی مانند محمد بن نایف، متعب بن عبدالله و مقرن بن عبدالعزیز در حصر و حبس باشند.

دستمالچیان اضافه کرد: یک نوع آشفتگی در آل سعود به عنوان یکی از مهمترین متحدان منطقه‌ای عربستان سعودی وجود دارد که دموکرات‌ها محمد بن سلمان را مقصر به وجود آمدن این شرایط می‌دانند.

وی درباره احتمال برکناری محمد بن سلمان و روی کار آمدن مجدد محمد بن نایف خاطرنشان کرد: محمد بن نایف فرد مطرح و شناخته‌شده‌ای برای آمریکایی‌ها است. او سال‌ها مسئول تامین امنیت داخلی عربستان سعودی بوده و به همراه پدرش – نایف بن عبدالعزیز – روابط نزدیک و دوستانه‌ای با دولت‌های آمریکا داشته است.

این دیپلمات پیشین با بیان اینکه خبرهای منتشر شده حاکی از بیماری محمد بن نایف است، ابراز داشت: اگر محمد بن نایف سالم باشد و شرایطش به گونه‌ای باشد که بتواند کشور را اداره کند، آمریکایی‌ها تردیدی نمی‌کنند که او را روی کار بیاورند چرا که وی در زمان اوباما ولیعهد عربستان سعودی شد و نشان داد که از حمایت ایالات متحده برخوردار است.

مناسبات ایران و عربستان بستگی به آینده برجام دارد

دستمالچیان با تاکید بر اینکه جنگ قدرت در ریاض بسیار جدی است، بیان کرد: محمد بن سلمان در دوران ترامپ برای خاموش کردن اعتراضات و تحکیم پایه‌های قدرت خود از سیاست مشت آهنین و دادن امتیازات مختلف به ترامپ برای کسب حمایت استفاده می‌کرد ولی اکنون این روش‌ها دیگر جواب نمی‌دهد. بنابراین اگر اتفاقی برای ملک سلمان رخ بدهد، شاهد بحران‌های زیادی درخصوص جانشینی در ریاض خواهیم بود.

وی درباره علت تحریم نکردن محمد بن سلمان از سوی دولت بایدن یادآور شد: دولت بایدن نمی‌خواهد فعلا تنش‌ها میان واشنگتن و ریاض افزایش یابد ولی احتمال حفظ فشار بر ولیعهد سعودی وجود دارد. اگر محمد بن سلمان تن به اصلاحات مورد نظر کاخ سفید ندهد، ممکن است دموکرات‌ها برنامه‌های دیگری برای ریاض داشته باشند و فقط به دو، سه سینگالی که در این مدت نشان داده‌اند، اکتفا نکنند.

این تحلیلگر مسائل سیاست خارجی  درباره تاثیر سیاست‌های بایدن نسبت به ریاض بر روابط ایران و عربستان سعودی هم عنوان کرد: روابط ایران و عربستان سعودی تابعی از مناسبات تهران و واشنگتن و آینده تفاهمات دو کشور درباره آینده برجام خواهد بود. در واقع، مناسبات آتی ایران و عربستان سعودی براساس پیشرفتی که برجام و مذاکرات آتی تهران و واشنگتن انجام می‌شود، شکل می‌گیرد.

دستمالچیان با بیان اینکه عربستان سعودی روزی در برابر واقعیات منطقه تسلیم خواهد شد، گفت: بی‌شک ایران و محور مقاومت قدرت برتر منطقه‌ای خواهد بود. این واقعیتی است که آمریکا هم آن را درک کرده است اما ریاض نمی‌خواهد این واقعیت را بپذیرد.