محرمانه تا اطلاع ثانوی
محرمانه تا اطلاع ثانوی
آیا تاریخ در پرونده هسته‌ای ایران در حال تكرار شدن است؟ در پنجمین سال اجرای توافق هسته‌ای میان ایران و جامعه جهانی، پرونده ایران در آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دوباره در مسیری قرار گرفته كه برای اهل فن نه تنها ناآشنا نیست بلكه تا حدودی تكراری هم به نظر می‌رسد؛ از مرجع قرار گرفتن اسناد اسراییلی تا صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حكام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی با استناد به همین اسناد و از حوادث مشكوك در تاسیسات هسته‌ای ایران یا تاسیسات نظامی مانند پارچین كه پیش از این نام آنها در پرونده هسته‌ای ایران به چشم خورده است.
در حالی كه قرار بود با برجام، دیوار بلند بی‌اعتمادی میان ایران و غرب كوتاه و كوتاه‌تر شده و به بستری برای گفت‌وگوها و همكاری‌های غیرهسته‌ای میان ایران و جامعه جهانی تبدیل شود به نظر می‌رسد كه این توافق هسته‌ای با بدعهدی‌های مكرر طرف مقابل و زیاده‌خواهی‌های سیاسی آنها از توافقی صرفا هسته‌ای در حال تبدیل شدن به تجربه‌ای تلخ در همكاری‌های وسیع ایران با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
تنها چند روز پس از آنكه طرح دولت دونالد ترامپ، رییس‌جمهور ایالات‌متحده برای تمدید تحریم تسلیحاتی ایران از كانال شورای امنیت سازمان ملل متحد با مخالفت 14 عضو دایم شورای امنیت روبه‌رو شد و اعضای دایم و غیردایم شورای امنیت بر لزوم حفظ برجام تاكید كردند، برنامه هسته‌ای ایران باز هم در صدر اخبار بین‌المللی قرار گرفت اما این بار از منظر وقوع حادثه در تاسیسات هسته‌ای نطنز كه براساس برجام به تنها سایت غنی‌سازی ایران تبدیل شده بود.
از ادعای توییتری مقام اسراییلی تا اعلام خبر توسط كمالوندی
شامگاه چهارشنبه به وقت تهران بود كه ایدی كوهن [كوهین] تحلیلگر اسراییلی كه طبق حساب كاربری‌اش در لینكدین بین سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۲ در دفتر نخست‌‌وزیری رژیم اسراییل فعالیت می‌كرده است در توییتی به زبان عربی با تاكید بر اختصاصی بودن خبرش از منابع اطلاعاتی غربی نوشت كه اسراییل بزرگ‌ترین كارخانه غنی‌سازی اورانیوم را در ایران بمباران و تخریب كرده است. ادعای توییتری این تحلیلگر اسراییلی به جزییات بیشتری هم اشاره می‌كرد از جمله آنكه او از آلودگی رادیواكتیو در محیط پیرامون محل انفجار خبر داد همچنین مدعی شد كه اسراییل از جنگنده اف-۱۶ در این حمله استفاده كرده است. این ادعا هر چند در فضای مجازی دست به دست شد اما توجه چندانی را به خود جلب نكرد تا صبح روز پنجشنبه كه بهروز كمالوندی، سخنگوی سازمان انرژی اتمی خبر از حادثه‌ای در یكی از سوله‌های در حال تكمیل در محوطه باز مجتمع غنی‌سازی شهید مصطفی احمدی‌روشن نطنز داد. اطلاعات اولیه به نقل از كمالوندی حاكی از این بود كه این رخداد هیچ‌گونه تلفات جانی نداشته ولی خسارات مادی و مالی به همراه داشته كه در حال ارزیابی است. كمالوندی با رد ادعاها درباره نشت آلودگی رادیواكتیو گفت:«از نظر احتمال ایجاد آلودگی نیز با توجه به غیرفعال بودن مجموعه ذكر شده، جای هیچ‌گونه نگرانی نیست و هم‌اكنون تیم‌های كارشناسی سازمان در محل وقوع حادثه حاضر و مشغول بررسی علل این واقعه هستند.» به گفته سخنگوی سازمان انرژی اتمی همزمان با حضور تیم‌های كارشناسی در محل، علی‌اكبر صالحی رییس سازمان انرژی اتمی نیز در محل حادثه حضور پیدا كرده بود.
ظهور ناگهانی «یوزپلنگان وطن»!
انتشار ادعای حمله اسراییل به نطنز به علاوه اعلام خبر وقوع حادثه در این تاسیسات هسته‌ای توسط سخنگوی سازمان انرژی اتمی، ذهن‌ها را به سمت تكرار خرابكاری اسراییل در فعالیت‌های هسته‌ای ایران برده بود كه تعدادی از خبرنگاران رسانه‌های فارسی‌زبان فعال در خارج از كشور از‌جمله بی‌بی‌سی فارسی و رادیو فردا با انتشار متن‌هایی یكسان از پذیرش مسوولیت حمله به نطنز توسط گروهی به نام «یوزپلنگان وطن» خبر دادند. براساس ادعای این شبكه‌های تلویزیونی، ساعاتی پیش از انتشار خبر وقوع حادثه نطنز در بامداد پنجشنبه، گروهی ناشناس به نام «یوزپلنگان وطن» در ایمیل‌هایی به خبرنگاران این شبكه‌ها، مسوولیت حادثه یاد شده را به عهده گرفت. در متن نامه‌ای كه برخی از خبرنگاران بی‌بی‌سی فارسی منتشر كردند، ادعا شده است كه اعضای «یوزپلنگان وطن» در دستگاه‌های امنیتی ایران حضور و فعالیت دارند. با توجه به آنكه خبرنگاران رسانه‌های فارسی زبان ادعا می‌كنند، بیانیه این گروه را ساعاتی پیش از اعلام رسمی خبر حادثه در تاسیسات هسته‌ای نطنز دریافت كرده‌اند، جزییاتی كه در این نامه درباره چند و چون حادثه به چشم می‌خورد، قابل تامل است. در بخش‌هایی از این بیانیه آمده است كه عملیاتی كه در ساعت 2 بامداد امشب(پنجشنبه) در سایت هسته‌ای در كاشان در سازه جدیدالتاسیس مونتاژ نطنز انجام شد به مردم غیور ایران تقدیم می‌شود. در ادامه این بیانیه آمده كه این سازه از آنجا كه نه زیرزمینی است و نه انهدام آن قابل انكار است برای عملیات انتخاب شده تا امكان عدم انتشار خبر وقوع آن وجود نداشته باشد. به گزارش «اعتماد»، امكان راستی‌آزمایی ادعاهای مطرح شده در این بیانیه وجود ندارد و تا لحظه تنظیم این گزارش هم هیچ‌یك از مقام‌های كشورمان نسبت به این ماجرا موضع‌گیری نداشته‌اند.
همه از خرابكاری سخن می‌گویند
حادثه مشكوك در تاسیسات هسته‌ای نطنز باتوجه به فاصله زمانی اندك آن از انفجار هفته گذشته در شرق تهران به سوژه‌ای برای گمانه‌زنی رسانه‌های متفاوت تبدیل شد. قریب به 10 روز پیش در پی شنیده شدن صدای انفجار و دیده شدن نوری شدید در شرق تهران، وزارت دفاع كشورمان اعلام كرد كه این صدا مربوط به انفجار یك مخزن گاز در منطقه عمومی پارچین بوده، تلفاتی نداشته و «توسط عوامل آتش‌‌نشانی مهار شده است.» با این همه برخی از رسانه‌های غربی در این اطلاعات تشكیك وارد كرده و با استناد به تصاویر ماهواره‌ای ادعا می‌كنند نور شدیدی كه در شرق تهران مشاهده شد ناشی از انفجار در انبارهای موشكی محدوده پارك جنگلی خجیر در كوه‌های شرق تهران بوده است.
پس از انتشار جزییات حادثه در نطنز، روزنامه نیویورك‌تایمز در گزارشی به نقل از یك منبع اطلاعاتی نوشت كه این حادثه احتمالا ناشی از «خرابكاری» بوده است. براساس این گزارش، این خرابكاری بر اثر كار گذاشتن یك «وسیله انفجاری» در تاسیسات نطنز بوده و بخش‌های مختلف این تاسیسات كه روی زمین قرار دارند را خراب كرده است. در این گزارش دیوید آلبرایت، رییس موسسه علم و امنیت بین‌الملل كه در دهه گذشته برنامه هسته‌ای ایران را رصد كرده نیز ادعا كرده كه به «احتمال زیاد» این موضوع «اقدام خرابكارانه» بوده است. نیویورك تایمز در بخش‌هایی از این گزارش با تطبیق عكس‌های منتشر شده توسط سازمان انرژی اتمی ایران و تصاویر ماهواره‌ای گوگل ادعا كرده كه محل «حادثه» مركز مونتاژ سانتریفیوژ ایران بوده است. به ادعای آلبرایت، موقعیت این مركز احتمال «عامدانه» بودن این اتفاق را بیشتر می‌كند.
نیویورك‌تایمز در بخش دیگری از این گزارش می‌نویسد: تاسیسات هسته‌ای نطنز در گذشته نیز مورد حمله سایبری مشترك ایالات‌متحده و اسراییل قرار گرفته بود. اشاره نیویورك‌تایمز به عملیات «بازهای المپیك»
(Operation Olympic Games) است. عملیات بازهای المپیك به مجموعه حملات سایبری علیه تاسیسات هسته‌ای ایران گفته می‌شود كه از سوی ایالات‌متحده امریكا و اسراییل صورت گرفت. این عملیات كه شامل تولید و انتشار مجموعه‌ای از پیچیده‌ترین بدافزارها علیه تاسیسات هسته‌ای ایران بود از سوی برخی كارشناسان به عنوان اولین جنگ سایبری به معنی واقعی كلمه شناخته شده است. تاریخچه این حملات به سال ۲۰۰۶ و دوران ریاست‌جمهوری جورج بوش می‌رسد كه در دوران ریاست‌جمهوری اوباما نیز ادامه یافت. این عملیات در سال ۱۳۹۱ لو رفت. تولید نرم‌افزارهای استاكس نت، شعله و دوكو بخشی از این عملیات بود.
نیویورك تایمز در ادامه می‌نویسد:«پس از خروج امریكا از برجام و بازگشت تحریم‌های هسته‌ای ایران، تهران گام‌های معكوس برجامی را آغاز كرد كه در گام آخر به پایان اجرای تمام تعهدات فنی داده شده در برجام منتهی شد. بر همین اساس فعالیت‌های هسته‌ای ایران در نطنز سرعت گرفت. مایك پمپئو، وزیر خارجه دولت ترامپ در سخنرانی اخیر خود در شورای امنیت سازمان ملل ادعا كرده بود كه سانتریفیوژهای نسل جدید ایران خطری جدی برای نظام اشاعه هسته‌ای محسوب می‌شوند.»
به گزارش «اعتماد»، در شرایطی كه مقام‌های كشورمان هیچ احتمالی از حادثه تا حمله یا خرابكاری در تاسیسات نطنز را رد نكرده‌اند به نظر می‌رسد كه ایجاد اختلال در روند توسعه برنامه هسته‌ای ایران به‌خصوص پس از برداشته شدن گام پنجم به اولویت اسراییل و ایالات‌متحده تبدیل شده است. بسیاری از كارشناسان در 48 ساعت گذشته از انتشار خبر مربوط به حادثه در تاسیسات نطنز هشدار دادند كه اگر وجود خرابكاری در این ماجرا تایید شود بی‌شك ایران واكنش مقتضی را نشان خواهد داد. در حالی كه ایران به تمام تعهدات برجامی خود تا یك سال پس از خروج ایالات‌متحده و انفعال اروپایی‌ها پایبند بوده است، مجموع حوادثی كه در 6 ماه اخیر پیرامون برنامه هسته‌ای ایران شكل گرفته در حال لبریز كردن كاسه صبر تهران است. فشار آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر ایران با استناد به اسناد جاسوسی اسراییل و صدور قطعنامه علیه ایران در شورای حكام در شرایطی با هدف سوق دادن ایران به سمت تصمیمی سخت و شاید هم ضد برجامی صورت می‌گیرد كه تحریم‌های تسلیحاتی ایران طبق برجام اواخر مهر ماه برداشته خواهند شد و اگر ایران تا 3 ماه دیگر دست به اقدام انتحاری در حوزه فعالیت‌های هسته‌ای نزند، بازماندگان در این توافق چاره‌ای جز لغو تحریم‌ها نخواهند داشت. با این همه در صورت اثبات حمله به تاسیسات نطنز باید منتظر برگه‌های جدیدی در پرونده هسته‌ای ایران باشیم.
علت حادثه در نطنز مشخص شده است
سخنگوی دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی عصر روز گذشته اعلام كرد: بررسی‌های فنی و امنیتی انجام شده از سوی دستگاه‌های ذی‌ربط، علت وقوع حادثه در مجتمع هسته‌ای شهید مصطفی احمدی‌روشن در نطنز را كه بامداد پنجشنبه ۱۲ تیر ماه به وقوع پیوست به صورت دقیق مشخص كرده است.
او با اشاره به حضور و فعالیت كارشناسان بخش‌های مختلف مسوول ارزیابی و رسیدگی به حادثه در سایت نطنز كه از اولین ساعات وقوع این رخداد انجام شد، خاطرنشان كرد: فرضیه‌های مختلف در مورد علت این رخداد با بررسی دقیق آثار، نحوه و میزان تخریب ایجاد شده، علت اصلی حادثه مشخص شده است.
خسروی افزود: به دلیل برخی ملاحظات امنیتی علت و چگونگی بروز این حادثه در زمان مناسب اعلام خواهد شد.
او در پایان با تاكید بر محدود بودن خسارت وارد شده به سوله در حال تكمیل در مجتمع هسته‌ای نطنز اضافه كرد: در محل وقوع حادثه هیچ‌گونه مواد هسته‌ای وجود نداشته و موضوع نشت مواد رادیواكتیو در وقوع این رخداد كاملا منتفی است.
سارا معصومی روزنامه اعتماد
