محراب کوفه غرق در خون فرق مولاست

امروز، روزی است که خورشید فروزان حیات امام علی(ع) در آسمان شهر کوفه به خون نشست و شمشیر مسموم نفاق و کین، فرق انسان عدالت گستری را شکافت که برترین خلق پس از رسول خدا(ص) بود.

کوفه سراسر سکوت است و خاک مرگ، روی شهر پاشیده‌اند. از آسمان غم می‌بارد. نگرانی در عمق زمان و لحظه‌ها موج می‌زند. علی(ع) در بستر مرگ آرمیده است.

گوش‌ها که ندای «قُتِلَ امیرالمؤمنین» را شنیدند، تن‌ها پای ایستادن نداشتند. مردم گیج و مبهوت شدند و ناباورانه خبر را زمزمه می‌کردند، همان مردمی که بارها امیر و امامشان، از بی‌وفایی و پیمان شکنی و سست عهدی آنان شکایت کرده بود.

آری، همان مردم اینک سخت اندوهگین و افسرده‌اند و می‌دانند که روزهای سیاهی پیش رو خواهند داشت.

راستی، مگر علی(ع) چه کرد و چه گفت که مستحق شمشیر زهرآگین شد؟ پاسخ به این سؤال را باید در آن همه فضائل و مناقبی جست که رسول خدا، گاه و بی‌گاه، در سفر و حضر و به مناسبت مختلف درباره علی(ع) فرموده بود «وَ ما ینْطِقُ عَنِ الْهَوی اِنْ هُوَ اِلاَّ وَحْی یوحی».

دوران زندگانی امیرالمؤمنین(ع)

یکی از اساتید دانشگاه تبریز در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص دوران زندگی امام علی(ع) اظهار کرد: نخستین امام شیعیان، نام مبارکش علی و لقب معروف و اختصاصی آن حضرت، امیرالمؤمنین است که ۳۰ سال پس از عام الفیل و ۱۰ سال پیش از بعثت پیامبر اکرم(ص) در خانه کعبه به دنیا آمد.

حجت‌الاسلام عبدالرضا لطفی با بیان اینکه خانواده‌ای که حضرت علی(ع) در آن رشد یافت، نمونه و از صاحبان فضیلت بشمار می‌آیند، ادامه داد: پدر بزرگوار امام، حضرت ابوطالب است؛ شخصیتی که پیوسته تا آخرین ساعات زندگی از حامیان پیامبر خدا بود؛ مادر بزرگوارش حضرت فاطمه بنت اسد از نخستین زنانی است که به پیامبر ایمان آورد.

وی افزود: شخصیت معنوی این بانو از حضورش در کعبه بهنگام زایمان فرزندش حضرت علی(ع)، روشن می‌شود؛ این بانو پیوسته مورد احترام پیامبر خدا بود و او نیز همواره به پیامبر اکرم(ص) احترام می‌گذاشت.

وی گفت: زندگانی حضرت علی(ع) را می‌توان از جهات مختلفی تقسیم بندی کرد یکی از آنها تقسیم‌بندی زمانی است و دارای شش بخش از ولادت تا بعثت پیامبر(ص) از بعثت تا هجرت، از هجرت تا شهادت پیامبر، از شهادت پیامبر تا خلافت، از خلافت تا جنگ نهروان (دوران خلافت) و از پایان جنگ نهروان تا شهادت است.

حجت الاسلام لطفی در رابطه با حادثه لیلة المبیت نیز اضافه کرد: در یکی از دوره‌های مهم زندگانی حضرت، صحنه‌های متعددی از حمایت امیرالمؤمنین(ع) از پیامبر خدا(ص) به ثبت رسیده است که مهم‌ترین آنها حادثه لیلة المبیت است و هنگامی که پیامبر(ص) به فرمان خدا تصمیم به هجرت از مکّه به مدینه گرفت، حضرت علی آمادگی خود را برای خوابیدن در بستر پیامبر به منظور نجات جان او اعلام کرد که حضرت موفق شد از مکه خارج و به سوی مدینه هجرت کند.

افتخارات امام علی(ع) در حضور در جنگ‌ها

وی بیان کرد: مقطع دیگر در سوّمین دوره‌ی زندگانی حضرت علی(ع) حضور در جبهه‌های نبرد و صحنه‌های کارزار علیه دشمنان اسلام در رکاب پیامبر خدا است.

وی ادامه داد: نخستین جنگی که آن حضرت در آن حضور جدّی و کارساز داشت، جنگ بدر بود که حضرت علی(ع) در نامه‌ای که به معاویه نوشته، یاد آور شده است شمشیری که من آن را در یک روز بر جدّ و دائی و برادرش در بدر فرود ‌آوردم، نزد من است.

وی اظهار کرد: جنگ دیگری که حضرت علی(ع) در آن حضور چشمگیری داشت، جنگ احد در سال سوم هجرت است که مدال الهی پر از افتخار لا سیف الا ذوالفقار و لافتی الا علی (شمشیری چون ذوالفقار و جوانمردی جز علی نیست) در همین جنگ نصیب او شد.

این استاد دانشگاه تبریز یادآور شد: امیر المؤنین(ع) در این جنگ پرچمداران قریش را که ۹ نفر بودند، یکی پس از دیگری به هلاکت رساند و بر اثر مجاهدت‌های خالصانه در راه حفظ آیین اسلام و جان پیامبر اکرم(ص)، ۷۰ زخم بر بدن مبارکش نشست.

وی افزود: یکی‌دیگر از جنگ‌هایی که حضرت در آن شرکت داشت، جنگ خندق است و مهمترین صحنه این جنگ رویارویی امیرالمؤمنین با قهرمان بزرگ عرب، عمرو بن عبدود و به هلاکت رساندن او بود.

وی ادامه داد: حوزه‌ی دیگری که حضرت در سومین دوره زندگانی خود در آن حضور داشته، صحنه‌ی تنظیم پیمان صلح حدیبیه است که به دستور پیامبر نویسنده پیمان صلح امیر المؤمنین علی(ع) بود.

حجت‌الاسلام لطفی خاطرنشان کرد: حضور در جنگ خیبر در سال هفتم هجرت و فتح قلعه خیبر و کشتن مرحب خیبری از دیگر مقاطع پرافتخار زندگانی حضرت است و در این جنگ پیامبر خدا، علی(ع) را به عنوان محبوب خدا، رسول و دوستدار خدا، رسول و فاتح خیبر و چهره غیرگریزان از صحنه نبرد معرفی فرمود.

وی گفت: پس از جنگ یکی از مقاطع پر افتخار زندگانی حضرت که ازدواج با حضرت(س) دختر گرامی پیامبر اکرم(ص) است که این ازدواج به فرمان خداوند متعال انجام گرفت و آثار پربرکتش در طول تاریخ اسلام همواره می‌درخشد

نین اظهار کرد: مأموریت مهم الهی دیگر امیر المؤمنین در سال نهم هجرت، خواندن آیاتی از سوره برائت(سوره توبه) در مراسم حجّ همراه با قطعنامه‌ای چهار ماده‌ای بود.

این عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز گفت: در سال دهم هجرت امیر المؤمنین از یمن به سوی مکّه رهسپار شد و در مراسم حجة الوداع حضور پیدا کرد و حادثه غدیر در ۱۸ ذی الحجه سال دهم و معرفی حضرت از سوی پیامبر برای رهبری امّت پس از خود از مهمترین حوادث تاریخ اسلام زندگانی امیر المؤمنین است.

وی افزود: در حادثه جانسوز رحلت پیامبر بزرگ اسلام، شخصیتی که عمده کارها و وصایت های پیامبر بر عهده اش بود، امیر المؤمنین علیه السلام است؛ آن حضرت در آخرین روزها و ساعات زندگانی پیامبر خدا پیوسته با حضور خود در کنار پیامبر گوش بفرمان وی بود تا آن که پیامبر از دنیا رحلت کردند.

خلافت امیرالمؤمنین(ع)

حجت‌الاسلام لطفی در رابطه با دوران حکومت امام علی(ع) نیز گفت: پنجمین دوران زندگانی امیر المؤمنین(ع) پس از کشته شدن عثمان و بیعت مردم با حضرت شروع شد، این دوران در حدود پنج سال طول کشیده است اما از آنجایی که دشمنان تحمل اجرای عدالت اسلامی را نداشتند، با شیوه‌های مختلف شروع به کارشکنی و توطئه کردند تا به هر نحوی حکومت نو پای علوی را ساقط کنند.

وی افزود: اولین نغمه مخالفت از سوی کسانی شنیده شد که در صف مقدم بیعت کنندگان بودند؛ طلحه و زبیر که متأسفانه با فریب دادن جمعی چون عایشه، همسر رسول خدا جنگی را به نام جنگ جمل ترتیب دادند، هر چند پیروز در این جبهه امیر المؤمنین و یارانش بود اما تأثیرات جنگ قابل انکار نبود.

وی ادامه داد: اسـاس حـکـومـت امیر المؤمنین(ع) خدامحوری بود؛ در گفتار، رفتار و کـردارش به خدا می‌اندیشید و حکومت را وسیله می‌پنداشت نه هدف.

این کارشناس مذهبی یادآور شد: او بـا حکومت، احکام خدا را اجرا می‌کرد و مردم را با منبع فیض آشـنـا و بـه سـوی حق می‌کشاند و نور الهی را در کالبد آنان می‌دمـید.

وی افزود: او رضـایـت کـسی را بر رضایت خدا مقدم نمی‌داشت و این شیوه و الـگو را از حکومت حضرت رسول(ص) اقتباس کرده بود، چراکه آن حضرت نـیـز فـقـط فرمان خدا را اجرا می‌کرد و مردم را به دین حق که هـمـان اسـلام است، هدایت می‌کرد و آنان را با قوانین و احکام الهی اسلام آشنا می‌ساخت.

وی متذکر شد: از جمله ویژگی‌های بارز حکومت امیر المؤمنین (ع)، عدالت طلبی او است، کـه زبـان زد عـام و خاص است و همگان حتی مخالفین او به آن اعـتـراف دارنـد.

وی تاکید کرد: امـام در اجـرای عدالت هرگز مصلحت اندیشی نمی‌کـرد، از این رو عدالت طلبی امام را بسیاری تاب نیاوردند و کوس اسـتـقلال زدند و به چالش کشیده شدند و یا دست به شمشیر بردند و در کوی و برزن دست به مخالفت زدند.

حجت الاسلام لطفی در ارتباط با وفای به عهد و پیمان امام نیز گفت: تـمام ادیان آسمانی و همه‌ی انبی، اوصی، ائمه، مصلحان و عالمان دیـن بر پای بندی به عهد و پیمان تاکید کرده‌اند و فرهنگ آن را تـرویـج و پاس می‌دارند که قرآن کریم یکی از صفات مومنین را وفای بـه عـهـد و پـیـمان می‌داند.

وی با بیان اینکه جـمـلـه ویـژگـی‌هـای حکومت امیر المؤمنین (ع)، اصلاح طلبی است، اضافه کرد: وی هـنگامی به حکومت رسید که جامعه از مسیر اصلی فاصله گرفته و از تـوحـیـد دور شـده بود، دورانی که احادیث جدیدی به زبان پیامبر وارد دیـن شـده بود و احکام اسلام ناب محمدی کمتر بیان می‌شد و بـه بعضی از احکام عمل می‌شد، بنابراین هر روز از مرکز هرم دور مـی‌شدند.

وی ادامه داد: کار به جایی کشید که اعیان و اشراف و باندهای ثروت مـنـد در راس حـکومت قرار گرفته، ارزش‌های اسلامی پایمال شده، بـسـیـاری از تـبعیدشدگان زمان پیامبر برگشته و به حکومت رسیده بـودنـد که در چنین دورانی به حکومت رسید و چاره‌ای جـز اصـلاح نـظام نداشت.

اسماء و القاب امیر المؤمنین(ع)

این استاد دانشگاه تبریز بیان کرد: اسم شریف او علی است، صاحب کتاب الانوار می‌گوید علیّ بن ابی طالب در کتاب خدا ۳۰۰ اسم دارد و مشهورترین القاب آن حضرت، امیرالمومنین است که این لقب مخصوص آن حضرت است، و ابن شهر آشوب بیش از ۸۵۰ لقب برای آن حضرت ذکر کرده است.

وی یادآور شد: مشهورترین کنیه‌های آن حضرت ابوالحسن است، اضافه بر اسامی و القابی که آن حضرت در کتابهای مختلف آسمانی به زبانهای مختلف دارند، چه این که آن حضرت نزد اهل آسمان معروف به شمساطیل است و در زمین جمحائیل، در لوح قنسوم و در قلم منصوم، در عرش معین نزد رضوان امین است، نزد حورالعین اصب است، در صحف ابراهیم  حزبیل است، در عیرانیه بلقیاطیس، در سریانیه شروحیل، در تورات ایلیا، در زبور اریا، در انجیل بریا، در صحف حجر عین و در قرآن علیّ است.

عظمت و کرامت امام علی(ع)

وی در خصوص عظمت امام علی(ع) اظهار کرد: شناخت مقام والای حضرت علی(ع) و شناساندن آن، جز برای امامان معصوم مقدور نیست، از این رو مناسب است برای شناخت آن حضرت به پاره‏ای از سخنان خود او تمسّک کنیم که نشان دهنده‌ی اعتلای مقام حکیمانه‌ی وی است.

وی ادامه داد: در خطبه‌ی ۱۹۲ از نهج البلاغه هنگامی که ظهور اسلام را تشریح می‏کند و رسول اکرم(ص) را می‏ستاید، می‏فرماید رسول اکرم(ص) مرا در همان اوایل زندگی در دامن خود می‏پروراند و هر روز بابی از علم و اخلاق به روی من می‏گشود و مرا به اقتدای آن فرا می خواند و هر سال که مجاور کوه حرا می‏شد و در جوار آن به عبادات می‏پرداخت، من او را می‏دیدم و جز من کسی وی را نمی‏دید؛ در خانه‏ای که اسلام در آن ظهور کرده بود غیر از رسول اکرم(ص) و خدیجه(ع) کسی در آن نبود و من سومین نفر آن دو بودم؛ نور وحی و رسالت را می‏دیدم و نسیم نبوت را استشمام می‏کردم.

خصوصیت ممتاز امیرالمومنین(ع)؛ مقام علمی خاص

وی همچنین گفت: یکی از خصوصیت‌های که از ویژگی‌های ممتاز ائمه است و در میان ائمه، امیرالمومنین ممتاز و روایات در مورد ایشان فراوان است، ویژگی علم آن حضرت است. یکی از علائم امامت علوم امام(ع) است؛ اگر بخواهیم علم حضرت را دنبال کنیم همین کتاب نهج البلاغه‌ای که در اختیار ما است کفایت می‌کند.

حجت الاسلام لطفی اضافه کرد: امیرالمومنین فرمود «إِنَّ هَاهُنَا لَعِلْماً جَمّاً وَ أَوْمَأَ إِلَی صَدْرِهِ بِیَدِهِ لَمْ أُصِبْ لَهُ حَمَلَهً» در سینه من معارف فراوانی است، کاش کسانی بودند و می‌توانستند این معارف را تحمل کنند تا من به آنها بگویم، چراکه تحمل معارف اهل بیت کار دشواری است.

وی بیان کرد: یکی از آیات قرآن که به وجود مقدس امیرالمومنین تفسیر شده و نازل به علوم ایشان است، آیه معروف سوره رعد است.

وی گفت: از امیرالمومنین(ع) سؤال شد که سرآمد فضائل شما چیست، حضرت در پاسخ این آیه را فرمودند «وَ یَقُولُ الَّذینَ کَفَرُوا لَسْتَ مُرْسَلاً» ای پیغمبر ما کفار ادعا می کنند که شما رسول نیستی و حرف هایی که میزنی از طرف خودت است و خودت به دنبال اقدامات اصلاح طلبانه هستی! ای پیامبر ما، به اینها بگو من دو شاهد دارم که گواه رسالت من هستند و این دو مرا کفایت می‌کند و با بودن این دو پذیرفتن یا نپذیرفتن شما برایم فرقی ندارد؛ این دو شاهد عبارتند از: «قُلْ کَفی‏ بِاللَّهِ شَهیداً بَیْنی‏ وَ بَیْنَکُم»، یکی الله تبارک و تعالی است که شاهد رسالت من است و دیگر شاهدی که در کنار نام خداوند آمده است «وَ مَنْ عِنْدَهُ عِلْمُ الْکِتاب»، آن کسی است که همه علم الکتاب در نزد او است.

ویژگی‌های رفتاری امام علی(ع)

حجت‌الاسلام لطفی در ارتباط با ویژگی‌های رفتاری امام افزود: ۱۴۰۰ سال قبل امامی ملکوتی به نام امیر مؤمنان حضرت علی بن ابی‌طالب (علیه افضل صلوات المصلین) شهیدانه به لقای پروردگار نائل آمد که هویت معصومانه آن امام، نه متزمّن بود و نه متمکّن، بنابراین همواره مظهر معبود خود خواهد بود.

وی ادامه داد: حضرت امیر مؤمنان(ع) به منزلت نفس حضرت ختمی نبوت (ص) است؛ ولایت امیر مؤمنان(ع) مایه‌ی کمال ایمان و اتمام نعمت الهی است؛ «الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی‏» (سوره مائده، آیه سوم) امروز، دین شما را کامل ساختم و نعمت خود را بر شما تمام کردم.

وی گفت: امیر مؤمنان(ع) با خوابیدن در بستر رسول گرامی(ص) و نزول «وَ مِنَ النَّاسِ مَنْ یَشْری نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللَّهِ وَ اللَّهُ رَؤُفٌ بِالْعِبادِ» (بقره/۲۰۷) (برخی از مردم، جان خود را برای خشنودی خدا می‌فروشند و خدا نسبت به بندگان مهربان است) به کمال ایثار رسید.

این استاد دانشگاه تبریز یادآور شد: امیر مؤمنان با اطعام سهمی از افطار مختصر خود و اهل بیت(ع) به اسیری که مشرکانه به قصد کشتن مسلمانان آمد و اسیر شد جریان حقوق بشر را رقم زد.

وی خاطرنشان کرد: امیر مؤمنان(ع) حق‌مدار بود، چنانکه حق نیز علی محور بود «یَدُورُ مَعَهُ حَیْثُمَا دَار » (الفصول المختارة، ص ۱۳۵) (حق می‌گردد هر جا که علی (ع) می‌گردد)؛ حق فعلی در مدار علی می‌گردد، هرچند علی (ع) از حق بالذات خلق شده است.

شهادت امام علی(ع)

این عضو هیأت علمی دانشگاه تبریز در خصوص روایات نقل شده در رابطه با شهادت امام علی(ع) نیز یادآور شد: در کتب تاریخی آمده زمانی که امیر المؤمنین(ع)  آماده می‌شد تا به سوی صفین حرکت کرده و جنگ جدیدی را با معاویه آغاز کند، صبحگاه نوزدهم ماه مبارک رمضان سال ۴۰ هجری توسط شقی‌ترین انسان‌ها، «عبد الرحمن بن ملجم مرادی» مجروح شده و سه روز بعد در ۲۱ رمضان به شهادت رسید.

وی افزود: روایات متعددی حکایت از آن دارد که امام در مدخل ورودی مسجد مورد حمله ابن ملجم واقع شده است. در نقل‌های دیگری آمده است که امام در حال بیدار کردن مردم برای نماز بود که مورد حمله قرار گرفت.

وی خاطرنشان کرد: در مقابل روایات دیگری وجود دارد که زمان حمله ابن ملجم را وقتی می‌داند که امام مشغول نماز بوده است، در نقلی از «میثم تمار» آمده است که امام نماز صبح را آغاز کرده و در حالی که یازده آیه از سوره انبیاء خوانده بود ابن ملجم با شمشیر ضربتی بر سر امام زد.

حجت‌الاسلام لطفی گفت: روایات فراوانی از طریق اهل بیت و اهل سنت نقل شده است که نشان از وضعیت خاص روحی امام در شبی است که صبحگاه آن شب، امام ضربت خورد.

وی ادامه داد: از جمله روایتی از امام باقر(ع) که «ابن ابی الدنیا» نقل کرده است، آشکارا آگاهی امام را از شهادت خود خبر می‌دهد.

وی همچنین اظهار کرد: «ابن ابی الدنیا»، وصیت امام را از طرق مختلف نقل کرده است، قسمت‌ هایی از آن در زمینه مسائل مالی و بخشی از آن، وصایای دینی امام است.

این استاد دانشگاه تبریز متذکر شد: در این وصیت، امام توصیه به مسائل چندی کردند از جمله صله رحم، اَیتام، همسایگان، عمل به قرآن، اقامه نماز به عنوان عمود دین، حج، روزه، جهاد، زکات، اهل بیت رسول خدا(ص)، بندگان، امر به معروف و نهی از منکر. در این نقل آمده است که امام در حالیکه مشغول گفتن »لَا اِلهَ اِلَّا اللهُ» بودند، در آغاز شب بیست و یکم رمضان، در حالی که آیه «فَمَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ خَیْراً یَرَهُ وَ مَنْ یَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ شَرّاً یَرَهُ»را می‌خواند به دیدار معبود شتافت.

وی در پایان تاکید کرد: بنابه نقلی دیگر، پس از شهادت امام، حسنین(ع)، «محمد بن حنفیه»، «عبدالله بن جعفر» و تنی چند نفر از اهل بیت، آن حضرت را شبانه به خارج کوفه (جایی که بعدها نجف نامیده شد) بردند و پنهانی دفن کردند. //ایسنا