متوسط فرسایش خاک در ایران حدود ۱۶ تن در هکتار است
کامران یوسفی‌راد در گفت‌وگو با خبرنگاران با بیان اینکه با توجه به بالاتر بودن میزان تولید در اراضی آبی، حفاظت از اراضی آبی به نسبت اراضی دیم باید در اولویت اول قرار گیرد، اظهار داشت: در استان آذربایجان‌شرقی از ۱.۲ میلیون هکتار اراضی کشاورزی حدود ۴۰۰ هزار هکتار آن اراضی آبی و ۸۰۰ هزار هکتار آن اراضی دیم است.
وی با اشاره به نقش تغییرات اقلیمی و کاهش بارندگی‌ها در کیفیت خاک گفت: میزان بارندگی نقش مهمی در این امر دارد، بارندگی زیاد که منجر به ایجاد روان آب می‌گردد و بارندگی اندک که به از بین رفتن رطوبت خاک می‌انجامد از عوامل تخریب خاک به حساب می‌آید، چراکه با از بین رفتن رطوبت، خاک مستعد فرسایش‌های بادی می‌شود.
یوسفی‌راد با بیان اینکه برای تشکیل یک سانتی‌متر خاک ۱۰۰ تا ۱۰۰۰ سال زمان لازم است، افزود: بر حسب اقلیم‌های مختلف طول زمان متفاوتی برای شکل‌گیری خاک لازم است در واقع خاک از متلاشی شدن سنگ‌ها که تحت تاثیر شرایط اقلیمی صورت می‌گیرد، تشکیل می‌شود.
مدیر آب و خاک سازمان جهادکشاورزی استان با بیان اینکه یکی از معضلات عمده‌ای که در سطح استان و کشور به خاک آسیب می‌رساند بحث فرسایش است، ادامه داد: متوسط فرسایش خاک در ایران حدود ۱۶ تن در هکتار می‌باشد که این رقم حتی در برخی استان‌ها به ۳۳ تن در هکتار نیز می‌رسد این در حالیست که متوسط جهانی فرسایش خاک ۵ تا ۶ تن در هکتار می‌باشد.
وی با بیان اینکه فرسایش خاک به دو صورت بادی و آبی صورت می‌گیرد، ادامه داد: در فرسایش‌های آبی وقتی که زمین در جهت شیب شخم زده می‌شود با کمترین میزان بارندگی، روان آب ایجاد شده و خاک و عناصر آن را شسته و مواد مغذی آن را از بین می‌برد به این ترتیب اراضی کشاورزی پس از چندی قدرت حاصلخیزی خود را دست خواهد داد.
یوسفی‌راد اضافه کرد: توصیه می‌شود کشاورزان تا جایی که امکان دارد زمین‌های خود را عمود بر شیب شخم بزنند در اراضی مرتعی نیز حفاظت از پوشش گیاهی موجود به عنوان عامل بازدارنده از فرسایش‌های آبی می‌باشد و اداره‌کل منابع طبیعی و آبخیزداری در این زمینه اقدامات بیولوژیکی ویژه‌ای انجام می‌دهد و برخی NGOهای مردمی نیز خود راساً اقداماتی در جهت افزایش پوشش گیاهی صورت می‌دهند.
وی از تغییر کاربری اراضی کشاورزی که تمام دستگاه‌ها را درگیر نموده است به عنوان معضل بعدی در بحث فرسایش خاک یاد کرد و متذکر شد: قبلاً تغییر کاربری اراضی کشاورزی در حاشیه شهرها اتفاق می‌افتاد اما متاسفانه در حال حاضر این وضعیت در حاشیه روستاها نیز تکرار می‌گردد و اراضی کشاورزی به مناطق مسکونی، صنعتی و کاربری‌های غیرکشاورزی تبدیل می‌شود که امور اراضی سازمان جهادکشاورزی متولی رسیدگی به این امر بوده و پرونده‌های تشکیل شده برای این موارد را به دستگاه‌های قضایی ارجاع می‌نماید که از این طریق حکم قلع و قمع ساخت و سازهای غیرمجاز صادر می‌گردد با این وجود اراضی مذکور دیگر تبدیل به اراضی کشاورزی نمی‌شود و نخاله‌های ساختمانی موجود نیز در صورت تخلیه به آلودگی خاک در مناطق دیگر منجر خواهد شد.
یوسفی‌راد در ارتباط با جلوگیری از شور شدن اراضی کشاورزی اذعان داشت: به‌طور کلی حدود 8 میلیون هکتار اراضی آبی در سطح کشور موجود است که از این مقدار تنها 1.3 میلیون هکتار بدون محدودیت و شوری است و مابقی اراضی در عمق خاک یا بافت خاک دارای مشکلاتی می‌باشند که قابل اصلاح است.
وی با بیان اینکه عوامل متعددی در شور شدن اراضی نقش دارند که عمده‌ترین عامل تبخیر از سطح خاک است، یادآور شد: در صورتی که خاک در مراتع دارای پوشش گیاهی باشد و در اراضی کشاورزی بقایای گیاهی پس از برداشت محصول در خاک باقی بماند و با ترویج کشاورزی حفاظتی و ممانعت از شخم زدن‌های عمیق، تبخیر از سطح خاک کاهش می‌یابد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان با اشاره به اینکه در بحث جلوگیری از شوری اراضی موضوع مدیریت آبیاری نیز مطرح است، خاطرنشان کرد: در واقع آبیاری باید به اندازه نیاز گیاه صورت گیرد.
وی با اشاره برخی معضلات دیگری که در مورد فرسایش خاک در استان وجود دارد، گفت: یکی از مواردی که کشاورزان باید بدان توجه نمایند این است که عناصر غذایی مورد نیاز گیاه در صورت استفاده غیراصولی خاک از بین می‌رود، نقش مواد آلی در این زمینه بسیار مهم می‌باشد و کم شدن میزان کود تاثیر مستقیم بر کاهش عناصر غذایی خاک دارد. میزان مواد آلی به ویژه کربن آلی در خاک اصولاً باید بیش از یک درصد باشد که متاسفانه در استان ما این میزان کمتر از یک درصد بوده و نیاز به استفاده از مواد آلی و کربن آلی ضروری است ۵۰ درصد اراضی نیز با کاهش مواد غذایی دیگری غیر از کربن مواجهه‌اند که با کودهای مختلف قابل جبران است.
یوسفی‌راد در ادامه آتش زدن مزارع پس از برداشت محصول را به عنوان معضل دیگری مطرح کرد و اظهار داشت: خوشبختانه این اتفاق نامطلوب در حال حاضر به شدت کاهش یافته است زیرا به نابودی کاه و کلش، مواد مغذی، پوشش گیاهی خاک و فرسایش آن منجر می‌شد.
مدیر آب و خاک سازمان جهاد کشاورزی استان خشکسالی و کاهش آب‌های زیرزمینی و فرونشست زمین را نیز معضل دیگری دانسته و ابراز کرد: این مشکل ناشی از تخلیه بیش از حد و برداشت فراتر از پروانه بهره‌برداری چاه‌ها بوده و در صورت بروز فرونشست امکان بازگشت سفره‌های زیرزمینی به حالت اولیه حتی در صورت بارندگی، وجود نخواهد داشت.
وی با بیان اینکه در بخش‌هایی از استان مانند دشت دوزدوزان، بستان‌آباد، شبستر و مرند فرونشست‌هایی مشاهده شده است و اقداماتی از طرف شرکت آب منطقه‌ای در این زمینه صورت می‌گیرد، ادامه داد: سازمان جهاد کشاورزی استان نیز در راستای مدیریت صحیح مصرف تمام پرونده‌های مربوط به سیستم‌های نوین آبیاری را در اولویت تامین اعتبار قرار داده تا از اضافه برداشت جلوگیری کند.
وی در ارتباط با راهکارهای پیشگیری از فرسایش خاک افزود: افزایش مواد غذایی خاک و حفظ پوشش گیاهی آن و پیشگیری از تبخیر سطحی راهکاری اساسی در این زمینه است همین‌طور انجام آزمایشات خاک و شناسایی عناصر و کودهای مورد نیاز و توصیه‌های کودی از سوی کارشناسان پهنه جهاد کشاورزی به حفظ خاک کمک می‌نماید. تهیه کمپوست‌های گیاهی و استفاده از آن در اراضی کشاورزی به ویژه در باغات مواد مغذی مورد نیاز را در اختیار خاک قرار می‌دهد. استفاده از کودهای ترکیبی حیوانی و کمپوست و کودهای شیمیایی و استفاده از روش‌های نوین آبیاری می‌تواند به حفاظت از خاک یاری رساند.
یوسفی‌راد با بیان اینکه استفاده از روش‌های نوین آبیاری ضمن کاهش تلفات آب از فرسایش آبی خاک نیز جلوگیری به عمل می‌آورد، اضافه کرد: برای استفاده از سامانه‌های نوین آبیاری دولت کمک‌های بلاعوض در نظر گرفته است و برای سیستم‌های بارانی 30 میلیون تومان، سیستم قطره‌ای ۴۰ میلیون تومان و سیستم کم فشار ۱۵ میلیون تومان کمک بلاعوض اعطا می‌گردد.//فارس
