طوفان‌های غباری نمکی و فاجعه‌ای که آذربایجان شرقی را تهدید می‌کند
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز گفت: طوفان‌های غباری نمکی می‌توانند در آینده‌ای نزدیک برای تبریز و شهرها و روستاهای آذربایجان شرقی، بحران‌زا و فاجعه آفرین باشند.
دکتر بهروز ساری صراف در گفت‌وگو با خبرنگار گفت: طوفان‌های تبریز متاثر از طوفان‌های غبار کشورهایی مانند عربستان و عراق و طوفان‌های غباری نمکی دریاچه ارومیه است که مشکل زیستی این شهر را دو چندان می‌کند.
وی در خصوص دلایل طوفان‌های گرد و خاکی اخیر تبریز اظهار کرد: هر عملی، عکس العملی دارد، اکوسیستم، قانون دارد و در طبیعت نیز نظم و انضباط وجود دارد اما مردم و حاکمیت در مجموع فکر می‌کنند که محیط زیست شبیه یک سطل آشغال و منبعی لایزال و نامحدود است و تا می‌خواهند از منابع استفاده می‌کنند، در حالیکه همه‌ی رفتارهای انسانی، بر محیط زندگی انسان و نسل‌های آینده تاثیرگذار هستند.
وی با بیان اینکه یکی از دلایل اصلی این طوفان‌ها، پروژه‌های عمرانی است، ادامه داد: مسئولان تمامی اقدامات نادرست خود را با یک بهانه ظاهراً موجه انجام می‌دهند و با این بهانه، مداخلات انسانی به طور گسترده‌ای افزایش یافته است.
وی افزود: مداخله و عملکرد غیر زیست محیطی نیز توسط دولت و توسط توده مردم انجام شده و هر دو، دست به دست هم می‌دهند تا کشور را نابود کنند چراکه این پروژه‌های عمرانی غیر زیست محیطی، هزاران بار تاثیر منفی‌تری نسبت به عملکرد خود طبیعت داشته و اکنون نیز به یمن عملکرد توأمان مردم و مسئولین به پرتگاه زیستی محیطی رسیده‌ایم.
صراف یادآور شد: دریاچه ارومیه در حال حاضر حدود سه میلیارد متر مکعب آب دارد که نسبت به حالت پرآبی که ۳۰ میلیارد مترمکعب بود، ۹۰ درصد حجم و وسعت آن خشک شده و از بین رفته است و این حجم از خشکی و این وسعت از بی‌آبی تقویت کننده‌ی اثرات طوفان غبارهای نمکی بر محیط اطراف دریاچه و تا شهر تبریز است.
وی اظهار کرد: با وزش طوفان‌ها که منشأ آنها عربستان و عراق است، طوفان‌های گرد و غبار از روی دریاچه عبور و تقویت می‌شوند که سبب می‌شود طوفان‌های غباری به طوفان‌های غباری نمکی تبدیل شده و به تبریز رسیده و ابتدا حیات زیست گیاهی و سپس اشکال حیاتی دیگر را نابود کند.
وی خاطرنشان کرد: طوفان‌های غباری نمکی نسبت به منشأ و شدت می‌توانند از ۵۰ تا ۱۰۰ کیلومتر در امتداد خطی پیشروی کنند و نسبت به استقرار کانون‌های فشار هرچه اختلاف بین مرکز کانون فشار کم و یا زیاد باشد، شدت آن بیشتر شده و این طوفان‌های غبار نمکی نسبت به جهت وزش باد، مشکلات ملی یا منطقه‌ای (بین المللی) خلق می‌کنند.
این استاد دانشگاه تبریز گفت: اگر راهکارهای استفاده از محیط‌زیست را تبیین و فرهنگ سازی نکرده و بی‌وقفه از منابع انرژی استفاده کنیم، با مشکلاتی چون گرمایش جهانی و سرانجام انهدام تمدن روبرو خواهیم شد؛ با ذکر «امید بر خدا و توکل به خدا» و همزمان با ارائه‌ی طرح‌ها و برنامه‌های غیر علمی و غیر منطقی و اشتباه، آدرس غلط به مردم ندهیم.
وی یادآور شد: این طوفان‌ها که حاوی غباری نمکی و احیانا سمی هستند، تاثیرات اقتصادی، اجتماعی، بهداشتی و سیاسی دارند و زمانی که بر روی خاک مزارع فرو می‌نشینند و رسوب می‌کنند و در طی زمان نیز ضخامت آنها بیشتر می‌شود، با آبیاری میزان غبارهای نمکی به ریشه‌ی گیاه رسیده و اقتصاد کشاورزی منطقه را نابود می‌کند.
رئیس دانشکده برنامه ریزی و علوم محیطی دانشگاه تبریز اضافه کرد: طوفان‌های نمکی فعالیت اقتصادی و اجتماعی را محدود می‌کند؛ مردم و بیشتر مسئولین و مدیران به جای ارائه‌ی راهکارهای عملی، منتظر وزش باد و ریزش باران هستند و تدبیر و مدیریت از آنها گرفته شده است؛ حقیقت آنکه مسئولین بیشتر از مردم زبان به گله و شکایت می‌گشایند در حالی که خود با ارائه‌ی راهکارهای نامناسب، مسئولیت بیشتر و سنگین‌تری دارند.
وی متذکر شد: محدودیت‌های تردد، وقوع تصادفات و مشکلات ترافیکی و ایجاد مشکل در حمل‌ونقل جاده‌ای و هوایی، شیوع بیماری چشمی و ریوی از یکطرف و از طرف دیگر مشکلات سیاسی و بین‌المللی برای انتقال نمک به محیط زیست کشورهای همسایه از تأثیرات این طوفان‌ها هستند.
وی تاکید کرد: مسئولان ما محیط زیست را شبیه قرارگاه نظامی می‌دانند که با دستور دادن به منابع آب، رودخانه‌ها و آبخوان‌های زیر زمینی جوشان و خروشان شوند اما قانون انرژی و ماده را نمی‌توان با دستور از بالا متاثر کرد چراکه طبیعت خود قانون‌بندی دارد و خوشبختانه یا متاسفانه به قانون‌بندی مسئولان توجهی نمی‌کند.
صراف گفت: این وضعیت و بدتر از آن پیش روی ما است، چراکه طوفان‌های غبار نمکی با استقرار چند روزه سبب خشکی بیشتر اقلیمی شده و انبوه آیروسل و توده‌های جامد نظیر ذرات نمک توده‌های نمک، اقلیم را خشک‌تر می‌کند همچنین مداخلاتی بی‌رویه انسانی نیز دست به دست هم داده و باعث می‌شود تا اکوسیستم مسیر بهبود را طی نکند.
وی خاطرنشان کرد: اکوسیستم در یک حالت کنش و واکنش عمل می‌کند، اگر بهره‌وری بی‌رویه و مداخلات را کم کنیم، اصلاح خواهد شد اما اگر تمامی عقده‌های عقب ماندگی خود را روی آن پیاده کنیم، طبیعت نیز عمل ما را با حاکمیت اکوسیستم نامناسب جواب می‌دهد.
وی افزود: تا زمانی که در عملکرد و برنامه‌ریزی خود تغییری ایجاد نکنیم، نباید انتظار بهبود داشته باشیم که در نهایت به فاجعه‌ی تمدنی می‌انجامد و وضعیت شبیه اتیوپی و سومالی در انتظار ما خواهد بود.
این استاد دانشگاه ادامه داد: تصویر بالا نقشه‌ی هواشناسی است که مرکز طوفان‌های گرد و غبار کشور ما را نشان می‌دهد؛ عربستان و عراق یکی از کانون‌های اصلی این طوفان‌ها هستند اما کانون مستقل دیگری نیز در دریاچه ارومیه وجود دارد که با حالت تیره رنگ نشان داده شده و تبریز را تحت تاثیر قرار می‌دهد.
وی در پایان با اشاره به این بیت از شعر مولانا که «این جهان کوه است و فعل ما ندا، سوی ما آید نداها را صدا»، بیان کرد: مداخلات ما برهم زننده محیط‌زیست بوده که در نهایت زندگی ما را نابود می‌کند؛ این تفکر که انسان «اشرف مخلوقات» است و این امتیاز ویژه‌ای باعث می‌شود تا هرکاری که دوست دارد، انجام دهد و امیدی هم به اصلاح طبیعت نیست چراکه اصلاح آن نیز به بهبود عملکرد ما وابسته است.
