شیادیِ علمی در قالب نظرسنجی

محمدرضا جلایی‌پور، فعال سیاسی اصلاح طلب، در یادداشتی تلگرامی با عنوان «شیادیِ علمی در قالب نظرسنجی» نوشت:

اخیرا «گروه مطالعات افکارسنجی گمان» با مدیریت عمار ملکی سلسله گزارش‌های نظرسنجی‌ای منتشر می‌کند که مصداق روشنی از شیادی و فریبکاری ظاهرا علمی است.

مجموعهٔ این نظرسنجی‌ها بر اساس روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی آنلاین (virtual snowbal sampling) انجام می‌شود که اساسا روشی کاملا نامناسب برای سنجش افکار در سطح ملی و تعمیم نتایج به کل جامعه است و کسانی که اندک آشنایی‌ای با روش‌های علمی نظرسنجی دارند از مضحک و فریبکارانه بودن استفاده از این شیوه برای این هدف باخبرند. روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی که یک نمونه‌گیری کاملا غیرتصادفی است تنها برای مطالعاتی مناسب است که پاسخگویان آن گروه به سختی پیدا می‌شوند و گروهی خاص (مثلا اعضای یک فرقهٔ مذهبی یا یک نحله‌ٔ سیاسی) را مطالعه می‌کند و نتایج آن به هیچ عنوان قابل تعمیم به کل شهروندان یک دولت-ملت نیست. 

نظرسنجی‌های گمان از این روشِ مطلقا نامناسبِ نمونه‌گیری و پاسخگویانی که به هیچ عنوان نمونهٔ نمایا و تصادفی‌ای از کل جمعیت ایران نیستند برای گزارش وضعیت افکار عمومی استفاده می‌کند و فریبکارانه نتایج آن را قابل تعمیم به کل جمعیت ایران می‌داند. 

در نتیجه، یافته‌های گزارش‌شان در حدی مضحک و دور از واقع درمی‌آید که بر اساس آن محبوبیت حسن شریعتمداری از محمد خاتمی و جواد ظریف و میرحسین موسوی بیشتر و پایگاه اجتماعی سلطنت‌طلبان بیش از سایر جریان‌های سیاسی می‌شود!

نام این کار چیزی جز فریب و دروغ در پوشش ظاهرا علمی نیست. اگر عرصهٔ عمومی نقد و بررسی علمی در ایران قوی بود، نهادی که چنین گزارش‌های مضحکی را منتشر می‌کند چنان بی‌اعتبار و بی‌آبرو می‌شد که هیچ رسانهٔ معتبر (از جمله بی‌بی‌سی) و حتی شهروند تحصیل‌کرده‌ای در رسانه‌های اجتماعی حاضر نبود به مدیر آن تریبون بدهد و گزارش نظرسنجی‌شان را بازنشر کند.

آن‌چه در این گزارش‌ها وضعیت گرایش‌های سیاسی ایرانیان گزارش می‌شود، در واقع بیشتر نظرِ جمعی از دوستان و آشنایان مدیر این نهاد در شبکه‌های اجتماعی است که چون اکثرا گرایش‌های سلطنت‌طلبانه و براندازانه دارند، نتایج گزارش‌شده هم آن را بازتاب می‌دهد. اگر از همین روش نمونه‌گیری گلوله‌برفی برای افکارسنجی استفاده می‌شد و فراخوان‌دهنده و مجری طرح، به جای عمار ملکی با گرایش‌های براندازانه، مثلا وحید یامین‌پور با گرایش‌های اصولگرایانه بود، احتمالا نتیجه این می‌شد که رهبران اصولگرا بیش از ۹۰ درصد محبوبیت دارند و مشارکت در انتخابات ۱۰۰ درصد است!

نتایج این نوع نظرسنجی‌های غیرعلمی و فریبکارانه، «هیچ» دادهٔ معتبر و معناداری دربارهٔ افکار عمومی و گرایش‌های سیاسی ایرانیان به ما نمی‌دهد و مطلقا ارزش پوشش خبری و تحلیل ندارد.