رسالت هواشناسی، ارایه اطلاعات به موقع و کاهش خسارات حوادث غیرمترقبه

رسالت هواشناسی، ارایه اطلاعات به موقع و کاهش خسارات حوادث غیرمترقبهیکی از آرزوهای دیرینه بشر به منظور مصون ماندن از حوادث سهمگین و غیرمترقبه، دسترسی پیدا کردن به پیش‌بینی‌های هواشناسی بوده اما سابقه این مساله عمری به درازی بسیاری از خواسته‌های این موجود خاکی ندارد.
این در حالی است که آگاهی داشتن از جزییات وضعیت آب و هوایی برای انسان هیچ گاه خالی از لطف نبوده تا جایی که براساس این مساله توانسته با اطلاع از وقوع احتمالی بارندگی‌های سیل‌آسا، توفان، فوران آتش‌فشان‌ها و یا حتی خشکسالی‌ها برنامه‌ریزی‌های جامع و مدونی را به انجام برساند.  
راه‌اندازی ایستگاه‌های هواشناسی در کشور ما شاید عمری حدود ۱۲۰ سال داشته باشد اما این حوزه به صورت مستقل و تحت عنوان یک سازمان از اواخر دهه ۳۰ کار خود را به طور جدی آغاز کرد و امروز با استقرار و نصب انواع دستگاه‌های سینوپتیک،  باران سنجی، تشعشع سنجی و تحقیقاتی در سراسر کشور خدمات خود را به صورت شبانه‌روزی در اختیار دستگاه خدمات رسان قرار می‌دهد.
هشدارهای هواشناسی براساس یک سری تغییرات آب و هوایی صورت گرفته در قالب زرد، نارنجی و قرمز که هر کدام از آنها دارای تعاریف خاص به خود هستند، اطلاع رسانی می‌شود تا دستگاه‌های خدمات رسان با توجه به نوع هشدارهای صادر شده آمادگی لازم را برای مقابله با هرگونه ناپایداری‌های جوی و یا حوادث غیرمترقبه داشته باشند.
به همین منظور و برای آگاهی از آخرین وضعیت جوی استان، میزان بارندگی‌ها و نوع تجهیزات به کار گرفته شده در ایستگاه‌های هواشناسی، خبرنگار ایرنا مرکز قزوین گفت و گویی را با یوسف شیخ‌الملوکی، مدیرکل هواشناسی استان انجام داده است.
ایرنا. وضعیت جوی استان قزوین طی ۲ سال گذشته چگونه بوده است؟
در ابتدا باید اذعان داشت که هواشناسی همواره خود را ملزم به حفظ و حراست از جان و مال مردم می‌داند و در انجام رسالت خطیر خود در هیچ مقطعی از زمان کوتاهی نخواهد کرد و با تمام توان خود اطلاعات و آمار مورد نیاز را در اختیار مسوولان ذیربط استانی و کشوری قرار می‌دهد.
طی ۲ سال گذشته و به صورت کم و بیش باید اعلام کنیم که قزوین در ترسالی جوی قرار داشته و این مساله نیز دارای تعاریف مختلفی بوده که از نظر هواشناسی اگر میزان بارش نسبت به میانگین بلند مدت مساوی و یا بیشتر از مقدار خود باشد، ترسالی اتفاق افتاده است.  
این تعریف در حوزه کشاورزی به این گونه است که اگر رطوبت گیاه در سال زراعی تامین شود، دچار ترسالی شده‌ایم.

اگرچه طی هیمن مدت میزان بارش در سطح استان بیش از میانگین خود بوده و ترسالی را هم تجربه کرده‌ایم اما باید بپذیریم که همچنان و با توجه به خشکسالی سال‌های گذشته در کشور و استان، مردم همچنان در مصرف آب شرب، کشاورزی و صنعتی مدیریت مصرف را لحاظ کنند و در این رابطه متاسفانه وضعیت آب سفره‌های زیرزمینی استان قزوین در حد مطلوب نبوده تا جایی که این مساله آیندگان ما را ممکن است با مشکلات و خطرات کم آبی روبرو کند.
اگر در این زمینه برنامه نداشته باشیم به طور حتم نمی‌توانیم تصمیم گیری‌های لازم را به عمل آوریم، هرچند برنامه ریزی‌ها ممکن است کوتاه مدت، میان مدت و یا بلند مدت باشد اما باید نسبت به انجام آن اقدام جدی به عمل بیاوریم.  
به عنوان مثال، کشور روسیه که دارای بهترین چشمه‌های آب شیرین و گوارا است و خیالشان نیز برای سال‌های آینده راحت است چرا که هیچ‌گونه مشکلی در خصوص آب و تنش‌های احتمالی این حوزه نیستند اما از الان با برنامه‌ریزی‌های مناسب برای حفظ و حراست از منابع آبی کشورشان اقدام به عمل آورده چرا که خود را مسوول حفاظت از نسل‌های آینده می‌دانند.
ما نیز باید آن قدر درست رفتار کنیم و برنامه‌ریزی جامع و کاملی در زمینه حفظ منابع آبی، به خصوص آب‌های زیرزمینی داشته باشیم تا آیندگان ما با مشکلی در این زمینه روبرو نشوند.  
ایرنا. توضیحاتی در خصوص صحت پیش بینی‌های هواشناسی و تجهیزات به کار گرفته شده موجود ارایه دهید.  
خوشبختانه با امکانات و تجهیزات موجود بیش از ۹۰ درصد پیش بینی‌های ۵ روزه ما از صحت لازم برخوردار بوده و هر آن چه که انتظار داریم، اتفاق می‌افتد.
پیش‌بینی‌های میان مدت و بلند مدتی هم داریم که مدت زمان آن از یک تا سه ماه بوده و مسوولیت آن نیز برعهده مرکز ملی اقلیم شناسی سازمان هواشناسی است که با توجه به دوره پیوندهای اقلیمی و داده‌های بلند مدت، پیش‌بینی‌ های چند ماه آینده را با صحت ۶۵ تا ۷۰ درصدی ارایه می‌دهند که بر فرض مثال وضعیت بارندگی استان قزوین در پاییز آینده چگونه است و هر ماه نیز این اطلاعات به روز رسانی می‌شود.
باید توجه داشت که هیچگاه پیش‌بینی‌ها در هیچ نقطه از جهان ۱۰۰ درصد قطعیت نداشته و انجام این مساله نیز ابزارهایی از جمله بهره‌مندی از نیروهای متخصص و ماهر که باید در بخش‌های مختلف باشند،  به آنها آموزش‌های تخصصی داده شود تا در لایه‌ها و بخش‌های مختلف کار کنند.  
پیش‌بینی در هر حوزه‌ای سخت و دشوار است اما اگر ابزار و دانش اولیه را کنار هم داشته باشیم به طور قطع سطح پیش‌بینی‌ها نیز دقیق‌تر و صحت آنها نیز بیشتر می‌شود و در واقع هر قدر فاصله پیش بینی را کمتر کنیم صحت آن بالاتر می‌رود.

سازمان هواشناسی ایران امروز با داشتن تجهیزات خود در سطح منطقه و خاورمیانه یک سر و گردن از سایر کشورها بالاتر بوده و حرف برای گفتن دارد اما باید به این دانش اهمیت داده شود و همه ساله نیز درصدد تقویت تجهیزات آن برآییم.  
ما برای آگاهی از آخرین تغییرات جوی و داده‌های هواشناسی نیازمند ابزارهای خاص هستیم، هرچند در سال‌های گذشته وضعیت ایستگاه‌های ما خوب بوده اما جا دارد مسوولان عالی استان به مساله هواشناسی توجه کنند و در جهت به روزآوری و نوسازی تجهیزاتآن  اقدام کنند زیرا تجهیزات ما نیاز به ارزبری دارد و متاسفانه با وضعیت کنونی خرید آنها برای ما سخت شده است.
باید توجه داشت که علم هواشناسی و داده‌های آن از علوم پایه و زیربنایی محسوب شده و در لایه‌های مختلف جامعه کاربرد فراوانی در جهت توسعه صنعت، کشاورزی و حمل و نقل دارد و در عین حال نیز داده‌ها،  اطلاعات و پیش‌بینی‌های هواشناسی در بخش‌های یاد شده مثمر ثمر خواهد بود.
تعداد زیاد ایستگاه‌ها و استقرار انواع آن در سطح زمین و لایه‌های مختلف جو بسیار مهم بوده تا جایی که به عنوان مثال هرچند ماهواره‌ها کاوش‌های جوی را در لایه‌های مختلف انجام می‌دهند اما ممکن است ما در این زمینه ضعیف باشیم.
یا ممکن است در بسیاری از کشورهای توسعه یافته به ازای هر ۱۰ یا ۲۰ کیلومتر یک ایستگاه باشد اما در کشور ما با فاصله‌های بیشتر شاهد استقرار یک ایستگاه هواشناسی باشیم و به همین جهت باید درصدد افزایش آنها برآییم چرا که هر قدر تعداد ایستگاه‌های استاندارد خود را افزایش دهیم، تعداد داده‌های بیشتری جمع آوری شده و در این صورت راحت‌تر می‌توانیم آن را روی مدل و نقشه پیاده کنیم که این مساله منجر به ارایه پیش‌بینی‌های مطلوب‌تر می‌شود.
هر قدر پیش‌بینی‌های ما با کیفیت‌تر باشند، صحت آن نیز بالاتر رفته و باز هم در آن صورت تصمیم گیری و تصمیم سازی براساس پیش‌بینی‌ها راحت‌تر صورت می پذیرد.
 ایرنا. در خصوص برنامه‌های بلند مدت هواشناسی قزوین توضیح دهید؟
در درجه نخست باید تعداد نیروی متخصص و ماهر خود را در حوزه‌های شبکه پایش، پیش‌بینی و تحقیقاتی افزایش دهیم.  
در کنار توسعه نیروی انسانی باید تعداد ایستگاه‌های زمینی خود را ارتقا و افزایش دهیم و در همین رابطه قصد داریم ۶ ایستگاه تمام خودکار را به تعداد ایستگاه‌های موجود استان اضافه کنیم که در انجام این راه نیازمند تخصیص اعتبارات لازم از سوی مسوولان عالی استان نیز هستیم.

پشتیبانی، تامین، تجهیز و نگهداری ایستگاه‌های موجود نیازمند تخصیص اعتبارات لازم است تا بتوانیم آنها را پایدار و فعال نگاه داریم چرا که در امر جمع آوری اطلاعات هواشناسی نقش مهم و حساسی دارند.
۹ ایستگاه سینوپتیک خودکار، چهار ایستگاه اقلیم شناسی، ۲۹ ایستگاه باران سنجی مکانیکی و ۲ ایستگاه جاده‌ای خودکار در سطح استان فعال بوده و این در حالی است که تمامی شهرستان‌های قزوین مجهز به ایستگاه‌های هواشناسی هستند و در شهرهای معلم‌کلایه، رازمیان، سیردان، کوهین، قزوین و ناحیه منفصل اسماعیل آباد از توابع شهرستان قزوین نیز ایستگاه هواشناسی فعال داریم که در بخش برداشت داده‌ها و تولیدات آن فعال می‌باشند و تمام داده‌ها نیز علاوه بر کنترل در هواشناسی قزوین به دیتاسنترهای سازمان مرکزی جهت پیش بینی و کارهای تحقیقاتی منتقل و نگهداری می‌شوند.
ایرنا. چه رابطه‌ای بین هواشناسی و مدیریت بحران وجود دارد؟  
بدون شک باید گفت یکی از بازوهای مهم و حیاتی مدیریت بحران، اطلاع داشتن از آخرین وضعیت جوی است و به همین لحاظ ارتباط تنگاتنگ و پایداری همواره بین این دو بخش وجود داشته و خواهد داشت.
امروزه و با رویت نقشه‌ها، در صورت مشاهده ورود یک موج ناپایدار و یا تغییرات جدی اقلیم، مراتب بلافاصله به اطلاع مسوولان عالی استان از جمله مدیریت بحران اطلاع داده می‌شود که این حوزه با تشکیل جلسه اقدام به برنامه ریزی جهت مقابله با بحران‌های احتمالی می‌کند.

اگر بتوانیم به موقع پیش‌بینی و هشدارهای لازم را با درصد صحت بالا در بخش‌های مختلف از جمله بارش برف سنگین، توفان، بارندگی و یا موج سرما و گرما را در اختیار دستگاه‌های خدمات رسان بگذاریم به طور قطع علاوه بر کاهش خسارت‌ها، در تصمیم سازی و تصمیم گیری‌ها نیز اثربخش خواهیم بود.  
البته باید اذعان داشت که هنگام وقوع یک پدیده مانند سیل، علاوه بر پیش‌بینی هواشناسی سایر موارد از جمله نوع پوشش گیاهی، شیب زمین، ساختمان و بافت خاک،  لایروبی رودخانه‌ها و موانع برسرراه رودخانه‌ها می‌توانند در بروز شدت و حدت این بحران موثر باشند.
ایرنا. گزارشی از آخرین وضعیت میزان بارندگی‌های استان قزوین ارایه دهید:
میانگین بارش استان قزوین سالانه ۳۱۸ میلی‌متر است که در سال زراعی ۹۸ – ۹۹ در استان ۴۲۴ میلی‌متر بارندگی به ثبت رسیده که نسبت به آمار بلند مدت از افزایش ۱۱۱ میلی متری و به لحاظ درصدی از ۳۵ درصد رشد برخوردار بوده است.
استان قزوین طی ۱۰ سال گذشته براساس شاخص‌های خشکسالی با شدت و ضعف دچار خشکسالی و ترسالی‌های ضعیف تا شدید بوده است.
در سال زراعی ۹۸ – ۹۹ شهرستان معلم کلایه به میزان ۵۱۹ میلی‌متر بیشترین و تاکستان با ۳۱۲ میلی‌متر کمترین بارش‌ها را در سطح استان به خود اختصاص داده‌اند و شهرستان قزوین نیز طی این مدت ۳۸۶ میلی‌متر بارش داشته که نسبت به آمار بلند مدت ۷۷ میلی‌متر و به صورت درصدی نیز ۲۵ درصد افزایش بارش داشته است.