دیپلماسی به مثابه فرصت با نگاهی به تجربه برجام

ابزار پیش‌برنده منافع ملی در عصر جدید جهانی چیست؟ دولت‌ها و بازیگران بین‌المللی از چه مکانیسمی برای رشد و توسعه اقتصادی‌شان بهره می گیرند؟ حداقل تجربه نیم قرن اخیر در روابط بین الملل گویای این واقعیت کلیدی است که دولت‌ها به این بینش و جمع بندی رسیده اند که دیپلماسی و زبان گفت و گو، ساده ترین، امن ترین، نافذترین روش و ابزار حل و فصل اختلافات فی ما بین و گشودن درهای جدید اقتصادی و تجاری است.

وقوع دو جنگ خانمان‌سوز در تقریبا در یکصد سال اخیر در نظام بین الملل (جنگ اول و دوم جهانی) وجدان بشری را به این سمت سوق داد که جنگ با جنگ پایان نمی‌یابد. برای پایان جنگ باید دیپلماسی آغاز شود.

فلسفه شکل گیری نهادهای بین المللی و در راس آن سازمان ملل متحد و نهادهای تخصصی با عطف به همین امر بود که با دیپلماسی امکان حل و فصل منازعات بین المللی راحت تر و سهل الوصول تر است. اجتماع ۲۰۰ کشور جهان در مجمع عمومی سازمان ملل گویای اهمیت نقش و جایگاه دیپلماسی در مدیریت تحولات نظام بین المللی است.

با اجماع می توان گفت که همه کشورهای دنیا به دیپلماسی و سیاست خارجی به مثابه فرصتی برای تعمیق و گسترش همگرایی اقتصادی و تجاری نگاه می کنند.

جمهوری اسلامی ایران هم به عنوان کشوری مسئولیت پذیر و صاحب نقش در منطقه و نظام بین المللی همواره به دیپلماسی و مذاکرات منطقه ای و بین المللی در چارچوب حقوق و قواعد بین المللی احترام گذاشته و رویکردش بر حداکثر سازی ظرفیت دیپلماسی در حل منازعات منطقه ای و بین المللی است.

به نظر می رسد با تغییر فضای سیاسی در آمریکا و کنار رفتن فردی کاملا غیر دیپلماتیک و هنجارشکن، نظام بین المللی مجالی تازه برای گفت و گو، مذاکره و آشتی پیدا کرده است.

ترامپ به مثابه تهدیدی بر موجودیت و نظم بین المللی، اساسا باوری به دیپلماسی نداشت. رئیس جمهوری سابق آمریکا با نگرش های سنتی و خود محورانه مانعی بزرگ در تعاملات و مذاکرات بین المللی بود و این موضوع برای همه کشورهای دنیا و به خصوص شرکای امنیتی و اقتصادی نزدیک چندین دهه آمریکا نظیر، اتحادیه اروپا، ژاپن و حوزه نفتا  مطرح بود.

امروز این عنصر بازدارنده دیپلماسی از صحنه سیاست بین المللی کنار رفته است و حداقل در سیاست اعلامی شاهد بازگشت آمریکا به مدار دیپلماسی، چند جانبه گرایی و نهادگرایی بین المللی هستیم.

طبیعی است که این فضا حامل فرصت های بزرگی برای اقتصاد کشورمان است که در دوره چهار ساله ترامپ با نظام ظالمانه تحریم ها مواجه بود و امکان تجارت منطقه ای و بین المللی را برای کشور محدود ساخته بود.

 تاکید رئیس جمهوری کشورمان بر اهمیت مذاکره و کارآمدی اش از همین جهت است که برای بی اثر کردن نظام ظالمانه تحریم ها و گشودن درهای جدید اقتصادی به روی کشورمان، نیازمند فعال کردن بیشتر ظرفیت های دیپلماسی در سیاست منطقه ای و بین المللی هستیم.

امروز باید بپذیریم که چالش اصلی و کلیدی اقتصاد کشور، مساله تحریم ها است. تحریم امکان فروش نفت و میعانات گازی به عنوان مهم ترین منبع ارزآوری کشور را محدود ساخته و متعاقبا انتقال ارز حاصل از فروش محصولات ساخت داخل را چه به صورت خام فروشی و فرآورده ها به امری دشوار تبدیل ساخته است.

بلوکه شدن دارایی های کشور در کره جنوبی و عراق که مجموعه بالای ۱۰ میلیارد دلار است، به روشنی گویای تاثیرگذاری فاکتور تحریم در بازگشت ارز حاصل از فروش اقلام نفتی، گازی و برقی در کشور است.

راه عبور از این تنگنا، در فعال سازی ظرفیت های دیپلماتیک چه به صورت تلاش برای رفع تحریم ها و چه مذاکره با کشورهای هدف برای آزادسازی اموال و دارایی های بلوکه شده است.

برای همین باید اهتمامی بیش از گذشته به دیپلماسی و سیاست خارجی در حل چالش های بین المللی کشور مشخصا در حوزه تحریم ها داشته باشیم و در نظر داشته باشیم که رشد و توسعه در اقتصاد امروز جهانی در گرو بین المللی شدن و تعامل هدفمند با بخش های اقتصادی دنیا است.

با ظرفیت های دیپلماسی و سیاست خارجی بود که رقم فروش نفت در کشور به حدود دو و نیم میلیون بشکه در روز رسید و بانک های جهانی آماده همکاری و تبادل مالی با بانک های ایرانی شدند و انتقال پول که امروز مهم ترین چالش بانکی کشور است؛ به راحتی انجام می شد.

از این رو پذیرش این واقعیت که سیاست خارجی فرصتی برای سیاست داخلی در بخش های اقتصاد و تجارت داخلی کشور است، می تواند زمینه ساز رفع نظام تحریم ها و محدودیت های بین المللی اعمال شده علیه اقتصاد کشورمان باشد.