در اهمیت گفت‌وگو
محمد توکلی
مدتی است که نام آیت‌الله سیدکمال حیدری بیش از پیش شنیده می‌شود. او که در سال‌های دورتر در شبکه‌ی الکوثر صداوسیما مباحث دینی را مطرح می‌کرد، حالا دیگر از فقهای صاحب‌نام حوزه است و مجتهدی شناخته‌شده است که برخی معتقدند عنوان مرجع تقلید نیز برازنده اوست.
در هفته‌های اخیر برخی اظهارنظرها از سوی او مورد پسند برخی دیگر از چهره‌های حوزوی از جمله جامعه مدرسین قرار نگرفته است و شاهد انتشار بیانیه‌های تندی علیه آیت‌الله حیدری بوده‌ایم. بیانیه‌هایی که برخی پیش‌بینی می‌کنند آغاز مسیری است که در نهایت سبب برخوردهای تندتری با این مجتهد و احتمالا ایجاد محدودیت‌های جدی برای بحث و درس او خواهد شد.
واقعیت این است که درباره آنچه آقای سیدکمال حیدری می‌گوید می‌توان نقد و نظرهایی را مطرح کرد اما آنچه مهم‌تر از وجه فقهی و اصطلاحا «اختلاف علمایی» بین حضرات است نوع مواجهه‌ای است که با این اختلاف شاهد هستیم. از بیانیه شدیداللحن و عجیب رئیس سابق مجمع تقریب مذاهب که عباراتی باورنکردنی در آن یافت می‌شد تا بیانیه آیت‌الله شیخ محمد یزدی و جامعه مدرسین حوزه علمیه قم که یادآور بیانیه این تشکل حوزوی علیه مرحوم آیت‌الله یوسف صانعی در سال 1388 و به بهانه بحران سیاسی آن سال‌هاست و تا شنیده‌هایی مبنی بر تعرض به دفتر این مرجع تقلید.
واقعیت این است که چنین مواجهه‌ای با روحانیونی که دیدگاهی متفاوت از جریان رسمی در سیاست و یا مذهب دارند پیش از این نیز رخ داده است و می‌توان گفت تبدیل به یک رویه شده است؛ از سال‌های دورتر که عبور کنیم، در سال‌های اخیر نیز از مرحوم آیت‌الله منتظری تا آیت‌الله جوادی آملی کم و زیاد شاهد چنین رفتارهایی بوده‌اند اما ریشه چنین برخوردهایی چیست و آیا راهی برای تغییر چنین شرایطی وجود دارد؟
به نظر می‌آید آنچه افرادی را به این نتیجه می‌رساند که به جای «گفتن» از «کوفتن» استفاده کنند خود حق پنداری است، هنگامی که افراد در هر عرصه‌ای اعم از علم و دین تا سیاست و حتی زندگی شخصی خود را و آنچه به آن باور دارند را «حق مطلق» بپندارند و به جای آنکه مجال پرواز را به اندیشه بدهند، دستور کَندن بال پرواز آن را صادرمی‌کنند وضعیتی را شاهد خواهیم بود که تخریب و تخطئه، توهین و افترا، تهدید و تحدید جای مدارا و مباحثه و گفت‌وگو را خواهد گرفت.
واقعیت این است که حضراتی که سال‌هاست چنین رویه‌ای را در حوزه‌های گوناگون از جمله در عرصه مباحثات دینی در پیش گرفته‌اند و امروز ردای اعتراض به آیت‌الله سیدکمال حیدری را به تن کرده‌اند با فرار از گفت‌وگو با «دیگری» نه تنها کمکی به پذیرفته شدن آنچه درست می‌دانند نخواهند کرد بلکه به طور ناخواسته فضایی را فراهم می‌کنند تا افراد بی‌طرف به سمت همان دیدگاه‌هایی متمایل شوند که این افراد با آن مخالف هستند. بنابراین حتی اگر بخواهیم با رویکردی عملگرایانه به این موضوع بنگریم نیز باید گفت برخوردهای سلبی و بی‌توجهی به اهمیت گفت‌وگو به نوعی خودزنی منتهی خواهد شد.
/بهار
