ویروس «هرپس سیمپلکس نوع یک» یا HSV-۱ یک عفونت مادام‌العمر در انسان است که طیف گسترده‌ای از بیماری‌ها از جمله تبخال، التهاب لثه، تبخال چشمی و تبخال تناسلی را ایجاد می‌کند. طبق گزارش سازمان جهانی بهداشت (WHO)، تقریباً ۶۶.۶ درصد از افراد (زیر ۵۰ سال) در سراسر جهان ناقل این عفونت هستند.
عفونت HSV-۱ در دوران بارداری می‌تواند عواقبی مانند سقط جنین و زایمان زودرس داشته باشد. این اثرات باعث نگرانی عمومی در مورد درمان و اقدامات پیشگیرانه برای عفونت هرپس سیمپلکس شده است. از سوی دیگر، با توجه به شیوع و عود این عفونت، امکان سویه‌های مقاوم به داروهای مرسوم مانند داروی «آسیکلوویر» وجود دارد. از آن‌جایی که آسیکلوویر چندین دهه است که به عنوان داروی درمان هرپس استفاده می‌شود، به همین دلیل تلاش‌های بیشتری برای توسعه درمان‌های جایگزین جدید علیه این عفونت، ضروری است.
خیار دریایی، یکی از بی‌مهرگان دریایی است و منبع مهمی از ویتامین‌ها، مواد معدنی و اجزای فعال زیستی است و در طب سنتی به عنوان یک غذای طبیعی استفاده می‌شود. در هر میلی‌لیتر آب دریا، تعداد زیادی میکروارگانیسم عفونی وجود دارد. به همین دلیل خیارهای دریایی که در بستر دریا زندگی می‌کنند، برای محافظت از خود در برابر عفونت‌های میکروبی نیاز به مکانیسم‌های ضد میکروبی دارند.
بر همین اساس، پژوهشگران با انجام یک مطالعه، مشخصات شیمیایی و اثرات عصاره اتانولی پوسته خیار دریایی را در عفونت ویروس هرپس سیمپلکس نوع یک یا HSV-۱ بررسی کردند.
برای انجام این مطالعه، خیارهای دریایی از مناطق جزر و مدی خلیج فارس در بندر دیر بوشهر بین فروردین تا خرداد ۱۳۹۸ جمع آوری شده و به آزمایشگاه منتقل شدند. در آزمایشگاه، ترکیبات موجود در آن و فعالیت‌های ضد ویروسی آن، مورد بررسی قرار گرفت.
بررسی‌های این مطالعه نشان داد که خیار دریایی به عنوان یک بی‌مهره، هنگام کشت سلولی خواص ضد ویروسی قابل توجهی در برابر هرپس سیمپلکس نوع یک دارد. بیشترین فعالیت ضد ویروسی این بی‌مهره دریایی، زمانی مشاهده شد که ویروس هرپس سیمپلکس، در معرض عصاره اتانولی پوسته خیار دریایی قرار گرفت و همین منجر به کاهش قابل توجهی در عفونت‌زایی این ویروس شد.
نتایج این بررسی نشان داد که عصاره خیار دریایی دارای دو ترکیب شیمیایی به نام‌های «لیدوکائین» و «۲-هیدروکسی-۱-(هیدروکسی متیل) اتیل استر اکتادکانوئیک اسید» است و ممکن است این اجزا، جایگاه‌های اتصال ویروس و سلول میزبان را اشغال کند و همین موضوع باعث متصل نشدن ویروس به سلول‌ها شده و از بیماری‌زایی ویروس جلوگیری کند.
محسن کشاورز، آرزو خرادمهر، علی کاملی، پوریا راسخ، عادل دانشی، ایرج نبی پور، کتایون وحدت، ندا باغبان، مریم فرخ‌نیا و امین تمدن؛ پژوهشگران پژوهشکده علوم زیست پزشکی خلیج فارس دانشگاه علوم پزشکی بوشهر، به همراه فروغ شمسی‌زاده از کمیته تحقیقات دانشجویی دانشگاه علوم پزشکی جندی شاپور اهواز و احمد توکلی از پژوهشکده ایمونولوژی و بیماری‌های عفونی دانشگاه علوم پزشکی ایران، با یکدیگر مشارکت داشتند.
یافته‌های این مطالعه به صورت مقاله علمی با عنوان «ترکیبات شیمیایی و بررسی فعالیت ضد ویروسی عصاره اتانولی خیار دریایی در برابر ویروس هرپس سیمپلکس نوع یک به صورت مدلسازی تجربی و محاسباتی» در ژورنال Biomedicine & Pharmacotherapy منتشر شده است. //ایسنا
