تاسیس ارتش توران؛ ماجراجویی جدید ترکیه در غائله قزاقستان
ظاهراً اوضاع و احوال داخلی قزاقستان، آن قدر که برای دولت ترکیه و رسانه‌‌‌های این کشور اهمیت پیدا کرده، نزد خود قزاق‌ها مهم نیست! اخیراً در دبیرخانه دائمی‌سازمان دولت‌‌‌های ترک در ترکیه، پرچم کشورهای عضو به نشانه همدردی با قزاقستان نیمه برافراشته شده و اعضا، از توکایف حمایت کرده و اعتراضات را به عنوان تهدید تروریستی قلمداد کرده اند.
«سازمان دولت‌‌‌های ترک» که ریاست دوره ای آن با ترکیه بوده و دبیرخانه دائمی‌آن در این کشور است، تقلا می‌کند تا در ماجرای اعتراضات گسترده و تنش در قزاقستان، خود را در قامت یک نهاد منطقه ای قدرتمند، مداخله گر و تاثیرگذار به نمایش بگذارد.
این در حالی است که غیر از ترکیه، دیگر اعضای این سازمان، به طور جدی پای کار نیامده اند. نه ترکمنستان و ازبکستان، نه قرقیزستان، جمهوری آذربایجان و مجارستان، هیچکدام مانند ترکیه عمل نکرده اند. لذا همین موضوع به خودی خود نشان می‌دهد که زمینه سیاسی و امکان عملی چندانی برای قدرت گرفتن سازمان کشورهای ترک وجود ندارد و ترکیه در این میدان، تنها مانده است. با این وجود، رسانه‌‌‌های تحت امر حزب عدالت و توسعه ترکیه، به طور مداوم، در حال تقویت این گفتمان هستند که وضعیت قزاقستان، نیاز به اقدام منطقه ای دارد و «جهان ترک» نباید ساکت بنشیند!
برخی از رسانه‌‌‌های تحت امر حزب حاکم ترکیه ایده‌‌‌های تند و هیجانی شگرفی همچون ضرورت تشکیل نیروی نظامی‌مشترک را مطرح کرده اند و یکی از این ایده ها، تشکیل یک نهاد نظامی‌و نیروی مشترک به نام «ارتش توران» است. به نظر می‌رسد در چنین شرایطی، پیشنهاد تاسیس ارتش توران، ایده ماجراجویانه جدیدی است که می‌تواند ترکیه را با دردسرهای منطقه ای و بین المللی جدیدی روبرو کند.
ارتش توران از کجا آمد؟
یکی از ایده‌‌‌های خیالی و رویایی امپراتوری عثمانی و در عین حال، یکی از انگیزه‌‌‌های عثمانی برای حمله به امپراطوری کهن روسیه، متحد ساختن همه ترک زبانان قفقاز و استفاده از تمام آنها در ارتش عثمانی بود.
اما این آرزوها هیچگاه جامه عمل نپوشید و همچنان که در جنگ جهانی نخست دیده شد، ارتش عثمانی در جبهه قفقاز و در ماجرای جنگ ساری قامیش، بیش از شصت هزار نفر از نیروهای خود را از دست داد. با این حال، چند سال پیش و در دوران صدارت احمد داود اوغلو در وزارت امور خارجه ترکیه، یک بار دیگر پیشنهاد تشکیل ارتش مشترک کشورهای ترک زبان بر روی میز گذاشته شد.
با این حال، برخی از رویدادهای مهم منطقه ای همچون سوریه، چنان ترکیه را درگیر کرد که کسی پیگیر این موضوع نشد. حالا و پس از آن همه سال، یک بار دیگر، فردی پیدا شده که دم از ضرورت تشکیل «ارتش توران» می‌زند. با این تفاوت که این بار، نه یک سیاستمدار، بلکه یک دریادار و استراتژیست نظامی، چنین ایده ای را مطرح کرده است.
دریاسالار جهاد یایجی، رئیس مرکز استراتژی‌‌‌های دریایی و جهانی ترکیه (Mavi Vatan DEGS)، درباره رویدادهای قزاقستان با روزنامه ینی آکیت مصاحبه کرده و ایده او این است که مشکلات قزاقستان می‌تواند امنیت کشورهای ترک را به خطر بیندازد و لازم است که «ارتش توران» باید هر چه زودتر ایجاد شود.
از «وطن آبی» تا «ارتش توران»
دریاسالار جهاد یایجی، در نوع خود و در مسلک خود، آدم عجیب و غریبی است. او همان کسی است که چند سال پیش، ایده اولیه ای را همراه با یک دریادار دیگر مطرح کرد که نهایتاً به خلق یک دکترین دفاعی منجر شد.
این دکترین دفاعی «وطن آبی» نام گرفت و تیم اردوغان، بر اساس چنین دکترینی بود که بسیاری از سیاست‌‌‌های خود را تغییر داد. اصل و اساس توجه به دکترین وطن آبی، بر پایه افزایش قدرت نیروی دریایی ترکیه توجه به اهمیت ژئوپولیتیک دریاها و به ویژه شرق مدیترانه است.
این استراتژی تبدیل به یک رویای بلندپروازانه برای افزایش قدرت و نفوذ ترکیه در شرق مدیترانه شد و مسائل مهمی‌همچون اصرار و پافشاری بر ضرورت استقلال ترک‌‌‌های قبرس، مقابله با یونان و قبرس روم، مقابله با فرانسه، توجه ویژه به لیبی، تلاش برای عادی سازی روابط با رژیم صهیونیستی و مصر، اکتشاف و استخراج نفت و گاز در شرق مدیترانه، احداث گذرگاه جدیدی به نام کانال استانبول، قدرت گرفتن در دریای سیاه و چندین اقدام دیگر همگی در چارچوب آن می‌گنجد.
آیا یایجی پس از تثبیت این دکترین و تبدیل شدن آن به استراتژی سیاست خارجی ترکیه، قدر دید و بر صدر نشانده شد؟ خیر. به دلایلی نامعلوم، یایجی را بازنشسته کردند. اما او حالا یک مرکز مطالعات استراتژیک دریایی تشکیل داده و به عنوان یک تحلیل گر و نظریه پرداز قدرت و ساتراتژی، با روزنامه‌ها و شبکه‌‌‌های تلویزیونی مصاحبه می‌کند.
البته او حالا سطح توصیه‌ها و قلمرو ایده‌‌‌های خود را از دریاها فراتر برده و عملاً به نظریه پرداز ملی گرایی ترکی تبدیل شده و به عنوان مثال اخیراً به ترکیه توصیه کرده که در کرکوک، با ایجاد هر گونه زمینه برای قدرت گرفتن کردها مقابله شود و برای تثبیت موقعیت ترکمان ها، از هیچ تلاشی دریغ نشود. حالا همین چهره نظامی، از روند تحولات قزاقستان اظهار نگرانی کرده و به طور جدی بر ایده تشکیل ارتش توران، پافشاری می‌کند.
قزاقستان، نقطه اتصال خلافتی‌ها و ملی گرایان
روزنامه ینی آکیت، شمارگان پایینی دارد اما یکی از مهم ترین و متنفذترین روزنامه‌‌‌های تحت امر اتاق فکر حزب حاکم ترکیه است و همواره بر آراء و نظراتی همچون ضرورت تاسیس مجدد نظام خلافتی در ترکیه پافشاری می‌کند.
این روزنامه هر چند روز یک بار، ضمیمه تدریس زبان عثمانی را منتشر می‌کند و در تبلیغات سیاسی منطقه ای خود نیز از برخی جریانات سلفی و اخوانی حمایت می‌کند. با آن که علی القاعده، دریادارها و ژنرال‌‌‌های ترکیه، غالباً افرادی لاییک و دور از اندیشه‌‌‌های دینی و خلافتی هستند، اما نقطه نظر فکری ملی گرایی ترکیه، باعث شده که دریاسالار یایجی، ایده ضرورت تاسیس ارتش توران را در این روزنامه مطرح کند.
ینی آکیت از یایجی سوال کرده تحولات قزاقستان را چگونه می‌بینید؟ او دست روی موضوع رقابتی مهمی‌به نام روسیه گذاشته و گفته است: «وقتی به زمینه سیاسی اجتماعی تنش و شرایط بحرانی قزاقستان با جهان ترک نگاه می‌کنیم، متوجه این واقعیت می‌شویم که روسیه، به شکل جدی در حال بازسازی همان الگوی قدیمی‌اتحاد جماهیر شوروی است. آن چه در کریمه اتفاق افتاد در اوکراین و قزاقستان نیز در حال تکرار است. در همین حال، اوستیا کشوری است که با منابع زیرزمینی و ارزشمند خود توجه روسیه را به خود جلب می‌کند. نقاط راهبردی مانند پایگاه بایکونور برای مطالعات نظامی‌و علمی‌روسیه از اهمیت بالایی برخوردار است. به همین دلیل، تغییر سیاسی-اجتماعی در قزاقستان خطر برهم زدن منافع و چشم انداز چند بعدی روسیه برای آینده را به همراه دارد.»
دریاسالار یایجی در ادامه و در مورد تبعات افزایش نفوذ نظامی‌روسیه و ضرورت مقابله با آن گفته است:«اهمیت ایجاد یک سازمان همکاری و دفاعی نه تنها در زمینه اقتصادی-اجتماعی، بلکه از نظر نظامی‌برای کشورهای ترک، در سطحی حیاتی است. وقتی که ارتش ارمنستان در زمره کشورهای عضو سازمان امنیت جمعی در قزاقستان مداخله کرد، کل کشورهای جهانِ ترک باید روی این تحول زوم کرده و اهمیت آن را درک کنند. پس بگذارید روشن بگویم، ارتش توران باید تأسیس شود!».
کشاندن ترکیه به کانون بازیِ بزرگان
یکی از ابعاد مهم پیشنهاد بلندپروازانه دریاسالار یایجی، طرح دیدگاه هایی است که ممکن است ترکیه را به شکلی عجیب و ناگهانی در بازی کلانی گرفتار کند که بسیار فراتز از سطح قدرت ترکیه و کشورهای عضو سازمان کشورهای ترک است.//اناج
