به مناسبت روز جهانی هواشناسی / دانش اقلیمی برای کنش اقلیمی/ تعادل زیست بوم گامی در راه توسعه پایدار

پیش بینی تغییر و ناپایداری جوی علاوه بر آگاهی دادن به بخش های گوناگون جامعه، نقش موثری را در تصمیم گیری های اثر بخش مسوولان در پیشگیری از بروز حوادث طبیعی ایفا می کند که این امر می تواند سبب کاهش خطرها و خسارت ها شود.

به مناسبت روز جهانی هواشناسی / دانش اقلیمی برای کنش اقلیمی/ تعادل زیست بوم گامی در راه توسعه پایدار
: وضعیت آب و هوایی مقوله‌ای مهم و تاثیرگذار در زندگی بشر به‌شمار می‌رود. به همین دلیل کشورهای گوناگون می‌کوشند تا با کمک دانش و فناوری برای حفظ تعادل زیست‌بوم گام بردارند و با برنامه‌ریزی‌های کارآمد از تغییرات شدید اقلیمی جلوگیری کنند و این‌گونه سبب تسریع در روند دستیابی به توسعه‌ پایدار شوند.

توجه به شرایط خاص آب و اقلیم ایران و فرآیند‌هایی همچون گرمایش جهانی و حتی تغییرات اقلیمی می‌تواند زمینه‌ساز افزایش سواد زیستی و ارتقای نگرش به این موضوعات مهم شود.

علم هواشناسی (meteorology) علم مطالعه پدیده‌های جوی است و ریشه این لغت به زمان ارسطو (۳۴۰ق.م) باز می‌گردد و برگرفته از لغت یونانی (meteor) به معنای “مرتفع در هوا “است.

به دست آوردن اطلاعات از اوضاع جوی در قرن هفدهم میلادی با اختراع فشار‌سنج( ۱۶۴۳) و اختراع رطوبت‌سنج ( ۱۷۰۰ ) پایه‌گذاری گردید و به تدریج در قرن هیجدهم دیده‌بانی‌های جوی با استفاده از دستگاه‌های اندازه‌گیری و تحت مقرارت خاصی در اروپا و شمال آمریکا گسترش یافت که به تدریج زمینه توجیه،تفسیر و پیش‌بینی پدیده‌های جوی با استفاده از قوانین فیزیک را فراهم کرد.

پیشرفت ادوات هواشناسی و توجه به این دانش در اوایل قرن نوزدهم میلادی بیش از هر زمان دیگری بود و با اختراع تلگراف (۱۸۴۳) دریافت اطلاعات جوی از نقاط دوردست امکان پ‌پذیر گردید و در سال ۱۸۶۹برای اولین بار نقشه‌های هم‌فشار سطح زمین ترسیم شد و مباحثی همچون توده‌ها و جبهه‌های هوا در سال ۱۹۲۰ وارد ادبیات علم هواشناسی شدند.

تا سال ۱۹۴۰ پیشرفت‌های چشمگیری در تحلیل و یا تفسیر و پیش‌بینی هواشناسی صورت گرفت و در این سال بود که با ارسال اولین رادیو سوند به فضا،اطلاعاتی نظیر درجه حرارت،رطوبت و سنجش فشار سطوح فوقانی امکان‌پذیر شد،در این زمان اوج درگیری‌های جنگ جهانی دوم بود و به همین دلیل وابستگی کشورهای درگیر در جنگ به پیش‌بینی هواشناسی برای فعالیت‌های هوانوردی بیش از هر زمان دیگری عیان گردید .

با پایان جنگ جهانی دوم و تشکیل سازمان جهانی هواشناسی(۱۹۵۱) به عنوان یک نهاد تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد،اهمیت علم هواشناسی نسبت به گذشته افزایش چشمگیری یافت و با عضویت کشورهای مختلف و توسعه ابزار و ادوات و ایستگاه‌های هواشناسی زمینه جهانی شدن این علم فراهم شد.

نقطه عطف هواشناسی با اختراع اولین رایانه‌ها در سال_ (۱۹۵۱ ۱۹۵۰) اتفاق افتاد، با این پیشرفت، کاربرد معادلات پیچیده ریاضی که بیانگر رفتار جو بود آسان‌تر شد و این یک گام رو به جلو در پیشرفت علم هواشناسی و کاربرد آن در زندگی بشر محسوب می‌شد.

در سال ۱۹۶۰میلادی اولین ماهواره هواشناسی به نام تیروس( (tiros به فضا پرتاب گردید و پیش قراول هواشناسی ماهواره‌ای شد و پس از آن طیف وسیعی از اطلاعات به صورت شبانه‌روزی در اختیار دانشمندان هواشناسی قرار گرفت که امروزه با به کارگیری توامان اطلاعات هواشناسی ماهواره‌ای و اطلاعات ایستگاه‌های خودکار در سطح زمین سبب شده است که پیش‌بینی‌های دقیق‌تری از وضعیت هوا ارائه گردد.

امروزه علم هواشناسی از جمله علوم کاملا کاربردی در زمینه‌های مختلف است که می‌تواند در مسیر رسیدن به توسعه پایدار در زمینه‌هایی همچون توسعه کشاورزی و امنیت غذایی، شناسایی منابع آب و بهره‌برداری بهینه از آن، فعالیت در زمینه دریانوردی و اقیانوس‌شناسی، توسعه هوا‌نوردی ،کاهش آلودگی هوا ،گرمایش جهانی،تغییر اقلیم و تاثیر آن در برنامه‌ریزی، مطالعه و باروسازی ابرها، جمع‌آوری و تبدیل داده‌ها به اطلاعات با استفاده از فناوری‌های نوین، توسعه سیستم‌های ماهواره‌ای در پیش‌بینی و هشدار جوی،استفاده بهینه از شاهرا‌ه‌های اطلاعاتی و بانک نرم‌افزاری و سخت‌افزاری پیشرفته از جمله ایستگاه‌های سینوپتیک و سایر موضوعات مرتبط با آب و هوا و کاهش اثرات بلایای طبیعی نقش‌آفرینی کند.

اقیانوس، وضع هوا و اقلیم ما/ بدون استفاده از اطلاعات هواشناسی توسعه‌ای ناپایدار خواهد بود

شعار سازمان جهانی هواشناسی برای سال 2021؟

علی دولتی‌مهر،مدیرکل هواشناسی استان آذربایجان‌شرقی در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در تبریز اظهار داشت: جایگاه اقیانوس‌ها در حیات بشر انکارناپذیر است. تاثیر اقیانوس‌ها در وضعیت آب و هوایی ‌از آنجا که سامانه‌های جوی عمدتا در اقیانوس‌ها شکل می‌گیرند،تاثیر بسزایی بر وضعیت آب و هوایی تمامی نقاط جهان دارند.

وی افزود: سازمان جهانی هواشناسی ٢٣ مارس مصادف با سوم فروردین را روز جهانی هواشناسی تعیین کرده و هر سال یک شعار را برای این روز اعلام می‌کند و شعار امسال را با عنوان “اقیانوس، وضع هوا و اقلیم ما” اعلام کرده است که بر پیوند میان اقیانوس، اقلیم و وضع هوا در سیستم کره زمین تاکید می‌ورزد. این شعار همچنین یادآور آغاز دهه سازمان ملل متحد با عنوان علم اقیانوس در توسعه پایدار است (2021-2030).

دولتی‌مهر گفت: سازمان جهانی هواشناسی یکی از کمیته‌های تخصصی سازمان ملل متحد در حوزه اقلیم، وضع هوا و آب، تمام تلاش خود را در راستای اطلاع‌رسانی نقش متقابل بین اقیانوس، اقلیم و وضع هوا می‌نماید. امروزه اثرات روزافزون تغییر اقلیم موجب شده تا دیدبانی اقیانوس، تحقیق و خدمات مرتبط با اهمیت تر از گذشته باشد. شناخت اقیانوس ، وضع هوا و اقلیم نقش مهمی در کاهش ریسک بلایای جوی و اقیانوسی، حفاظت از جان و مال مردم ایفا می نماید.

وی اذعان داشت: در استان آذربایجان‌شرقی با توجه به شرایط اقلیمی و وضع آب و هوا، اهمیت هواشناسی بیشتر ملموس بوده و از آنجا که آگاهی و شناخت شرایط آب و هوا و تغییرات آن، پیش نیاز اساسی تصمیم‌گیری‌ها در تمام زمینه‌های توسعه پایدار استان است.

دولتی‌مهر تصریح کرد: وظیفه اصلی سازمان هواشناسی کشور در راستای تامین اهداف ملی و بین‌المللی، حفاظت از جان و مال مردم در مقابل مخاطرات مرتبط با آب، هوا و اقلیم است و فعالیت‌های اداره‌کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی در راستای اهداف سازمان مرکزی بوده و تلاش می‌کند با تولید و جمع‌آوری اطلاعات و داده‌های هواشناسی از ایستگاه‌های سینوپتیک، اقلیم‌شناسی، جو بالا، باران‌سنجی و خودکار سطح استان و ثبت این داده‌ها در بانک اطلاعاتی همچنین تبادل اطلاعات متقابل با استان‌های مجاور، پیش‌بینی‌ها و اخطاریه‌های جوی را به موقع تهیه و به نهادهای ذی‌نفع ارسال کند.

وی ادامه داد: همچنین اداره‌کل هواشناسی نیازهای ارگان‌هایی که فعالیت آنها وابسته به خدمات هواشناسی است (از قبیل هواپیمایی، راهداری، کشاورزی، ستاد حوادث، آموزش و پرورش و…) را برآورده می‌سازد.

مدیرکل هواشناسی استان آذربایجان‌شرقی گفت: اداره‌کل هواشناسی استان آذربایجان‌شرقی که از سال 1327 به واسطه تأسیس فرودگاه تبریز به‌عنوان ایستگاه هواشناسی فرودگاهی تبریز شروع به کار کرده است.

آذربایجان شرقی چند ایستگاه هواشناسی دارد؟

وی افزود: هواشناسی استان در حال حاضر با داشتن بخش ستادی در تبریز شامل بخش‌های تخصصی دیده‌بانی، جو بالا، پیش‌بینی، تحقیقات فنی و تجهیزات و فناوری اطلاعات و ارتباطات با عنوان اداره‌کل و مرکز تحقیقات هواشناسی استان آذربایجان‌شرقی مشغول فعالیت است.

دولتی‌مهر گفت: این اداره‌کل دارای 121 ایستگاه هواشناسی اقماری در تبریز و شهرستان‌های استان است.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو با اشاره به نصب و راه‌اندازی ایستگاه‌های هواشناسی آذرشهر و هوراند اظهار داشت:ارتقاء سامانه هواشناسی فرودگاهی تبریز از Cat1 به Cat2 (یک دستگاه RVR قبلا نصب شده یکی دیگر RVR در حال نصب و برای ارتقاء یک دستگاه دیگر RVR و سیلومتر لازم می‌باشد.)

وی، از راه‌اندازی مجدد ایستگاه هواشناسی جاده‌ای پیام که بیش از پنج سال غیرفعال بود، خبر داد و گفت: ایستگاه هواشناسی هادی شهر که بیش از سه سال غیر فعال بود، مجددا راه‌اندازی شد.

دولتی‌مهر، با اشاره به بهسازی و نوسازی پلتفرم و ساختمان هواشناسی چاراویماق، ورزقان همچنین هواشناسی جلفا تاکید کرد: در سال گذشته راه‌اندازی سامانه پیامک کوتاه هواشناسی (ارسال هشدارهای هواشناسی)،به‌روزرسانی و خودکارسازی ایستگاه جهاد کشاورزی خسروشهر، انتقال ایستگاه سهند از دانشگاه سهند به محوطه سایت رادار و نصب و راه‌اندازی ایستگاه خودکار رادار و اتصال آن به شبکه سازمان از دیگر عملکرد سازمان هواشناسی استان بود.

راه اندازی تشعشع‌سنجی ایستگاه‌های بستان آباد، میانه و سراب

چشم‌اندازهای اداره‌کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی؟

دولتی‌مهر، مارتقاءایستگاه هواشناسی سینوپتیکی سنتی سراب، میانه و مراغه به ایستگاه خودکار را از برنامه‌های پیش‌بینی شده اداره کل هواشناسی استان آذربایجان‌شرقی در سال 1400 عنوان کرد و اظهار داشت: تشعشع‌سنجی ایستگاه‌های بستان آباد، میانه و سراب امسال نصب و راه‌اندازی می‌شوند.

وی، از خرید تجهیزات یدکی ایستگاه‌های خودکار هواشناسی در سال 1400 خبر داد و گفت: اداره کل هواشناسی استان به سامانه سنجش گرد و غبار در استان مجهز می‌شود.

دولتی‌مهر، پیگیری خرید خودروی مجهز به Vsat و ایستگاه خودکار،توسعه و تکمیل زیرساخت‌های مخابراتی، توسعه و تکمیل زیرساخت‌های پردازشی داده و تولید محصول،ظرفیت‌سازی سامانه توسعه هواشناسی کاربردی(تهک) و ارتقاء خدمات عامه در حوزه حمل و نقل عمومی با هدف افزایش ضریب ایمنی و سلامت در حمل و نقل و گردشگری، ارتقاء سامانه‌های اطلاع‌رسانی با ارسال پیامک، گسترش سامانه‌های اطلاع‌رسانی 134 و ارتقاء و یا ایجاد استودیو خبرهواشناسی از جمله چشم‌اندازهای اداره‌کل هواشناسی آذربایجان‌شرقی است.

تهیه شناسنامه اقلیمی و پیش‌بینی کشاورزی

وی متذکر شد: در کنار این فعالیت‌ها به انجام پروژه‌های تحقیقاتی و تهیه شناسنامه اقلیمی، بولتن‌های ماهیانه، فصلی و سالیانه و پیش‌بینی کشاورزی می‌پردازد تا ضمن بالا بردن سطح علمی کارکنان نتایج فعالیت‌هایش منجر به کاهش اثرات بلایای جوی و افزایش رفاه اجتماعی شود.

استفاده 35 هزار کاربر کشاورزی از توصیه های هواشناسی

مدیرکل هواشناسی استان آذربایجان‌شرقی تصریح کرد: بیش از 35 هزار کاربر کشاورز از توصیه‌های هواشناسی کشاورزی استفاده می‌کنند.

دولتی مهر ابراز کرد: در راستای شناخت دقیق‌تر انتظارات از هواشناسی استان و برآورده ساختن نیازها و نیز به‌ منظور اشاعه فرهنگ هواشناسی، در صدد ایجاد و گسترش شبکه ارتباطی کارآمد هستیم.

وی ادامه داد: به‌ منظور بالا بردن سطح کمی و کیفی محصولات و خدمات، به‌کارگیری نتایج و مشارکت در آخرین دستاوردهای تحقیقاتی دنیا و استفاده از نرم‌افزارها و روش‌های تحلیل اطلاعات مدنظر قرار گرفته است.

دولتی‌مهر اظهار داشت: در مجموع برای ایجاد انگیزه جهت برآورده ساختن چشم‌اندازهای ترسیمی به بهترین نحو ممکن، به‌کارگیری نیروهای متخصص و بالا بردن سطح علمی آنها همچنین حمایت‌های مادی و معنوی از پرسنل، اقداماتی در دستور کار قرار دارد.

//فارس