پارک بزرگ تبریز، یکی از پروژه‌هایی است که شهرداری تبریز پیش از انقلاب اسلامی‌آغاز کرده اما با گذشت پنج دهه خبری از اتمام این پروژه نیست. در سال ۱۳۵۰ بنا شد پارکی در تبریز ایجاد شود که در خاورمیانه بی نظیر و وسعتی بیشتر از پارک هایدپارک لندن داشته باشد اما با این وجود بعد از گذشت چهار دهه اتفاقی بزرگی برای این پارک به مانند نامش رخ نداده است.
چرایی اجرا نشدن پارکِ بزرگ پیش از انقلاب
پیش از انقلاب به دلیل مخالفت استانداری با سپردن پروژه به پیمانکاری به جز پیمانکار وابسته به دربار پارک بزرگ سرانجامی‌پیدا نکرد و بعد از انقلاب از دهه هفتاد تا به امروز مشکلاتی مانند تملک و وجود زمین‌های کشاورزی پارک بزرگ را به پروژه‌ای شکست خورده تبدیل کرده است.
حمید وارسته، شهردار دهه‌های چهل و پنجاه در شهر تبریز در خصوص زمینگیر شدن این طرح در خاطراتش می‌نویسد:” قبل از انقلاب، برای نقشه‌برداری اراضی این پارک، یک موسسه مهندسی به نام «کاپ» را که توسط مهندسان و نقشه‌برداران بازنشسته تبریز اداره می‌شد و هزینه بسیار عادلانه‌ای را نیز پیش‌بینی کرده بودند، به استانداری پیشنهاد کردم، اما استاندار با این پیشنهاد موافقت نکرد. دلیلش هم مشخص بود. استاندار نمی‌توانست برخلاف نظر تهران، نقشه‌برداری را با هزینه کمتر به دست یک موسسه محلی بدهد. این از ترفندهای رژیم بود که طرح‌های مهم و پرخرج نظیر همین طرح را به ایادی رژیم در تهران می‌سپردند.”
بعد از انقلاب اسلامی‌ایران در دهه هفتاد مجددا این طرح مطرح و به سازمان پارک‌ها و فضای سبز شهرداری محول شد اما این موضوع آغاز مشکلات و گرفتاری‌ها بود. به دلیل کشاورزی و مرغوب بودن این زمین‌ها تملک آن بسیار سخت بود و حتی در مواردی شهرداری برای تملک این زمین‌ها چندین بار پول پرداخت کرده اما طرح شامل مرور زمان شده و ساخت‌وسازهای غیرمجاز در آن منطقه رشد یافته است.
شهرداری توان تملک بیشتر را ندارد
پروژه پارک بزرگ که با محدوده ۸۶۴ هکتار مطرح شده و بنا بود شاملِ لوناپارک، باغ‌وحش، کتابخانه، نمایشگاه، پیک‌نیک، قایقرانی، ماهیگیری، دوچرخه‌سواری، سوارکاری، جنگل، مرغزار، دریاچه و باغ‌میوه باشد حالا به گفته اعضای شورا باید به کمتر از ۵۰۰ هکتار آن رضایت داد.
علیرضا نوای باغبان عضو شورای شهر تبریز در خصوص وضعیت پارک بزرگ تبریز متذکر شد: موضوع این پارک بزرگ که مطرح شده طی چند دهه گذشته سعی داشتیم که این پارک را تملک کنیم و بعد از کش و قوس فراوان به این مرحله که امروز هستیم، رسیدیم.
وی ادامه داد: کم کم توان شهرداری محدود شده و تملک دیگر ممکن نیست و از نظر من تملک بیشتر را انجام ندهیم و با همین داشته‌ها کاری بکنیم.
عضو شورای شهر تبریز با بیان اینکه طرح اولیه با تملک ۵۰۰ هکتار امکان اجرا ندارد، یادآور شد: اینجا تصمیمات اساسی احتیاج داریم و باید تملک‌های پراکنده را تعیین تکلیف کنیم و تملک‌ها را یکپارچه کنیم.
وی خاطرنشان کرد: آیتم‌های موجود در قرارداد با قرارگاه مورد تجدید نظر و بررسی دوباره قرار گیرد، باید منابعی برای پیشبرد طرح در نظر گرفته شود، چراکه نباید مثل سال‌های قبل این پروژه دچار اطاله شود.
بهره گیری از تجربیات دو طرحِ مشابه
فریدون بابایی‌اقدم رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی‌شهر تبریز هم در این خصوص اظهار داشت: از مهم‌ترین موضوعاتی که هم در دوره قبلی شورا و هم این دوره موضوع بحث است، مبحث پارک بزرگ است که بعضا جسته گریخته و بعضا به صورت جدی مطرح می‌شود.
وی با بیان اینکه این پروژه به قرارگاه خانم الانبیا (ص) سپرده شده است، ادامه داد: جلساتی برای بررسی میزان کم و کیف اقدامات و طراحی‌ها تشکیل شده و در جریان امر قرار گرفتیم.
رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای اسلامی‌شهر تبریز افزود: متعاقب جلساتی که با آقای شهردار داشتیم مقرر شد، بازنگری اساسی صورت گیرد و جلسات کارشناسی در این خصوص برگزار شد اما در جلسه نهایی گزارشی که ارائه شد، نگران‌کننده بود و طرح شسته و رفته و پخته‌ای ارائه نشد.
وی با بیان اینکه شهرداری در یک پک، اقدامات خود را ارائه دهد و برای پیشبرد این طرح باید مدیریت مجزا تعریف کنیم، گفت: در این دوره امیدوارم اقدامات کلان انجام دهیم، در شهر خودمان کارهای خوبی انجام شده اما از تجربیات جهانی می‌توان استفاده کرد.
بابایی اقدم اضافه کرد: ۲ طرح جهانی مشابه که می‌توان به آنها اشاره کرد، یکی در کشور باکو که یکی از بافت‌های فرسوده شهری را به یک فضای سبز تبدیل کردند، دومین طرح در ترکیه انجام شده که باز آفرینی محیطی انجام شده است.
وی ادامه داد: ایجاد باغ‌های سرگرمی‌در دنیا بسیار مرسوم شده است و در این جریان پارک بزرگ در طراحی‌ها می‌تواند مد نظر قرار گیرد.
اجرایِ پارک بزرگ در فاز یک
عباس رنجبر، شهردار تبریز هم با اشاره به فاز یک این پروژه ابراز داشت: در خصوص پارک بزرگ برخی از پیشنهادات برای بهبود کیفیت طرح‌های ارائه شده در نظر داریم و این آیتم‌ها را به عنوان رویکرد طراحی برای فاز یک پیشنهاد می‌کنیم.
وی ادامه داد: کانالیزه کردن مسیر آجی‌چای اصلی‌ترین و هزینه‌برترین موضوع است و باید بتوانیم این پنج چاهی که وجود دارد را از طریق شبکه آبیاری ساماندهی کنیم.
شهردار تبریز اضافه کرد: مبحث مالکیت از دیگر موضوعات بسیار حساس این پروژه است همچنین ساخت و ساز غیرمجاز از نگرانی‌های موجود در این مناطق است، چرا که خانه‌های موجود در وضعیت بسیار خطرناکی است.
بی توجهی به ظرفیت زمین‌های کشاورزی
یکی از مشکلات بزرگ در پروژه پارک بزرگ تملک زمین‌های این منطقه است؛ اتفاقی که به صورت کلی رخ نداده و فقط لکه‌هایی از این زمین‌ها تملک شده است. مشکل دیگر حضور زمین‌های کشاورزی است که شهرداری در سال‌های گذشته به جای استفاده از ظرفیت این زمین‌ها به دنبال تملک آنها و تبدیل این زمین‌ها به پارک است در حالیکه می‌توان از ظرفیت همین زمین‌های کشاورزی برای زیبایی این محدوده استفاده کرد، کاری که در شهری مانند اصفهان رخ داده و به جای تبدیل زمین کشاورزی به پارک از جذابیت بصری آنها با چند تغییر استفاده شده است.
اگرچه شورا و شهردار فعلی به دنبال احیای پروژه پارک بزرگ هستند اما با توجه به مشکلات اقتصادی شهرداری، عدم توانایی در جذب سرمایه گذار قوی و حجم عظیم این پروژه به نظر می‌رسد که شاید در نهایت پروژه‌ای با مساحت کمتر به بهره برداری نهایی برسد.//اناج
