باز هم فرار به جلو واشنگتن؛ توافق روی میز است
۲۰ اسفند ماه سال گذشته بود که مذاکرات رفع تحریم در وین بعد از هشت دور (۶ دور در دولت دوازدهم و ۲ دور در دولت سیزدهم) دچار وقفه شد و از آن زمان تبادل پیام‌ها به وسیله «جوزپ بورل» مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، «انریکه مورا» معاونش و برخی وزرای خارجه اروپا و منطقه بین ایران و آمریکا در جریان بود. در این مدت دو بار انریکه مورا به تهران آمد و در سفر اوایل تیر ماه جوزپ بورل به جمهوری اسلامی ایران و در نخستین سفرش به تهران در دولت سیزدهم، مقرر شد که گفت‌وگوها از سر گرفته شود، البته به صورت غیرمستقیم بین ایران و آمریکا و با واسطه انریکه مورا.
در نهایت این گفت‌وگوها به صورت غیرمستقیم هفتم و هشتم تیر ماه در شهر دوحه پایتخت قطر برگزار شد و «علی باقری» مذاکره کننده ارشد جمهوری اسلامی ایران دو دور با انریکه مورا گفت‌وگو داشت. قبل از برگزاری این دور از مذاکرات سعید خطیب‌زاده سخنگوی سابق وزارت خارجه گفته بود: «آنچه در مذاکرات انجام می‌دهیم اولا درباره ابعاد هسته‌ای نیست، چون ابعاد هسته‌ای یک بار جمع بندی شده و تنها درباره بخش‌های اختلافی است که در خصوص رفع تحریم‌ها باقی مانده است. آنچه انجام می‌شود فقط در مورد چند موضوع باقیمانده در حوزه رفع تحریم‌هاست ولذا هیچ چیزی به توافقات انجام شده در وین افزوده نخواهد شد و چیزی هم کاسته نخواهد شد.»
بعد از این گفت‌وگوها حسین امیرعبداللهیان در گفت‌وگویی تلفنی با همتای قطری این مذاکرات را مثبت خواند، ولی آمریکایی‌ها روایت دیگری از این مذاکرات مخابره کردند و سخنگوی وزارت خارجه آمریکا با ادعای مطرح شدن درخواست‌های غیرمرتبط با برجام از سوی ایران، گفت که در این مذاکرات پیشرفتی حاصل نشده است. سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در این باره افزود: «همزمان که از تلاش‌های اتحادیه اروپا بسیار سپاسگزاریم، اما از اینکه ایران باز هم نتوانست به ابتکار اتحادیه اروپا پاسخ مثبت دهد و بنابراین هیچ پیشرفتی حاصل نشده است، ناامید شده‌ایم».
این ادعای آمریکایی‌ها مبنی بر طرح خواسته‌های فرابرجامی از سوی حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه در نشست خبری مشترک با همتای قطری در تهران تکذیب شد و وزیر امور خارجه با بیان اینکه برای رسیدن به توافقی خوب، قوی و پایدار مصمم هستیم، گفت: برخلاف برخی ادعاهای رسانه‌ای طرف آمریکایی، ما هیچگونه مطالبه زیاده خواهانه و فرابرجامی مورد ادعای آمریکا را نداریم. وی افزود: در گفت‌وگوهای اخیر در دوحه یک موضوع اساسی که بر آن تمرکز کردیم، بحث تضمین موثر از سوی آمریکا در حوزه هر آن چیزی است که بخواهد نفع کامل اقتصادی ایران از برجام را تحت تاثیر قرار دهد. پس مطالبه و خواسته ما زیاده خواهانه نیست. در مسیر اخذ تضمین‌ها، آمریکا باید متعهد باشد که جمهوری اسلامی ایران از مزایای کامل توافق سال ۲۰۱۵ برخوردار خواهد بود. این چیزی است که تاکنون طرف آمریکایی نتوانسته ما را نسبت به تحقق آن مطمئن کند. بار دیگر تأکید می‌کنم ما حسن نیت داریم، اهل مذاکره منطقی هستیم و در این مسیر جدی هستیم
علی باقری ۱۲ تیر ماه نیز در جمع خبرنگاران درباره مذاکرات رفع تحریم‌ها اظهار داشت: مذاکرات در دوحه در چارچوبی که قبلا مشخص شده بود شکل گرفت و ادامه گفت‌وگوها براساس توافقی است که بین ما و طرف مقابل و به صورت مشخص آقای مورا در حال رایزنی است که بر آن اساس زمان و مکان آن در تبادلی که بین ما و آقای موراست، در حال نهایی سازی است.
* آمریکا بدون رویکرد مبتنی بر ابتکار و پیشرفت در دوحه حضور یافت
امیرعبداللهیان همچنین بامداد دوشنبه ۱۳ تیر ماه در گفت‌وگوی تلفنی با «کاترین کولونا» همتای فرانسوی با بیان اینکه ارزیابی ما از گفت‌وگوهای اخیر دوحه مثبت است، گفت: آمریکا بدون رویکرد مبتنی بر ابتکار و پیشرفت در دوحه حضور یافت و معتقدیم نباید جای ابتکار سیاسی را، تکرار مواضع قبلی پر کند. یک روز بعد هم امیرعبداللهیان و بورل تلفنی گفت‌وگو کردند. وزیر امور خارجه در این تماس تلفنی با بیان اینکه برای رسیدن به توافق قوی و پایدار، مسیر مذاکرات را ادامه می‌دهیم، تصریح کرد: آمریکا باید مشخص کند خواهان توافق است، یا به دنبال تکرار یک طرفه خواسته‌های خود. هر دو همزمان با هم ممکن نیست.
پس از آن بود که ۱۴ تیر ماه «رابرت مالی» نماینده ویژه آمریکا در امور ایران در مصاحبه با رادیو «ان پی آر» درباره مذاکرات دوحه گفت: «اتحادیه اروپا به عنوان هماهنگ کننده مذاکرات خواهان یک تلاش دیگر (برای ازسرگیری مذاکرات) بود و از هر دو هیأت (ایران و آمریکا) برای برگزاری نشست در دوحه دعوت کرد به این امید که طرف ایرانی تمایل داشته باشد چیزی را به ما عرضه کند و اراده خود را نشان دهد اما متأسفانه در این دور نتوانست پاسخی به ما بدهد و به نوعی این دور از مذاکرات اتلاف وقت بود». مالی همچنین درباره درخواست ایران مدعی شد: «ایران در نشست دوحه تقاضاهای جدیدی داشت که هیچ ارتباطی به توافق هسته‌ای نداشت و بخشی از آن قبلاً به ما و اتحادیه اروپا مطرح شده بود و اعلام کرده بودیم که این موضوعات بخشی از مذاکرات هسته‌ای نیست».
از سوی دیگر، «جیک سالیوان» مشاور امنیت ملی کاخ سفید ۲۱ تیر ماه در نشستی خبری در کاخ سفید گفت: «ما به ایرانی‌ها پیام دادیم که توافقی وجود دارد که از حمایت ما و شرکای اروپایی‌مان برخوردار است که ایران باید آن را بپذیرد. ایران باید بین بازگشت به پایبندی به توافق هسته‌ای یا مواجهه با فشار فزاینده آمریکا و انزوای بین‌المللی، یکی را انتخاب کند»
اگر اقدامات و تلاش‌های توأم با حسن نیت ایران نبود، چه بسا پنجره دیپلماسی برای موضوعات باقیمانده تا الان باز نمی‌ماند
البته نه تنها آمریکایی‌ها ادعاهایی بی اساس را درباره مذاکرات دوحه مطرح کردند، «کاترین کولونا» وزیر خارجه جدید فرانسه نیز ایران را به به توسل به تاکتیک‌های تأخیری و بازگشت به مواضع قبلی در مذاکرات دوحه متهم کرد که این موضوع از سوی خبرنگار فارس در نخستین نشست خبری ناصر کنعانی سخنگوی جدید وزارت امور خارجه در ۲۲ تیر ماه مطرح شد و وی در پاسخ گفت: پیام واضح جمهوری اسلامی ایران این است که به روند مذاکره و دیپلماسی چندجانبه برای حل و فصل اختلافات پایبند و ملتزم هستیم. همانطور که وزیر خارجه هم چند بار اشاره کرد اگر نبود اقدامات و تلاش‌های توأم با حسن نیت ایران، چه بسا پنجره دیپلماسی برای موضوعات باقیمانده تا الان باز نمی‌ماند. بنابراین حتما طرف‌های اروپایی و متحد آنها یعنی دولت آمریکا می‌دانند باز ماندن پنجره مذاکرات و مفتوح ماندن میز مذاکره، مرهون رفتار مسؤولانه و تدبیر حکمیانه دولت جمهوری اسلامی ایران است. کسی که در مقام مطالبه گر و سؤال کننده قرار دارد، دولت جمهوری اسلامی ایران است. ایران این حق را برای این طرف‌ها قائل نیست که در مقام سؤال کننده و مطالبه گر و یا حتی تهدید کننده قرار گیرند و ایران را مورد مواخذه قرار دهند. (جزییات بیشتر)
کنعانی همچنین خاطرنشان کرد: جمهوری اسلامی ایران همچنان به روند مذاکرات پایبند است. مذاکرات به روال گذشته از طریق تبادل پیام چه در سطح وزیر خارجه با آقای جوزپ بورل و چه در سطح آقای باقری مذاکره کننده ارشد کشورمان با آقای انریکه مورا در جریان است. نحوه جمع بندی در خصوص ادامه مذاکرات و همچنین مکان مذاکرات در ارتباطات و پیام‌های طرفینی در حال رایزنی است و زمان و مکان مذاکرات بزودی تعیین خواهد شد.
مؤید اظهارات کنعانی مبنی بر اینکه باز ماندن پنجره مذاکرات و مفتوح ماندن میز مذاکره مرهون تدابیر حکیمانه و رفتار مسؤولانه ایران است را امیرعبداللهیان در مصاحبه با روزنامه ایتالیایی لارپوبلیکا بیان کرد. وزیر امور خارجه با بیان اینکه یک ایده به آمریکایی‌ها پیشنهاد کردیم، به تعویق انداختن موضوعات مرتبط با لیست سیاه، اما باید مطمئن شویم که شرکت‌های ایرانی از مزایای اقتصادی در برجام برخوردار می‌شوند، کسب انتفاع اقتصادی در برجام ضروری است، ما چیزی فراتر از توافق هسته‌ای نمی‌خواهیم. (اینجا بخوانید)
در این میان جو بایدن رئیس‌جمهور آمریکا در سفری که به تل‌آویو داشت در مصاحبه با کانال ۱۲ تلویزیون رژیم صهیونیستی با بیان اینکه همچنان معتقد است که آمریکا بایستی به برجام برگردد، در عین حال با تلاش برای سلب مسؤولیت از واشنگتن عنوان کرد که «اوضاع اکنون در دست ایران است.» حسین امیرعبداللهیان که دوشنبه ۲۷ تیر ماه گفت‌وگویی تلفنی را با بورل داشت، در تشریح رایزنی تلفنی‌اش با مسؤول سیاست خارجی اتحادیه اروپا عنوان کرد: به آقای بورل صراحتا گفتم آمریکا باید زیاده خواهی و تردید را کنار بگذارد. راه حل تکراری نتیجه تکراری را به دنبال خواهد داشت و آمریکایی‌ها با اهرم فشار به نتیجه نخواهند رسید.
ناصر کنعانی سخنگوی وزارت خارجه ۲۹ تیر ماه در نشست هفتگی با خبرنگاران اظهار داشت: بر خلاف ادعایی که طرف آمریکایی در خصوص نافرجام بودن مذاکرات دوحه بیان کرده، مذاکرات دوحه مذاکرات خوبی بوده و راه را برای ادامه مذاکرات اطراف توافق هسته‌ای باز گذاشته است.
بورل هم با حسن نیت و جدیت پیگیر موضوع برای آماده سازی ادامه مذاکرات در دور بعدی است. طرف ایرانی در این زمینه با حسن نیت و جدیت موضوع را دنبال میکند. گفت‌وگوی دو شب پیش امیرعبداللهیان و بورل با تمرکز بر این موضوع بوده که راه را برای گفت‌وگوها فراهم کنند. زمینه برای توافق هست و مشکل اساسی برای توافق نیست، الا اینکه آمریکا تصمیم سیاسی خود را با صراحت و جدیت اتخاذ کند. دولت آمریکا تاکید میکند ما اراده داریم به توافق هسته‌ای برگردیم، ولی از سوی دیگر به نظر می‌رسد مایل نیست هزینه‌های بازگشت به توافق را پرداخت کند. به نظر می‌آید دولت آمریکا نمی‌تواند تصمیم سیاسی مستقلانه‌ای بگیرد. اگر آمریکا به این موضوع از دریچه منافع ملی آمریکا نه از دریچه منافع رژیم غاصب صهیونیستی نگاه کند، زمینه برای توافق در آینده نزدیک فراهم است و ایران خواستار تضمین جدی و قابل راستی آزمایی است.
البته در این میان، سفر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به تهران برای شرکت در هفتمین نشست سران ضامن روند آستانه واکنش آمریکایی‌ها را به همراه داشت. از یک سو سخنگوی کاخ سفید نسبت به نزدیکی روابط ابراز نگرانی کرد و از سوی دیگر «رابرت مالی»، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران روز چهارشنبه ۲۹ تیر ماه در توئیتر نوشت: «فکر می‌کنم اینکه ایران در وضعیتی است که می‌خواهد بر خلاف موضع قبلی خود مبنی بر بی‌طرفی در درگیری بین اوکراین و روسیه به روسیه پهپاد بفروشد حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. ایران اکنون با یک انتخاب روبرو است. می‌تواند به دنبال وابستگی نسبی به روسیه باشد و از فرصت اقتصادی اندکی بهره‌مند باشد یا می‌تواند بازگشت به توافق را انتخاب کرده و روابط اقتصادی نرمال‌تری با همسایگانش، اروپا و سایر نقاط دنیا داشته باشد.» (اینجا بخوانید)
در همین خصوص ناصر کنعانی ۲۹ تیر ماه در پاسخ به پرسش خبرنگار فارس گفت: رابطه ایران و روسیه به عنوان دو کشور مستقل و همسایه و منطقه‌ای رابطه‌ای کاملا دوجانبه و مبتنی بر مصالح و منافع دو کشور است و اساسا ارتباطی به دولت آمریکا ندارد که درباره روابط دوجانبه ایران با دیگر کشورها اظهارنظر و یا مداخله کند. دو کشور بر مبنای منافع و مصالح مشترک روابط خودشان را تعریف کردند و این رابطه سازنده و منطقی است و اتفاقا نشان می‌دهد علاوه بر منافع دو کشور در حوزه منطقه‌ای هم کاملا یک رابطه سازنده است و نتیجه این رابطه سازنده را در تقویت و تحکیم روند صلح و ثبات و امنیت در سوریه و مبارزه مشترک علیه تروریسم شاهد بودیم. نقش سازنده‌ای که از سوی دولت آمریکا هیچگاه شاهد نبودیم. روابط مستقل ایران و روسیه در همین چارچوب ادامه خواهد یافت.
دو روز بعد «ند پرایس» سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در ۳۱ تیر ماه در نشست خبری روزانه با خبرنگاران گفت که اگر ایران می‌خواست به توافق برگردد فرصت‌های زیادی از جمله مذاکرات وین، مذاکرات دوحه و رایزنی با واسطه‌های اروپایی داشته است. وی افزود: «ما کاملاً آماده‌ایم به پایبندی دوجانبه به برجام برگردیم. همچنان معتقدیم که دیپلماسی ماندگارترین راه [در خصوص برنامه هسته‌ای ایران] است.» از سوی دیگر «ویکتوریا نولاند» معاون وزیر خارجه آمریکا در امور سیاسی روز جمعه ۳۱ تیر ماه مدعی شد که توافق با ایران روی میز قرار دارد و افزود: «اگر ایرانی‌ها بخواهند توافق روی میز قرار دارد. تنها یک تصمیم‌گیر در ایران وجود دارد و می‌تواند نفت ایران را به بازار بازگرداند اما اگر توافق را نپذیرد ما فشار را افزایش خواهیم داد». این اظهارات در حالی بیان شد که در همین زمینه امیرعبداللهیان روز پنجشنبه (۳۰ تیر ماه)، در گفت‌وگویی تلفنی با «محمد بن عبدالرحمن آل ثانی» وزیر خارجه قطر بار دیگر اراده دولت جمهوری اسلامی ایران برای رسیدن به یک توافق خوب، قوی و پایدار را مورد اشاره قرار داد و بر ضرورت کنار گذاشتن زیاده خواهی‌از سوی طرف آمریکایی و لزوم واقع
در مسیر دستیابی به راه حل و حصول توافق تأکید کرد.
* نمی‌خواهیم از یک روزنه دو بار گزیده شویم/ توافق را به هر قیمت و هر توافقی را نمی‌خواهیم
امیرعبداللهیان همچنین پنجشنبه شب در گفت‌وگویی تلویزیونی درباره روند مذاکرات رفع تحریم بیان کرد: ما الان در نقطه‌ای هستیم که متن آماده‌ای در مقابل ماست که در بیش از ۹۵ الی۹۶ درصد محتوا با همه طرف‌ها اتفاق نظر داریم، ولی در این متن همچنان یک نقص مهم وجود دارد و اینکه ما باید از مزایای کامل اقتصادی توافق برخودار شویم. ما نمی‌خواهیم از یک روزنه دو بار گزیده شویم. برای برخوردار شدن از مزایای کامل اقتصادی برجام، آمریکایی‌ها باید تعهدات و تضمین‌هایی را بپذیرند…برای رسیدن به توافق خوب، قوی و پایدار جدی هستیم. توافق را به هر قیمت و هر توافقی را نمی‌خواهیم.//فارس نیوز
