اخبار
بازگشت بایدن به برجام به ایران بستگی دارد
گروه سیاسی: روزنامه واشنگتن‌پست در تحلیلی به تنش‌های اخیر و ترور دانشمند ایرانی پرداخت.به گزارش واشنگتن پست، ترور روز جمعه یک دانشمند مهم هسته ای ایران در یک لحظه حساس در روابط ایران و غرب اتفاق افتاد. این آخرین تحول نشان می دهد که سیاست به اصطلاح “حداکثر فشار” دولت ترامپ برای ثبات منطقه خسارت بار بوده است و لغو آن برای دولت جو بایدن چقدر دشوار است.
ایران یکی از اصلی‌ترین موضوعات سیاست خارجی است که جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب با آن روبرو خواهد شد.در حالی که تنها چند هفته تا زمان روی کار آمدن دولت جدید برای شروع مجدد مذاکرات با جمهوری اسلامی باقی مانده است، دشمنان تهران – در واشنگتن و سایر نقاط خاورمیانه – آماده می شوند تا هر کاری از دستشان بر می آید برای متوقف کردن تلاش‌های بایدن در مورد حتی قبل از آغاز انجام دهند.
در همین حال گزینه مشاور امنیت ملی آمریکا در در دولت جدید این کشور، بازگشت آمریکا به برجام را وابسته به ایران دانست.
جیک سالیوان در مورد احتمال بازگشت آمریکا به برجام گفت: این موضوع کاملا به ایران بستگی دارد. اگر ایران به تعهدات خود باز گردد بایدن هم این کار را می‌کند.
جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده، وعده داده در صورت تعهد ایران به توافق هسته ای، او نیز به این توافق خواهد پیوست، اما دو طرف برای رسیدن به این هدف باید در برابر زمان رقابت و از یک میدان مین سیاسی عبور کنند.
برخی منتقدان توافق سال 2015 معتقدند که بایدن از تحریم های اعمال شده توسط دولت دونالد ترامپ استفاده و شرایطی بهتر برای ایالات متحده در بازگشت به برجام تعیین کند. دیوید آلبرایت، کارشناس برنامه هسته ای ایران در موسسه غیر دولتی علوم و امنیت بین المللی، گفت: «از دیدگاه من، پیوستن دوباره به توافق بدون امتیازات بیشتر احمقانه است. فارغ از هر فکری که درباره ترامپ می کنیم، و من شخصا از اینکه او توافق را ترک کرد خوشحال نبودم، باید گفت که او اهرم فشار قابل توجهی در برابر ایران ایجاد کرده و استفاده نکردن از آن دیوانگی به نظر می رسد. از این نظر، می توان گفت این یک هدیه به بایدن بوده است.»
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، اخیرا در دفاع از کارزار «اعمال فشار حداکثری» آن را موفق خوانده و درباره لغو تحریم ها هشدار داده که چنین اقدامی به معنای کمک مالی به فعالیت های ایران در منطقه است.در همین حال، مساله دیگری که بر احتمال مذاکرات بین آمریکا و ایران سایه می اندازد، تصمیم ایران درباره چگونگی تلافی کردن تصمیم ترامپ به ترور سردار قاسم سلیمانی است. اگرچه ایران در همان زمان با شلیک موشک به سمت نیروهای آمریکایی در عراق به این ترور واکنش نشان داد، اما هیچ کسی باور ندارد که واکنش این کشور در همین اندازه باقی بماند. مقامات اطلاعاتی فعلی و سابق آمریکا معتقدند ایران صبر می کند و با دقت برای یک پاسخ شدیدتر، احتمالا حمله ای علیه یک ژنرال آمریکایی یا یک سفیر در خارج از کشور، آماده می شود.
مقامات پیشین آمریکا معتقدند که بایدن در اولین روزهای حضور خود در کاخ سفید در صدد کاهش تنش ها با ایران بر خواهد آمد. به گفته دیپلمات های اروپایی و مقامات سابق آمریکا، رئیس جمهوری منتخب می تواند برای اعتمادسازی و نشان دادن آمادگی واشنگتن برای دیپلماسی چند گام بردارد که از جمله آنها می توان به لغو تحریم ها علیه وزیر خارجه ایران و برخی دیگر از مقامات ارشد این کشور، لغو ممنوعیت سفر علیه کشورها با اکثریت جمعیت مسلمان و رفع محدودیت ها بر تجارت اقلام بشردوستانه برای ایران اشاره کرد.بایدن پیشتر متعهد شده که ممنوعیت سفر را لغو کند و گفته اطمینان حاصل خواهد کرد که تحریم های ایالات متحده مانع مبارزه ایران علیه کوید 19 نمی شود.به گفته مقامات ایران، این کشور با کمبود دارو و تجهیزات پزشکی از جمله انسولین، داروهای درمان سرطان، واکسن آنفلوانزا و کیت های آزمایش ویروس کرونا درگیر است. وزارت خزانه داری ایالات متحده مجوزهایی را برای واردات بشردوستانه صادر کرده و می گوید ایالات متحده مقصر کمبود یا گرانی کالاهای پزشکی نیست. اما کاترین بائر، یکی از مقامات سابق وزارت خزانه داری آمریکا، معتقد است: «سیاست تحریم های تهاجمی دولت ترامپ بر بسیاری از بانک های خارجی تاثیر گذاشته است و حتی در شرایط مجاز بودن تجارت بشردوستانه نیز آنها نگران خطر تحریم های آمریکا هستند. به دلیل شدت عمل دولت ترامپ در اجرای تحریم ها، بانک ها تمایلی به انجام این نوع تجارت ندارند.»
بائر و سایر مقامات پیشین آمریکا معتقدند که اظهارات عمومی و رهنمودهای جدید از سوی دولت بایدن می تواند سیگنالی را به بانک های اروپایی و سایر بانک ها ارسال کند تا معاملات بشردوستانه را که ایران خواستار آن است، تایید کنند.
بایدن اگر تا پیش از انتخابات ایران در ژوئن 2021 با این کشور به توافق نرسیده باشد، ممکن است دیگر نتواند شریکی مایل به مذاکره در تهران بیابد. برخی انتخابات مجلس در فوریه گذشته را راهنمایی برای پیش بینی نتایج انتخابات ریاست جمهوری آینده می دانند. اگرچه مشارکت مردمی در انتخابات اندک بود، اما محافظه کاران توانستند بیشتر کرسی های مجلس را به دست آورند. این مساله از آن جهت برای غرب زنگ هشدار است که روی کار آمدن یک رئیس جمهوری محافظه کار و احتمالا بدبین به تعاملات بین المللی می تواند پایان قطعی برجام را رقم بزند. در همین حال، اگر دولت فعلی ایران بتواند تا پیش از انتخابات راه نجاتی از تحریم های ایالات متحده بیابد، آینده بهتری پیش روی متحدان میانه روی حسن روحانی خواهد بود.
موضع گیری ترامپ در قبال ایران به نفع محافظه کاران و تندروهای مخالف توافق هسته ای تمام شد؛ آنها روحانی را به دلیل اعتماد به آمریکایی ها مقصر می دانند و بسیاری از آنها گفته اند که پیش از برگشتن ایران به تعهدات هسته ای، ایالات متحده باید «خسارت» ناشی از تحریم ها را جبران کند. با این حال، آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، درها را به طور کامل روی احتمال احیای توافق نبسته که یکی از دلایلش احتمالا دشواری دسترسی ایران به ارز سخت در نتیجه تحریم های آمریکاست. به هر حال، به گفته مقامات سابق اطلاعاتی، توافق هسته ای منافاتی با اولویت های محافظه کاران از جمله کارزار گسترش نفوذ ایران در منطقه از طریق نیروهای نیابتی در سوریه، عراق، یمن و سایر مناطق ندارد.
کار بایدن بسیار سخت‌تر شد
تحلیل گران مستقر در ایالات متحده معتقدند که ترور دانشمند برجسته هسته ای ایران شروع مجدد دیپلماسی بین واشنگتن و تهران را توسط جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب آمریکا، دشوارتر می کند. بایدن که از 20 ژانویه روی کار خواهد آمد، گفته که می خواهد به توافق بین المللی سال 2015 که برنامه هسته ای ایران را مهار می کند، بازگردد که به معنای برنامه او برای عقب نشینی از کارزار «اعمال فشار حداکثری» رئیس جمهوری دونالد ترامپ است.
تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوینسی، گفت: «تصور کنید اگر پیش از شروع مذاکرات ایرانی ها چنین اقدامی علیه اسرائیل یا علیه خود آمریکا انجام می دادند، آنگاه ایالات متحده چقدر می توانست به مذاکره تمایل داشته باشد.» او افزود ترور دکتر فخری زاده، فیزیک دان عالی رتبه هسته ای و رئیس سازمان تحقیقات و نوآوری در وزارت دفاع ایران، یک وضعیت «برد-برد» برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، ایجاد کرده: «اگر دولت ایران واکنش نشان دهد، نتانیاهو می تواند واشنگتن را به مقابله نظامی با تهران تحریک کند و اگر ایران خویشتن داری نشان دهد، نخست وزیر اسرائیل فضایی ایجاد کرده که دیپلماسی با ایران را برای آمریکا دشوارتر می کند.»اسرائیل که در چند سال گذشته بارها به یک سری ترورهای هدفمند دانشمندان هسته ای ایران متهم شده، از اظهارنظر فوری درباره ترور فخری زاده خودداری کرد. پارسی به الجزیره گفت: «از دیدگاه نتانیاهو، این لحظه ایست که او می تواند بایدن را تضعیف کند. از برخی جهات، بایدن در اینجا هدف اصلی بوده است.»دولت ترامپ در سال 2018 در تلاش برای منزوی کردن ایران به طور یکجانبه از توافق هسته ای خارج شد و تحریم های اقتصادی علیه صنایع و مقامات مهم این کشور اعمال کرد. تحلیل گران و ناظران سیاسی این نگرانی را مطرح کردند که ترامپ در هفته های آخر کار دولت خود اقدامات بیشتری برای ایجاد بی ثباتی در رابطه با ایران و متحدان آن در خاورمیانه انجام و دولت بایدن را در موقعیت دشوارتری قرار دهد. تونی بلینکن، نامزد بایدن برای سمت وزیر امور خارجه، در ماه اوت به رهبران امنیتی جهانی گفته بود امیدوار است ایالات متحده بتواند توافق نامه هسته با ایران را «مستحکم تر و برای زمانی طولانی تر» تجدید کند.
پارسی گفت که بایدن «برای صلاح ایالات متحده» باید خیلی سریع دیپلماسی را آغاز کند، تحریم ها را برچیند و به توافق هسته ای بازگردد. او افزود که مقامات آمریکایی و ایرانی امیدوار بودند بتوانند درباره باقی مسائل مانند موشک های بالستیک و سیاست های منطقه ای گفت و گو کنند، اما ترور روز جمعه چشم انداز این مساله را دشوارتر کرد: «احتمال اینکه ایرانی ها بتوانند به مصالحه و تعامل روی خوش نشان دهند، به شدت کاهش یافته است.»
نه ترامپ و نه بایدن هیچ کدام به طور مستقیم درباره ترور شهید فخری زاده اظهارنظر نکردند و رئیس جمهوری جمهوری خواه تنها نوشته یوسی ملمان، نویسنده اسرائیلی، را مبنی بر اینکه « مرگ دانشمند یک ضربه بزرگ روانی و حرفه ای به ایران است» دوباره توئیت کرد.
ایران یکی از اصلی‌ترین موضوعات سیاست خارجی است که جو بایدن، رئیس‌جمهور منتخب با آن روبرو خواهد شد.در حالی که تنها چند هفته تا زمان روی کار آمدن دولت جدید برای شروع مجدد مذاکرات با جمهوری اسلامی باقی مانده است، دشمنان تهران – در واشنگتن و سایر نقاط خاورمیانه – آماده می شوند تا هر کاری از دستشان بر می آید برای متوقف کردن تلاش‌های بایدن در مورد حتی قبل از آغاز انجام دهند.
در همین حال گزینه مشاور امنیت ملی آمریکا در در دولت جدید این کشور، بازگشت آمریکا به برجام را وابسته به ایران دانست.
جیک سالیوان در مورد احتمال بازگشت آمریکا به برجام گفت: این موضوع کاملا به ایران بستگی دارد. اگر ایران به تعهدات خود باز گردد بایدن هم این کار را می‌کند.
جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب ایالات متحده، وعده داده در صورت تعهد ایران به توافق هسته ای، او نیز به این توافق خواهد پیوست، اما دو طرف برای رسیدن به این هدف باید در برابر زمان رقابت و از یک میدان مین سیاسی عبور کنند.
برخی منتقدان توافق سال 2015 معتقدند که بایدن از تحریم های اعمال شده توسط دولت دونالد ترامپ استفاده و شرایطی بهتر برای ایالات متحده در بازگشت به برجام تعیین کند. دیوید آلبرایت، کارشناس برنامه هسته ای ایران در موسسه غیر دولتی علوم و امنیت بین المللی، گفت: «از دیدگاه من، پیوستن دوباره به توافق بدون امتیازات بیشتر احمقانه است. فارغ از هر فکری که درباره ترامپ می کنیم، و من شخصا از اینکه او توافق را ترک کرد خوشحال نبودم، باید گفت که او اهرم فشار قابل توجهی در برابر ایران ایجاد کرده و استفاده نکردن از آن دیوانگی به نظر می رسد. از این نظر، می توان گفت این یک هدیه به بایدن بوده است.»
مایک پومپئو، وزیر امور خارجه، اخیرا در دفاع از کارزار «اعمال فشار حداکثری» آن را موفق خوانده و درباره لغو تحریم ها هشدار داده که چنین اقدامی به معنای کمک مالی به فعالیت های ایران در منطقه است.در همین حال، مساله دیگری که بر احتمال مذاکرات بین آمریکا و ایران سایه می اندازد، تصمیم ایران درباره چگونگی تلافی کردن تصمیم ترامپ به ترور سردار قاسم سلیمانی است. اگرچه ایران در همان زمان با شلیک موشک به سمت نیروهای آمریکایی در عراق به این ترور واکنش نشان داد، اما هیچ کسی باور ندارد که واکنش این کشور در همین اندازه باقی بماند. مقامات اطلاعاتی فعلی و سابق آمریکا معتقدند ایران صبر می کند و با دقت برای یک پاسخ شدیدتر، احتمالا حمله ای علیه یک ژنرال آمریکایی یا یک سفیر در خارج از کشور، آماده می شود.
مقامات پیشین آمریکا معتقدند که بایدن در اولین روزهای حضور خود در کاخ سفید در صدد کاهش تنش ها با ایران بر خواهد آمد. به گفته دیپلمات های اروپایی و مقامات سابق آمریکا، رئیس جمهوری منتخب می تواند برای اعتمادسازی و نشان دادن آمادگی واشنگتن برای دیپلماسی چند گام بردارد که از جمله آنها می توان به لغو تحریم ها علیه وزیر خارجه ایران و برخی دیگر از مقامات ارشد این کشور، لغو ممنوعیت سفر علیه کشورها با اکثریت جمعیت مسلمان و رفع محدودیت ها بر تجارت اقلام بشردوستانه برای ایران اشاره کرد.بایدن پیشتر متعهد شده که ممنوعیت سفر را لغو کند و گفته اطمینان حاصل خواهد کرد که تحریم های ایالات متحده مانع مبارزه ایران علیه کوید 19 نمی شود.به گفته مقامات ایران، این کشور با کمبود دارو و تجهیزات پزشکی از جمله انسولین، داروهای درمان سرطان، واکسن آنفلوانزا و کیت های آزمایش ویروس کرونا درگیر است. وزارت خزانه داری ایالات متحده مجوزهایی را برای واردات بشردوستانه صادر کرده و می گوید ایالات متحده مقصر کمبود یا گرانی کالاهای پزشکی نیست. اما کاترین بائر، یکی از مقامات سابق وزارت خزانه داری آمریکا، معتقد است: «سیاست تحریم های تهاجمی دولت ترامپ بر بسیاری از بانک های خارجی تاثیر گذاشته است و حتی در شرایط مجاز بودن تجارت بشردوستانه نیز آنها نگران خطر تحریم های آمریکا هستند. به دلیل شدت عمل دولت ترامپ در اجرای تحریم ها، بانک ها تمایلی به انجام این نوع تجارت ندارند.»
بائر و سایر مقامات پیشین آمریکا معتقدند که اظهارات عمومی و رهنمودهای جدید از سوی دولت بایدن می تواند سیگنالی را به بانک های اروپایی و سایر بانک ها ارسال کند تا معاملات بشردوستانه را که ایران خواستار آن است، تایید کنند.
بایدن اگر تا پیش از انتخابات ایران در ژوئن 2021 با این کشور به توافق نرسیده باشد، ممکن است دیگر نتواند شریکی مایل به مذاکره در تهران بیابد. برخی انتخابات مجلس در فوریه گذشته را راهنمایی برای پیش بینی نتایج انتخابات ریاست جمهوری آینده می دانند. اگرچه مشارکت مردمی در انتخابات اندک بود، اما محافظه کاران توانستند بیشتر کرسی های مجلس را به دست آورند. این مساله از آن جهت برای غرب زنگ هشدار است که روی کار آمدن یک رئیس جمهوری محافظه کار و احتمالا بدبین به تعاملات بین المللی می تواند پایان قطعی برجام را رقم بزند. در همین حال، اگر دولت فعلی ایران بتواند تا پیش از انتخابات راه نجاتی از تحریم های ایالات متحده بیابد، آینده بهتری پیش روی متحدان میانه روی حسن روحانی خواهد بود.
موضع گیری ترامپ در قبال ایران به نفع محافظه کاران و تندروهای مخالف توافق هسته ای تمام شد؛ آنها روحانی را به دلیل اعتماد به آمریکایی ها مقصر می دانند و بسیاری از آنها گفته اند که پیش از برگشتن ایران به تعهدات هسته ای، ایالات متحده باید «خسارت» ناشی از تحریم ها را جبران کند. با این حال، آیت الله علی خامنه ای، رهبر معظم ایران، درها را به طور کامل روی احتمال احیای توافق نبسته که یکی از دلایلش احتمالا دشواری دسترسی ایران به ارز سخت در نتیجه تحریم های آمریکاست. به هر حال، به گفته مقامات سابق اطلاعاتی، توافق هسته ای منافاتی با اولویت های محافظه کاران از جمله کارزار گسترش نفوذ ایران در منطقه از طریق نیروهای نیابتی در سوریه، عراق، یمن و سایر مناطق ندارد.
کار بایدن بسیار سخت‌تر شد
تحلیل گران مستقر در ایالات متحده معتقدند که ترور دانشمند برجسته هسته ای ایران شروع مجدد دیپلماسی بین واشنگتن و تهران را توسط جو بایدن، رئیس جمهوری منتخب آمریکا، دشوارتر می کند. بایدن که از 20 ژانویه روی کار خواهد آمد، گفته که می خواهد به توافق بین المللی سال 2015 که برنامه هسته ای ایران را مهار می کند، بازگردد که به معنای برنامه او برای عقب نشینی از کارزار «اعمال فشار حداکثری» رئیس جمهوری دونالد ترامپ است.
تریتا پارسی، معاون اجرایی موسسه کوینسی، گفت: «تصور کنید اگر پیش از شروع مذاکرات ایرانی ها چنین اقدامی علیه اسرائیل یا علیه خود آمریکا انجام می دادند، آنگاه ایالات متحده چقدر می توانست به مذاکره تمایل داشته باشد.» او افزود ترور دکتر فخری زاده، فیزیک دان عالی رتبه هسته ای و رئیس سازمان تحقیقات و نوآوری در وزارت دفاع ایران، یک وضعیت «برد-برد» برای بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر اسرائیل، ایجاد کرده: «اگر دولت ایران واکنش نشان دهد، نتانیاهو می تواند واشنگتن را به مقابله نظامی با تهران تحریک کند و اگر ایران خویشتن داری نشان دهد، نخست وزیر اسرائیل فضایی ایجاد کرده که دیپلماسی با ایران را برای آمریکا دشوارتر می کند.»اسرائیل که در چند سال گذشته بارها به یک سری ترورهای هدفمند دانشمندان هسته ای ایران متهم شده، از اظهارنظر فوری درباره ترور فخری زاده خودداری کرد. پارسی به الجزیره گفت: «از دیدگاه نتانیاهو، این لحظه ایست که او می تواند بایدن را تضعیف کند. از برخی جهات، بایدن در اینجا هدف اصلی بوده است.»دولت ترامپ در سال 2018 در تلاش برای منزوی کردن ایران به طور یکجانبه از توافق هسته ای خارج شد و تحریم های اقتصادی علیه صنایع و مقامات مهم این کشور اعمال کرد. تحلیل گران و ناظران سیاسی این نگرانی را مطرح کردند که ترامپ در هفته های آخر کار دولت خود اقدامات بیشتری برای ایجاد بی ثباتی در رابطه با ایران و متحدان آن در خاورمیانه انجام و دولت بایدن را در موقعیت دشوارتری قرار دهد. تونی بلینکن، نامزد بایدن برای سمت وزیر امور خارجه، در ماه اوت به رهبران امنیتی جهانی گفته بود امیدوار است ایالات متحده بتواند توافق نامه هسته با ایران را «مستحکم تر و برای زمانی طولانی تر» تجدید کند.
پارسی گفت که بایدن «برای صلاح ایالات متحده» باید خیلی سریع دیپلماسی را آغاز کند، تحریم ها را برچیند و به توافق هسته ای بازگردد. او افزود که مقامات آمریکایی و ایرانی امیدوار بودند بتوانند درباره باقی مسائل مانند موشک های بالستیک و سیاست های منطقه ای گفت و گو کنند، اما ترور روز جمعه چشم انداز این مساله را دشوارتر کرد: «احتمال اینکه ایرانی ها بتوانند به مصالحه و تعامل روی خوش نشان دهند، به شدت کاهش یافته است.»
نه ترامپ و نه بایدن هیچ کدام به طور مستقیم درباره ترور شهید فخری زاده اظهارنظر نکردند و رئیس جمهوری جمهوری خواه تنها نوشته یوسی ملمان، نویسنده اسرائیلی، را مبنی بر اینکه « مرگ دانشمند یک ضربه بزرگ روانی و حرفه ای به ایران است» دوباره توئیت کرد.
/بهار
