انتقال آب ارس به تبریز، نیاز آبی ۳۰ ساله این شهر را برطرف می‌کند
یوسف غفارزاده، مدیرعامل آب منطقه‌ای آذربایجان‌شرقی درباره مشکلات و چالش‌‌‌های پیش روی صنعت آب استان اظهار داشت: متاسفانه سازه‌‌‌های آبی و سدهای تعریف شده در سطح کشور و به تبع آن آذربایجان شرقی در ۴۰ سال گذشته بیشتر از منابع مالی و اعتبارات موجود بوده است، ضمن اینکه منابع اختصاص یافته برای احداث و تکمیل این طرح‌ها سال به سال روند نزولی یافته است.
وی درباره وضعیت طرح‌‌‌های نیمه تمام بخش سدسازی استان اضافه کرد: سه چهار سد نیمه تمام در استان داریم؛ سد حاجیلارچای در مرحله آبگیری است و به دلیل اینکه یکی از جاده‌‌‌های موجود استان در محدوده مخزن سد واقع شده، می‌توانیم ۵۰ درصد مخزن را آبگیری کنیم؛ کاربری این سد برای تامین آب شرب، صنایع و معادن و بخشی نیز برای کشاورزی است.
وی ادامه داد: سد سهند تمام شده و شبکه پایاب آن در حال اجراست و تمام تلاش خود را می‌کنیم که شبکه را تکمیل کنیم؛ تاکنون ۲ هزار و ۵۰۰ هکتار از این شبکه اجرا شده که باید آن را به هفت هزار و ۵۰۰ هکتار برسانیم؛ کاربری این سد نیز برای تامین آب شرب شهر هشترود و روستاهای اطرف و نیز کشاورزی است.
غفارزاده تشریح کرد: خداآفرین و قیزقلعه سی از دیگر سدهای بزرگ آذربایجان شرقی هستند که عملیات ساخت اولی به طور کامل تمام شده و دومی‌نیز ۹۶ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و امیدواریم تا چهار پنج ماه آینده قیزقلعه سی نیز به پایان برسد.
وی گفت: عملیات ساختمانی سدهای شهریار (استور) و شهید مدنی (ونیار) در میانه و تبریز نیز پایان یافته و آماده آبگیری هستند، اما در هر دو مشکل تملک اراضی و جابجایی راه‌‌‌های روستایی در محدوده مخزن وجود دارد که اگر برطرف شود، قابل آبگیری هستند.
وی افزود: سد شهید مدنی به دلیل اینکه در چهار کیلومتری شمال تبریز واقع شده و دریاچه آن ۲۷ کیلومتر طول دارد، از منظر توسعه گردشگری نیز ظرفیت بزرگ و بسیار حایز اهمیتی است و ما نیز به دنبال جذب سرمایه گذار هستیم؛ برآورد پارسال ما برای رفع مشکلات باقی مانده، ۳۰۰ میلیارد تومان بود که امسال به بیش از ۴۰۰ میلیارد تومان می‌رسد.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی یادآوری کرد: مخزن سد شهریار در شهرستان میانه نیز ۷۵۰ میلیون مترمکعب ظرفیت دارد و بزرگ ترین سد درون استانی آذربایجان شرقی است که بخش عمده آب آن برای کشاورزی تعریف شده است.
وی گفت: در بخش آب به دلیل اینکه سود و زیان مانند دیگر بخش‌ها از جمله ساختمان سازی چندان مشخص و َکار نیست، سرمایه گذاری چندانی نمی‌شود؛ به عنوان مثال برای یکی از شبکه‌‌‌های پایاب استان سه بار آگهی دایم، اما هیچ پیمانکاری رغبت نشان نداد، در حالی که دولت تامین منابع آن را از محل ماده ۵۶ پیش بینی کرده بود.
کاهش ۳۹ درصدی آب مخازن سدهای آذربایجان شرقی
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی ادامه داد: در زمان حاضر ۱۳۵ سد کوچک و بزرگ در آذربایجان شرقی وجود دارد که ۷۴ مورد از آنها بالای یک میلیون مترمکعب ظرفیت دارند.
غفارزاده افزود: امسال وضعیت بارش نسبت به سال قبل حدود ۳۰ درصد کاهش دارد و در مقایسه با میانگین درازمدت نیز ۱۵ درصد کاهش نشان می‌دهد؛ واقعیت این است که تاکنون بارش خوبی را در استان تجربه نکرده ایم و باید امیدوار به ماه‌‌‌های آتی باشیم.
وی اضافه کرد: در بخش روان آب‌ها نیز که تابعی از میزان بارش در استان است، حدود ۲۰ درصد در مقایسه با سال آبی قبل کاهش داریم، ضمن اینکه نسبت به متوسط درازمدت نیز با افت ۵۰ درصدی در این بخش مواجهیم.
وی گفت: تنها ۲۹ درصد مخازن سدهای استان آب دارد که در مقایسه با پارسال ۳۸ درصد کمتر است و دلیل آن نیز کاهش روان آب‌ها از یک سو و مصرف بیشتر آب سدها در سال گذشته به دلیل وقوع خشکسالی، است.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی ادامه داد: بدیهی است که در این میان سدهای دارای کاربری تامین آب شرب استان از قبیل علویان، سهند و نهند از اهمیت بیشتری برخوردار هستند و برای ما اهمیت حیاتی دارند؛ امیدواریم که در ماه‌‌‌های آتی ظرفیت مخازن آنها بیشتر شود تا از خرداد سال آینده که مصرف آب شرب در آذبایجان شرقی افزایش می‌یابد، بتوانیم آب را مدیریت کنیم و قطعی آب نداشته باشیم.
وی یادآوری کرد: سدهای کوچک نیز با هدف تامین آب کشاورزی روستاها با ظرفیت یک تا پنج میلیون مترمکعب در مناطق مختلف استان پراکنده اند که تامین آب آنها نیز به بارش برف و باران و جاری شدن روان آب در بستر رودخانه‌ها بستگی دارد و طبیعی است که در شرایط فعلی وضعیت مناسبی ندارند.
وی در پاسخ به این سوال که آیا سدسازی در استان‌‌‌های همجوار بر کاهش منابع آبی آذربایجان شرقی تاثیر دارد، توضیح داد: اصولا صدور مجوز احداث سد در هر منطقه ای بر مبنای برآوردها از ظرفیت حوضه آبریز انجام می‌شود و به همین دلیل نیز معمولا در بالادست سدهای ساختهشده یا در دست احداث، مجوز ساخت سد جدید نمی‌دهند.
وزارت نیرو منابع مالی طرح‌‌‌های اولویت دار بخش آب را تامین می‌کند
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی در خصوص وضعیت تامین منابع مالی طرح‌‌‌های بخش آب استان نیز گفت: وزارت نیرو با توجه به اولویت دار بودن طرح، از محل‌‌‌های دیگر از جمله تهاتر نفت در بحث تامین مالی آنها کمک می‌کند.
غفارزاده افزود: در لایحه بودجه سال آینده بودجه بخش آب نسبت به سال قبل ۱۱ درصد افزایش یافته که رقم چندانی نیست و نمی‌تواند زمینه ساز تغییرات اساسی در این بخش باشد؛ اما اگر ما به دنبال تامین مالی از محل تهاتر نفت برویم، می‌توان طرح‌‌‌های نیمه تمام بخش آب را به جایی رساند.
وی اضافه کرد: طرح احداث سد پیغام چای یکی از طرح‌‌‌های اولویت دار است که عملیات ساخت آن از سال ۱۳۸۵ شروع شده و طرح تامین آب شرب گرمی‌چای میانه نیز از دیگر طرح هاست که از سال ۱۳۸۲ آغاز شده است.
وی تشریح کرد: متوسط زمان اجرای طرح‌‌‌های سدسازی در سطح کشور و به تبع آن آذربایجان شرقی حدود ۱۵ سال است؛ مشکل اینجاست که طرح‌‌‌های زیادی در این حوزه تعریف کرده ایم، در حالی که تناسب اعتباری برای اجرای آنها وجود نداشته است؛ برای برون رفت از این وضعیت باید از تعریف طرح جدید خودداری و طرح‌‌‌های نیمه تمام موجود را نیز اولویت بندی و منابع مالی مان را بر روی آنها متمرکز کنیم.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی گفت: بر این اساس اولویت ما در سال جاری و سال‌‌‌های آتی تمرکز بر روی تکمیل طرح‌‌‌های سدسازی با کارکرد تامین آب شرب و تکمیل شبکه‌‌‌های پایاب سدهای ساخته شده از قبیل قلعه چای، سهند، توسعه شبکه آبیاری جلفا و خداآفرین و آیدوغموش میانه است؛ این سدها تمام شده و باید با تکمیل شبکه‌‌‌های آبیاری آنها در مسیر استفاده موثر و افزایش بهره وری از آنها قرار بگیریم.
وی افزود: خوشبختانه وزارت نیروی برای طرح‌‌‌های اولویت دار استان در بخش سد و شبکه‌‌‌های پایاب منابع مالی تامین کرده و بر این اساس ما نیز بروی روی اجرای آنها متمرکز خواهیم شد.
اعتبارات بودجه ای برای تکمیل طرح‌‌‌های نیمه تمام بخش آب کفایت نمی‌کند
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی گفت: ما خیلی روی اعتبارات بودجه برای اجرای طرح‌‌‌های آب حساب نمی‌کنیم و معقتدم باید به دنبال تامین مالی برای اجرای آنها از محل تبصره‌‌‌های لایحه بودجه باشیم؛ در اینجا ظرفیت هایی وجود دارد که می‌توانیم چند برابر اعتبارات سالانه مان از آنها بهره برداری کنیم.
غفارزاده درباره وضعیت کنونی سد لیلان چای شهرستان ملکان نیز افزود: این طرح سدسازی با ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی در سال ۱۳۹۳ بر اساس مصوبه هیات دولت در راستای احیای دریاچه ارومیه متوقف شد، اما چون شهر و روستاهای ملکان با مشکل آب شرب مواجه هستند، اکنون با کاربری تامین آب شرب و صنعت قرار است عملیات احداث آن از سر گرفته شود.
وی درباره پیش بینی تنش آبی در تبریز برای تابستان آینده نیز یادآوری کرد: کاهش بارش و حجم پایین اندک آب سدها از جمله سد بوکان به عنوان یکی از منابع اصلی تامین آب کلان شهر تبریز از جمله نگرانی‌‌‌های موجود در این زمینه است؛ البته برای سال آینده سه چهار طرح کوتاه مدت داریم تا از محل اجرای آنها حداکثر تا ۱۰ درصد تامین آب مورد نیاز شهروندان را افزایش دهیم.
وی تشریح کرد: اگر بارش‌‌‌های به این منوال ادامه یابد، سالی سخت خواهیم داشت، اما امیدواریم که شهروندان فهیم تبریز با صرفه جویی پنج تا ۱۰ درصدی در مصرف آب، ما را در گذر از پدیده کم آبی یاری کنند و تنش آبی نداشته باشیم.
مدیرعامل آب منطقه ای آذربایجان شرقی ادامه داد: هر چند کمتر از ۱۰ درصد منابع آبی موجود در استان برای تامین آب شرب مصرف می‌شود، اما مشکل اینجاست که در همه جا نمی‌توان آب کشاورزی را به بخش شرب اختصاص داد، زیرا استفاه از آب شرب مستلزم رعایت نکات بهداشتی است و تصفیه خانه‌‌‌های ما نیز در نقاط مشخصی استقرار یاقته اند.
وی افزود: آب شرب تبریز از سه منبع سد بوکان به میزان ۶۰ درصد و بقیه از سد سهند و چاه‌‌‌های دامنه شمالی رشته کوه‌‌‌های سهند تامین می‌شود و تصفیه خانه‌ها نیز بر این اساس طراحی و ساخته شده اند و نمی‌توان منابع آب دیگر را به آنها هدایت کرد.
وی اضافه کرد: با توجه به پیگیری‌‌‌های مسمتر استاندار آذربایجان شرقی، امیدوارم به زودی شاهد کلنگ زنی ادامه احداث خط انتقال آب ارس به تبریز باشیم؛ بخشی از منابع مالی مورد نیاز این طرح کلان تامین شده و بقیه اش نیز به دلیل بزرگی طرح، به تدریج و در طول اجرای آن تامین می‌شود.
غفارزاده گفت: انتقال آب رودخانه مرزی ارس به تبریز و شبستر، بزرگ ترین طرح آب منطقه شمال غرب است که منابع مالی مورد نیاز آن از تهاتر نفت و فاینانس تامین می‌شود و امیدواریم در چهار سال آینده تکمیل شود و نیاز آبی تبریز را در یک بازه زمانی ۳۰ ساله برطرف کند.//اناج
