آیا این مهندس آبیاری عطش بین النهرین را فرو می نشاند؟
لطیف رشید، اگرچه به عنوان یک شخصیت سیاسی کُرد عراقی معروف است اما توان و سابقه تکنوکراتی او در جایگاه یک مهندس آبخیزداری مجرب را به جرات می توان بیش از سابقه و صبغه سیاسی او دانست.
رشید، متولد سلیمانیه در سال ۱۹۴۴ است و در ۳۲ سالگی یعنی سال ۱۹۷۶ موفق به کسب مدرک دکترای مهندسی آبخیزداری از دانشگاه منچستر انگلیس شد. فعالیت سیاسی او در دهه ۶۰ میلادی گذشته آغاز شد؛ زمانی که به حزب دموکرات کردستان عراق پیوست و به سرعت، مدیریت جمعیت دانشجویان کُرد در اروپا را به دست گرفت؛ پیش از آنکه مانند معلم حزبی خود یعنی جلال طالبانی، از حزب دموکرات، جدا و تبدیل به یکی از چهره های تاثیرگذار اتحادیه میهنی کردستان عراق شود.
شاید ویترین شخصیت لطیف رشید، حزبی باشد اما او به این مقدار بسنده نکرد و عملکردی قابل توجه در زمینه علمی و عملی از خود به جا گذاشت.
او به عنوان مشاور پروژه های آبخیزداری با شرکت های مختلف غربی و عربی همکاری کرد و پژوهش هایی هم در این زمینه انجام داد. در فاصله سال های ۱۹۷۶ تا ۱۹۷۹ مهندس مشاور و پژوهشگر پروژه های آبیاری در عربستان سعودی بود؛ از ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۱ در توسعه مراتع شمال سومالی همکاری کرد؛ از سال ۱۹۸۱ تا ۱۹۸۲ مدیر طرح سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد (فائو) در «توبان» یمن جنوبی بود؛ پروژه ای که بودجه آن را بانک جهانی با همکاری صندوق سرمایه گذاری و توسعه کویت می داد؛ او سپس در سال های ۱۹۸۳ تا ۱۹۸۶ منصب مهندس ناظر مقیم و نیز مدیر طرح از سوی سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد را در امور توسعه سد «جیزان» و شبکه های آبیاری عربستان دارا بود.
با استناد به همین سوابق حرفه ای در علوم آبی و سدسازی، بعد از سقوط رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ وزیر منابع آب عراق شد و تا سال ۲۰۱۰ در این منصب ماند.
رشید ۷۸ ساله حالا در قد و قامت یک رئیس جمهور، بین دو نهر ایستاده و از آنجا در میانه غبار به تصاویری تراژیک و غمبار نگاه می کند؛ هورهایی که دیگر هور نیست، زمین هایی حاصلخیز که حالا شور است و هزاران خانواده ای که عطای زادگاه های سرسبز قدیم را به لقای توفان های نامهربان خاک بخشیده و کوچیده اند.
بیاید نگاهی هم به شاخص ها و پیامدهای انسانی و جغرافیایی تغییرات اقلیمی در عراق بیندازیم.
هورهایی که تپه ماهور شد
بحران هورهای خشک شده عراق را می توان بزرگترین و نفسگیرترین نمود تغییرات اقلیمی و عطش جدی عراق دانست؛ تغییراتی که بخش عمده آن، ساخته دست تخریبگر انسان است.
هورهای میان‌رودان یا تالاب‌های بین‌النهرین، مجموعه تالاب هایی واقع در جنوب عراق و تا حدی در جنوب غربی ایران و کویت است. این مانداب‌ها، متشکل از باتلاق مرکزی، «هورالهویزه» و باتلاق «حمار» و بزرگترین تالاب اکوسیستم غربی اوراسیا است. این چشم‌انداز آبی نادر در بیابان، هزاران سال، زیستگاه بزرگ مردم هورنشین و نیز جمعیت چشمگیر و متنوع حیات وحش بود.
تخلیه بخش‌هایی از باتلاق در ۱۹۵۰ میلادی آغاز شد و تا ۱۹۷۰، با هدف دستیابی به زمین برای کشاورزی و اکتشاف نفت ادامه داشت. با این حال، در اواخر ۱۹۸۰ و نیز ۱۹۹۰ میلادی و در دوران رژیم صدام، این کار گسترش یافت و به اخراج بسیاری از شیعیان هورنشین از حوزه زیستی سنتی آنان انجامید.
پس از سقوط رژیم صدام حسین در سال ۲۰۰۳، باتلاق تا حدّی بهبود یافت اما خشکسالی همراه با ساخت و ساز سد بر روی این دو رود به خصوص در سرچشمه های دجله و فرات در خاک ترکیه، مانع این روند شد.//ایرنا
